اصول راهنمای انتشار اخبار پزشکی

انتشار اخبار پزشکی از آنجا که با سلامت مخاطبان سروکار دارد به غیر از اصولی که همه روزنامه‌نگاران به آن متعهد هستند، نیاز به رعایت  معیارهای ویژه ای برای تضمین صحت و اعتبار دارد.

فرآیند تبدیل نتایج پژوهش‌ها به اخبار پزشکی، که کار«ارتباط‌گران بهداشتی» (healt communicators)  - از جمله روزنامه‌نگاران پزشکی-  است، مشکلات خاص خود را دارد.

گری شوایتزر، استادیار دانشکده روزنامه‌نگاری و ارتباط جمعی دانشگاه مینه‌سوتا، سال 2003 طی مقاله‌ای در «نشریه پزشکی بریتانیا»(BMJ) به تجزیه و تحلیل چگونگی پوشش خبری رسانه‌های آمریکایی در مورد یک داروی تجربی برای درمان سرماخوردگی پرداخته است.

این دارو به نام پلکوناریل، درآن زمان به شدت مورد علاقه رسانه‌ها قرار گرفت، و به قول شوایتزر روزنامه‌نگاران انواع صفات و عناوین هیجانی مانند علاج سرماخوردگی، داروی معجزه‌آسا، ابردارو، داروی شگفت‌آور، اولین درمان پزشکی سرماخوردگی و... را نثار آن کردند.

پلکوناریل از سال 1997 تا 2002 تحت کارآزمایی بالینی قرار داشت و شرکت ویروفارما، سازنده این دارو، در مارس ۲۰۰۲  داده‌های مربوط به تحقیق بر روی این دارو را به کمیته مشورتی داروهای ضدویروسی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) فرستاد و خواستار تایید ورود آن به بازار برای درمان سرماخوردگی بزرگسالان شد.

شواهد ارائه‌شده بوسیله این شرکت نشان می داد که این دارو در مقایسه با دارونما دوره علائم سرماخوردگی را یک روز کاهش می‌دهد و تازه این اثر مثبت تنها هنگامی رخ می‌داد که این دارو در ۲۴ ساعت اول ابتلا به سرماخوردگی مصرف می‌شد. جدا از اینها، بیش از ۳ درصد زنانی که این دارو را به همراه قرصهای ضدبارداری مصرف می‌کردند، دچار اختلالات قاعدگی شده بودند.

نهایتا همانطور که انتظار میرفت این کمیته مشورتی مذکوردرخواست شرکت سازنده را برای وارد کردن این دارو به عنوان داروی ضدسرماخوردگی به بازار رد کرد.

شوایتزر می‌نویسد:« قابل درک است که روزنامه‌ها و تلویزیون‌ها در آمریکا به خبری در مورد داروی جدیدی برای مقابله با سرماخوردگی علاقه نشان دهند. آمریکایی‌ها هر سال یک میلیارد بار دچار سرماخوردگی می شوند، و میلیون ها روز کاری یا تحصیلی را از دست می دهند. اما آنچه درک آن مشکل است این که چرا و چگونه این همه روزنامه‌نگار، شیپورچی‌های تبلیغاتی برای دارویی شدند که در انتها اثر آن در کارآزمایی‌های بالینی ثابت نشد.»

شوایترز با توجه به این ماجرا اصول راهنمایی را برای  تضمین دقت و صحت گزارشهای خبری پزشکی در مورد درمانهای جدید ارائه می دهد که شاید به درد روزنامه‌نگاران پزشکی در کشور ما هم بخورد:

• میزان سودمندی شیوه درمانی جدید را به صورت کمی درآورید. اگر نتایج کارآزماییهای بالینی در مورد پلکوناریل به صورت واضح و منسجم به طور کمی بیان شده بود- به عبارت دیگر گفته شده بود که این دارو در مقایسه با دارونما تنها یک روز دوره علائم را کاهش می دهد- آنگاه بدیهی بود که استفاده از کلمه «علاج»سرماخوردگی برای آن نامناسب است.
• از ساده‌لوحی در موارد عوارض جانبی بپرهیزید. روزنامه‌نگاران باید از«مورد پلکوناریل» بیاموزند که تولیدکننده دارو هیچ تعهدی ندارد که پیش از فرستادن اطلاعات مربوط به کارآزمایی دارو به سازمان ناظر دولتی، همه اطلاعات در مورد عوارض جانبی دارو را با روزنامه‌نگاران در میان گذارد. بلکه روزنامه‌نگاران باید بدانند که حتی برخی از عوارض جانبی داروها تا زمانی که وارد بازار نشده و بوسیله تعداد بسیاری از افراد مصرف نشوند، مشخص نمی شود. بنابراین هنگامی که یک دارو در حال کارآزمایی بالینی است، گزارش کردن اینکه این دارو دارای عوارض جانبی ناچیزی است، اشتباه خواهد بود.
• روزنامه‌نگارانی که درکی از کارآزمایی های بالینی ندارند، نباید درباره آنها بنویسند. یک ایستگاه تلویزیونی یا روزنامه که در میان کارکنانش کسی را ندارد که در زمینه روزنامه‌نگاری پزشکی آموزش تخصصی دیده باشد، بهتر است که انتشار خبر در این مورد را به دیگر تلویزیون ها و روزنامه‌ها واگذارد. با توجه به اینکه در فاز یک و دو کارآزماییهای بالینی، شمار افراد مورد آزمایش کم است، شرط احتیاط این است که روزنامه‌نگاران از گزارش در مورد فازهای اولیه کارآزمایی‌های بالینی خودداری کنند. 
• روزنامه‌نگاران باید به رابطه میان منابع اطلاعات (کارشناسان یا بررسی‌ها) و آنهایی که (مانند سازندگان دارو) آن شیوه درمانی را تبلیغ می کنند، بیاندیشند. پذیرفتنی نیست که یک گزارش خبری پزشکی را تنها پس از صحبت کردن با یک منبع نوشت. اگر منبع خبری، محقق شرکت سازنده دارو است یا حتی کسی که با کمک مالی شرکت سازنده کار می کند، واضح است که کیفیت کار روزنامه‌نگاری شما در معرض خطر قرار می گیرد. نقل‌قول ها از سازنده دارو یا محققانی که خودشان در کارآزمایی بالینی شرکت دارند، باید به چالش کشیده شوند.
• روزنامه‌نگاران باید از بکاربردن اصطلاحات مبهم، تعریف‌نشده و احساساتی مانند علاج‌بخش، معجزه‌آسا، موفقیت بی‌سابقه، بشارت دهنده، بهت‌آور، امیدبخش و قربانی خودداری کنند. 

       [هفت کلمه‌ای که در اخبار پزشکی نباید به کار برد]

• روزنامه‌نگاران باید نسبت به پیگیری گزارشهای خبری در مورد مراقبتهای بهداشتی متعهد باشند. در ماجرای پلکوناریل، روزنامه‌نگارانی که زبانی احساسی و هیجانی را در گزارشهای خبری مثبت‌شان در مورد این دارو به کار بردند، اغلب موارد اخبار منفی متعاقب در مورد آن را گزارش نکردند.
• روزنامه‌نگارانی که اخبار بهداشتی-پزشکی را پوشش می دهند، باید همین میزان دقت و وسواس را در مورد سایر گزارشهای خبری پزشکی هم داشته باشند. روزنامه‌نگاران به جای پرسیدن اینکه «چه مدت طول خواهد کشید تا این دارو وارد بازار شود؟» باید این پرسش را مطرح کنند که: «چه موانع بالقوه ای مانع تایید این دارو برای ورود به بازار می شود؟»
• دبیران، تهیه‌کنندگان و مدیران خبر باید مسئولیت کل بسته خبری را بپذیرند. گزارشگران روزنامه‌ها اغلب می‌گویند که تیتر اخبار را آنها نمی‌نویسند. گزارشگران تلویزیونی هم گرافیک، کپی «تیزر» تبلیغاتی، یا معرفی در استودیو را که به گزارش های خبری آنها شاخ و برگ می‌دهد، تولید نمی‌کنند. در ماجرای پلکوناریل هر یک از این اجزای خبرها به ایجاد لحن جنجالی برای پوشش خبری این دارو کمک کرد.