نوروز به مثابه یک پدیده ارتباطی

نوروز مهم‌ترین آئین همه ایرانیان در سراسر جهان، فارغ از مذهب، زبان، ملیت، طبقه و جایگاه اجتماعی و تعلقات سیاسی است. در این گفتار، دکتر عبداله گیویان از منظر ارتباطات به این آئین کهن ایرانی که مرزهای کشورمان را درنوردیده و به یک میراث فرهنگی برای جهانیان تبدیل شده است، می‌نگرد.

نوروز یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های شناخته شده فرهنگی است و از طریق آن، مردم ایران بلند بلند و به شیواترین و علنی ترین شکل خودشان را فکر کردند، خودشان را زندگی کردند و خودشان را بیان کردند. هر آئینی بازنمایی یک سری از نمادها و مفاهیم را عهده دار است. نوروز آئینی بوده که از طریق آن ایرانی‌ها و کسانی که در حوزه فرهنگ ایرانی به سر می بردند، به خود فرا تاریخ فرا زمان خودشان پیوند پیدا می‌کنند؛ این دقیقا در مقابل فهم انتقالی ارتباطات قرار دارد.

همانطور که می‌دانید در دو نگاه مسلط درباره ارتباطات، یک دسته از صاحب نظران معتقدند که ارتباطات انتقال پیام در یک جغرافیا است که به نظریه transmission یا نظریه انتقالی معروف است. دسته‌ای دیگر در مقابل معتقدند کار ارتباطات بردن انسان‌ها و پیوند دادن انسان‌ها به یک هویت فرازمان است؛ انتقال پیام در طول زمانی که آن‌را به دلیل گستردگی و مبانی غیرپوزتیو، یک فرا زمان باید بدانیم.

هر آئینی تصوری از یک اجتماع مطلوب یا imaginative community را زنده می‌کند. نوروز زمانی شروع می‌شود که ما خانه تکانی کرده باشیم. فعالیتی که آدم‌ها در این مقطع انجام می‌دهند، یک فعالیت ارتباطی است، به این معنی که همه به هم اعلام می‌کنند که آماده پذیرش پاکی‌ها هستند. در مطالعه آئینی ارتباطات، آن imaginative community در واقع به تابیر ترنر، در قالب یک communita است. یعنی آنجایی که انسان‌ها آنقدر با هم نزدیک می‌شوند و حس فطری مشترکی پیدا می‌کنند که اشتراکاتشان آن‌ها را به هم پیوند می دهد. آئین نوروز یکی از کارهایی که باید می‌کرد، این بود. البته بسیاری از نمادها، اساطیر و معنی‌هایی که در آئین نوروز نهفته است متناسب با دوره‌های مختلف زمانی تغییر کرده و متناسب با شرایط شده است.

در آئین در واقع جسم برگزارکنندگان آئین تبدیل به یک رسانه می‌شود که این رسانه ابزار بازنمایی مجموعه ای از معانی است. اساسا در مطالعه آئین شناسانه یا آئینی ارتباطات، این پارادوکس ذهن و جسم جایگاه بسیار مهمی دارد. این یادگاری است از دوران ثنویت دکارتی و عقلانیت کانتی در اروپا - در آن زمان تمایز بین بدن و روح بسیار جدی شد. آئین‌ها در نظام‌های ارتباطی زندگی روزمره ما را علامت‌گذاری می کنند. نوروز زندگی ایرانی‌ها را به عنوان گذر سال علامت‌گذاری کرده است.