گزارش از محل بخش اول سلسله گفت وگوهایی است که با محوریت گزارش نویسی در بخش‌های مختلف انجام داده‌ایم. سوژه‌یابی، گزارش از شخص، گزارشگری میدانی و... عناوینی دیگری است که در این بخش به آنها بپردازیم. متن و صدای زیر حاصل گفت و گوی ما با دکتر مهدی فرقانی، روزنامه‌نگار و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی است.
مقدمه: گزارش از محل بخش اول سلسله گفت وگوهایی است که با محوریت گزارش نویسی در بخش‌های مختلف انجام داده‌ایم. سوژه‌یابی، گزارش از شخص، گزارشگری میدانی و... عناوینی دیگری است که در این بخش به آنها بپردازیم. متن و صدای زیر حاصل گفت و گوی ما با دکتر مهدی فرقانی، روزنامه‌نگار و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی است.
***
گزارش از محل اهمیت‌اش این است که یک مکان ناشناخته یا مکانی که شناخته شده بوده اما گزارشگر می‌خواهد از منظر دیگری به آن بپردازد، اطلاعات موجود را تکمیل یا اطلاعات غلط را تصحیح کند. مهم در وهله اول انتخاب مکان است که آن مکان چه حرفی برای مخاطب دارد و چه اهمیتی برای او دارد. بخشی از آن اهمیت بالذات است و بخشی از آن توسط گزارشگر کشف و برای مخاطب بازگو می‌شود.
در گزارش از مکان بیش از انواع دیگر گزارش توصیف به کار می‌رود تا مخاطب مکان نادیده‌ای را از پشت عینک گزارشگر ببیند درک کند و حتی در آن مکان حضور پیدا کند. بنابراین حتی الامکان گزارشگر باید در محلی که می‌خواهد از آن گزارش تهیه کند حضور پیدا کند. گاه نکات و مسائل به ظاهر پیش پا افتاده می‌تواند قلاب و نقطه شروع خوبی برای گزارشگر باشد. سنگی که در گوشه کوچه افتاده، جای گلوله‌ای که روی دیوار قلعه مانده، مخروبه‌ای از یک مکان تاریخی.
اما ممکن است همیشه این امکان فراهم نباشد و گزارشگر مجبور شود از مطالعات و گفت و گوهای خودش و استفاده از منابع گزارش از محل را بنویسد. در چنین موردی گزارشگر باید قبلا از منابعی که در مورد آن مکان موجود است اطلاع حاصل کند. هر چیزی در مورد آن مکان می‌تواند یک وجه مشخصه باشد. به خصوص در مورد مکان‌های شناخته شده که ممکن است قبلا مخاطبان در موردشان شنیده یا خوانده باشند و در این صورت گزارش نوشتن بسیار دشوارتر می‌شود. در مورد این مکان‌ها گزارشگر وظیفه دارد ناشنیده‌ها و ناگفته‌های آن مکان‌ها را کشف کند و حتی گفته‌های قبلی را به زبان دیگری آنچنان بازگو کند که برای مخاطب جالب و جذاب باشد.
گزارش از مکان باید به گونه ای نوشته شود که حتی اگر کسی بارها در باره این مکان شنیده و خوانده باشد فکر کند که این گزارش مکان تازه‌ای را پیش او ترسیم کرده است. در مورد نوشتن گزارش هم گزارشگر اول باید دنبال قلاب اولیه بگردد تا تلنگر را از همان جمله اول به مخاطب وارد کند. سختی کار گزارشگر این است که در هر موضوعی باید نقش خود را به گزارش بزند اما این به معنای شخصی کردن گزارش و جهت دادن گزارشگر به گزارش نیست، چرا که فرض اولیه ما این است که گزارش روایت صادقانه و بی طرفانه یک موضوع است.
جندق جایی است که انگار آسمانش از همه جا به زمین نزدیک‌تر است.
این توصیفی از مکانی کویری به نام جندق است. اما یک بیان ساده و پیش پا افتاده این است که جندق در فلان نقطه جغرافیایی قرار دارد.
من این بیان را برای گزارش رسانه‌ای نمی‌پسندم. این برای کتاب‌های درسی خوب است. گزارشگر باید حتی در بیان موقعیت جغرافیایی هم نو آوری داشته باشد.
از نایین دویست و پنجاه کیلومتر که در جهت شمال شرقی دور شوی و ده‌ها دوراهی و سه راهی بی‌تابلو را که پشت سر بگذاری به چوپانان می رسی
این جمله ساده می‌خواهد بگوید اینجا همه‌اش برهوت و بیابان است و خیلی رد پایی از حیات در این منطقه دیده نمی‌شود...اما زبانش زبان متفاوت و جذابی است. اینکه می‌گویم خلاقیت گزارشگر شرط اصلی است به همین دلیل است.
