مقاله نویسی در مطبوعات

اشاره: مطلب پیش‌رو، از بخشی ازفصل چهارم کتاب' هنر روزنامه نویسی ' اثر کاروان علی قادر، به نام آیا مقاله، بهترین هنر روزنامه نویسی معاصر نیست؟ انتخاب شده است. نویسنده کُرد این کتاب، اهل سلیمانیه عراق است. وی از روزنامه‌نگاران فعال روزنامه 'کوردستانی نوی'  وروزنامه ' ئاسو'استان سلیمانیه عراق است.

 

تاریخچه

اولین مقاله مطبوعاتی توسط  ' میچیل دی مونتاین' (michel de montaigne  ،  ( 1592-1533 فرانسوی در پایان قرن 16 نوشته شد. در این رابطه دایره المعارف بریتانیایی می‌نویسد: مونتاین اسم مقاله خود را(essais) به معنی تلاش گذاشت ودرآن ، لایه‌های درونی سرکوب شده، یادگارهای دوران کودکی وجوانی و  رویدادهای عجیب را  - که طی سالهای عمر تجربه کرده است -  روایت می‌کند.

بعد از مونتاین، ادیبان انگلیسی چون؛ فرانسیس بیکن     (francis  becon  1626-1561) ، آبراهم کولی (Abraham Cowley 1667-1618  )، جان دریدن (john Dryden 1700-1631) ، ویلیام تیمپل (William timple1699-162)  تحت تاثیر مقالات وی قرارگرفتند.

البته بیشتر محققان وتاریخ نویسان ، از فرانسیس بیکن به دلیل داشتن مقالات موضوعی ، با اهمیت و غنی به عنوان اولین مقاله نویس انگلیسی نام می‌برند.

بعد ازافراد یادشده ، مقاله‌نویسی مطبوعاتی ساده، روان وبه شیوه امروزی، درسده هجدهم توسط دو نویسنده ایتالیایی به نامهای 'دیگو'و'ستیل' به پیشرفت‌هایی نائل شد. این دو معتقد بودند که مقاله درمطبوعات باید به زبان مردم کوچه وبازار نوشته شودتا به اهدافی مانند؛ راهنمایی، آموزش و پرورش وآگاه‌سازی مردم دست یابد.

 دیگو درخصوص مقاله موفق درزمانه خویش می‌نویسد: مقاله موفق مقاله‌ای است که حداقل 5 هزار مخاطب مختلف بدون توجه به بهره هوشی و سطح سوادبتوانند آنرا بفهمند... 

***   

اهداف مقاله

  جدا ازدیگر هنرهای روزنامه‌نگاری، مقاله جهان گسترده‌تری دارد و می‌توان با یک مقاله، چند هدف یا وظیفه را به سرانجام رساند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است  :

1-خبر دادن، آگاهی بخشی واطلاع رسانی درباره پیشامد ویا هر رویداد دیگر.

2-جلب افکار عمومی در مورد موضوعی.

3- روشن ساختن ، شرح ، تفسیر و آشکار ساختن لایه‌های پنهان موضوعی وپیش‌بینی کردن رویدادها.

4- روشنگری و آگاه ساختن مخاطب از راه انتشار آگاهی در یک زمینه موضوعی مشخص.

5- پر کرن اوقات فراغت مخاطب.

6- تائید، تکذیب و در بیشتر اوقات ، آشفته نشان دادن اوضاع.

7- راهنمایی، تعلیم ومتوجه ساختن اجتماع به هدفی بزرگ.

8- پروپاگاند سیاسی وایدولوژیکی.

9- منتشر کردن اطلاعات سیاسی وبرنامه‌های حکومت واحزاب.

10- ارتباط دادن، آماده کردن وسوق دادن مردم به سوی هدفی مشخص.

مقاله نویس باید با موارد فوق آشنا باشد وهمچنین درابتدای نوشتن مقاله ضروی است درموارد زیر، نزد خویش به تصمیم قطعی برسد:

 الف - ایده مقاله چیست ؟

ب -  مقاله درمورد چه چیزی صحبت می‌کند؟

ج- چقدر آگاهی در مورد موضوع دارد؟

د- هدفش از نوشتن مقاله چیست؟ (خبردادن، تفسیر، پرکردن اوقات فراغت مخاطب و...)

و- مقاله چه پیامی برای مخاطب دارد؟

اگر روزنامه‌نگار یا نویسنده پاسخ همه یا بخشی از این موارد را درچارچوب ذهنی‌اش روشن ومشخص نکرده باشد، بهترست که مطلب را ننویسد وگرنه کیفیت وجایگاه مقاله‌اش درسطحی پایین قرار می‌گیرد.

 بهترین هنر روزنامه نویسی

 تامل وتفکر برای هر نویسنده‌ای جهت متمرکز کردن فکر و یادآوری جزئیات رویدادها و زوم کردن روی یکی از جنبه‌های رویداد، بسیار با اهمیت است چون آشفتگی در فکر یکی از عوامل عدم موفقیت در مقاله نویسی است.

در مقاله، نویسنده به توانایی وسابقه خویش از آگاهی در مورد موضوع تکیه می‌کند.

مقاله مثل دیگر هنرهای روزنامه‌نگاری نیست که آنچه روزنامه‌نگار می‌بیند ومی‌شنود به شیوهای روزنامه نگارانه مناسب  منتشر کند بلکه مقاله ، آن چیزهای ناپیدایی را آشکار می‌کند که به ذهن خواننده عادی خطور نمی‌کند.

مقاله تلاش می‌کند چرایی وچگونگی وقوع و سابقه یک رویداد، آگاهی ونظر جدید درباره یک پدیده، پیش‌بینی و اگرهای موضوع دریک زمان رابررسی وآشکار کند. این مسایل است که مقاله را ازدیگر هنرهای روزنامه نگاری مجزا می‌کند و به همین علت است که ازمقاله به عنوان مهمترین هنر روزنامه‌نگاری نام می‌برند چون طی یک مقاله تلاش می‌شود، دریک زمان وشاید در یک ستون نقش‌ها و و ظائف عادی روزنامه،  مقاله به سرانجام برسد.

اگر چه در بسیاری از حالات، مقاله‌نویسی کاری میدانی نیست و در پشت میزهای تحریر انجام می‌شود اما بااین وجود با مرور اتفاقات و پیشامدهای یک رویداد - که باحجمی زیاد توسط رسانه‌ها پخش می‌شود - می‌توان یک مقاله موفق نوشت.

بسیاری از آگاهان حوزه روزنامه نگاری، براین باورند که مقاله نویسی استعدادی است که در هر کسی وجود ندارد. به نظر آنها زمانی که تو، مدام از وقوع رویدادها و اخبار مطلع باشی واز آنها فاصله نگیری و برای هرخبری اهمیتی مجزا قائل شوی آن‌گاه، ایده‌ مقاله در ذهنت شکل می‌گیرد و با آگاهی زیاد از آنچه که مطمئن هستی به مخاطب برسانی ، مقاله می‌نویسی. بدین ترتیب هرگاه ایده به سراغت آمد بقیه مراحل نوشتن ، آسان‌تر می‌شود.

نظر دیگری در رابطه با نوشتن مقاله این است که؛ اگربخواهی درمورد هر چیزی بنویسید می‌توانید به شرط اینکه اطلاعات کاملی درباره آن جمع آوری کنید....

برا ی نوشتن یک مقاله موفق ، لازم است نویسنده با مسایل و مشکلات موجود در جامعه آشنا باشد و بداند که برای افراد اجتماع چه چیزی مهم است. همچنین باید در جریان آنچه درموردش می‌نویسد باشد و نیز باید قسمت‌های مختلف مقاله برای مخاطب قابل هضم و از انسجام برخوردار باشد.

زبان مقاله‌های مطبوعاتی

  ....مقاله؛ بیشتر به تجربه ، دیدگاه نویسنده نسبت به محیط اجتماعی، چگونگی خوانش موضوع‎‌ها ، تفسیر، اعلام نظر وتشریح مسئله‌ای مشخص ارتباط دارد....جلال الدین حمماصی ، نویسنده عرب زبان دراین رابطه معتقدست : مقاله مطبوعاتی نوشته ای است که مطبوعات آنرا با هدف مطرح کردن پرسشهای فوری که خصلت تازگی دارند وبرای مخاطب مهم هستند منتشر می‌کنند.

دایره المعارف بریتانیا می‌آورد: مقاله، قالب ریزی وطرح‌ریزی متنی درحد متوسط است که با سبکی روان ونثری کوتاه وساده درباره مسئله‌ای مشخص نوشته می‌شود و نویسنده‌اش ازمرزهای موضوع ، فراتر نمی‌رود.

فرهنگ Litre  می‌نویسد  : مقاله، نوشته‌ای است که نویسنده‌اش موضوعی را بی‌آنکه خودش را درآن مطرح کند، بررسی می کند....

 

انواع مقاله مطبوعاتی

• 1- مقاله شخصی (ذاتی): این نوع مقاله که اولین بار توسط مونتین نگاشته شد ، تامل عمیق وتجربه شخصی است که به مقاله‌های طولانی مشهور هستند و در آن ، نویسنده بیشتر درمورد خودش و احساستش باقلمی وصفی می‌نویسد.
• 2- مقاله موضوعی: این نوع مقاله که اولین بار توسط فرانسیس بیکن به نگارش درآمد، به محتوا، اهمیت زیادی می‌دهد ، از مقاله شخصی کوتاه‌ترست ودرمورد موضوع مشخص به تحریر در می‌آید.

اما براساس زبان تحریر درمجموع ، مقاله به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

مقاله علمی ، ادبی و مطبوعاتی.

مقاله علمی: این نوشته‌ها درباره موضوعی علمی (کشف، آزمایش یا هررویداد علمی) بحث می‌کنند.دراین مقاله‌ها که توسط متخصصان موضوعی نوشته می‌شود، اصطاحات علمی بکار می‌رود.

مقاله ادبی: این متن‌ها درقالب نوشته‌ای زیباشناسانه همراه با خیال واحساس نویسنده است که ازاین طریق ، نویسنده احساس وتجربه شخصی راکه ادبی است بروز می‌دهد.

مقاله مطبوعاتی: اثری است که روزنامه‌نگار درقالب زبانی ساده بدون اتکا به واژه‌های سنگین جهت درک سریع پیام، به مخاطب تقدیم می‌کند.

درروزنامه‌نگاری معاصر، مقاله مطبوعاتی یکی از مهمترین ابزارهای کار روزنامه‌ها در حوزه نظر است وچون مطبوعات در رقابت خبری با تلویزیون واینترنت، عقب نشینی کرده اند درنتیجه آنها جدا از اتکا به منابع ویژه خبری باید بیشتر به مقاله‌نویسی روی بیاورند زیرا مقاله‌های مطبوعاتی غیر ازاطلاع رسانی ، مردم را ازلایه‌ها ی پنهان رویداد و مسئله، چگونگی وقوع حادثه ونظرات متفاوت درباره آن آگاه می‌سازند.

دکتراسماعیل ابراهیم درکتاب' فن المقال الصحفی ' ، سرمقاله ، ستون نویسی، مقاله تحقیقی ونوشته‌های روزانه را ازجمله  انوع مقاله مطبوعاتی برمی‌شمارد. تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز برای انواع مقاله در زبان عربی آمده است ازجمله می‎‌توان به مقاله‌های داستان‌گونه، تائیدیه، طنزگونه و انتقادی اشاره کرد.

 *** 

* این متن ترجمه‌ای است از بخشی از فصل چهارم کتاب ' هونه ری روژ نامه نووسی  ؛ هه وال ، ریپورتاژ ، گفتو گو و وتار ' ، کاروان علی قادر ، عراق ، سلیمانیه ، انتشارات خندان ، چاپ اول 9/9/2004، صص 128-111.

 

- ترجمه از کردی : ابراهیم محمد حسینی ، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی .