ارتباط همه جا حاضر

اشاره:

در بخش اول مقاله 'کارکرد و تاثیرات تلفن همراه' نویسنده به تشریح ویژگیها و مختصات تلفن همراه (به همراه ویژگیهای زیر مجموعه‌های آن نظیر SMS، بلوتوث، اتصال به شبکه، و ...) پرداخت، در این بخش او تلاش دارد، مهمترین حوزه‌های تأثیرات تلفن همراه را بررسی و تأثیرات تلفن همراه را به عنوان یک ابزار نوین ارتباطی و اطلاعاتی در حوزه‌های مهم جامعه امروز بررسی و تبیین کند.

***

3- حوزه‌های تأثیرات تلفن همراه

به اعتقاد نویسنده، مهمترین تأثیرات تلفن همراه در حوزه‌های زیر قابل بررسی‌است:

1-3- سبک زندگی

تکنولوژی‌های جدید، در دو دهه اخیر تأثیرات بسیار زیادی بر زندگی ما داشته‌اند و تا حد زیادی سبک زندگی را تغییر داده‌اند. این کالاهای اقتصادی، پدیده‌های مدرنیسم متأخر هستند، به این معنی که درجه باز اندیشی شان بالا است. 'بازاندیشی اجتماعی به جامعه ای اشاره دارد که شرایط زندگی ما در آن به نحو روز افزون محصول کنش‌های خود ماست و متقابلاً کنش‌های ما به نحو روز‌افزونی معطوف به مدیریت یا چالش با خطرات و فرصتهایی است که خود خلق کرده‌ایم'  (آزاد ارمکی، 1376، صص 57-59). از جمله این کالاها، تلفن همراه‌است که تقریباً به همه جا راه یافته، انواع مختلف یافته و اینک بازار منتظر ورود نوع ' نسل سوم' (Third Generation)  آن است که سمعی و بصری است و ممکن است تأثیر آن از ورود تلویزبون به زندگی ما هم بیشتر باشد (دلاپورتا و دیانی، 1384، ص191) .

در سال 1985 که 'ارنی وایز' (Erny Wise)، اولین مکالمه با تلفن موبایل را در 'بریتانیا' انجام داد، کسی فکر نمی کرد که بعد از دو دهه این پدیده چقدر بر زندگی و طرز و سبک رفتار ما تأثیر خواهد گذاشت.

در دنیای حاضر، از هر6 نفر، یک نفر تلفن همراه دارد و در 'بریتانیا' تقریبا همه تلفن همراه دارند. ظهور این کالا، موجب نمایان شدن گروهی شد به نام 'تازه بدوران رسیده'(yapee)  که نوعاً جوان و عضو طبقه متوسط شهری هستند. بعد این کالا همه‌گیر شد و به مصرف انبوه رسید. یعنی همان پروسه‌ای که کالاها نخست، توسط طبقه متوسط تولید می شود، بعد توده‌ای می‌شود و همان کالا با نوع جدیدی به بازار می‌آید که باز نخست طبقه متوسط مصرف کننده آن است (Clift, 2002, p. 482).

استفاده از تلفن همراه، به مردم این امکان را می‌دهد تا زندگی معمول و رایج شان را رها کنند و به چیز دیگری روی بیاورند: مثلاً مردم می توانند از تلفن همراه به عنواندستگاه پخش موسیقی استفاده کنند و موسیقی‌های مورد علاقه شان را بشنوند. تلفن همراه امکانات ویژه ای را در تجربه‌های زیبا شناختی به‌وجود می‌آورد : با استفاده از دوربین تلفن همراه، مردم همیشه به دنبال سوژه‌هایی ناب می گردند. در نهایت تلفن پس از مدتی، جزئی از زندگی روزمره آنها می‌شود (خلیقی، 1385، ص 10).

سبک زندگی، یک الگو یا روش زندگی است که خطوط عمومی تمایزات طبقاتی ساخت یافته را مادیت می بخشد. سبک‌های زندگی منابع تفسیر هستند - نوعی دانش درونی که گرچه جنبه نسبی دارد، اما در زندگی جامعه توده‌ای از اهمیت زیادی برخوردار است . همان طور که سبک زندگی شخص را از روی چهره ، نوع لباس ، رفتار و اشیاء مورد استفاده‌اش می‌توان حدس زد، از روی تلفن همراه می توان به سبک زندگی فرد پی برد که البته بیان 'هویت مادی' فرد است. از برخورد شخص با تلفن همراهش نیز، می توان به رهایی او از زندگی یا دیسیپلین زندگی‌اش و رفتارهایی ازاین قبیل پی برد. با پیدایش جامعه مصرفی و تولید انبوه کالا‌ها و باگرفتار شدن در دنیای مارک‌ها و مدل‌های مختلف تلفن همراه، مدام ذائقه و نوع مصرف افراد تغییر می‌کند. افراد همواره با تلفن های همراه، هویت‌های جدیدی می‌یابند و طبق این هویت می توانند رفتار خود را تغییر دهند. این افراد کسانی هستند که سبک‌های زندگی متفاوتی دارند. در واقع مصرف افراد وسیله‌ای است برای ایجاد هویت و شخصیتی که آرزو می کنند دیگران به حسابشان آورند. تلفن همراه همچنین، به فرآیند معناداری افراد کمک می کند، زیرا هر کسی از تلفن به نحوی استفاده می کند که برایش معنادار باشد (میرزاخانی، 1385ص، 26).

تلفن موبایل، به هرحال از بسیاری جنبه ها مهم بوده است. از تغییراتی که تلفن موبایل بر شیوه و سبک زندگی ما داشته‌اند، یکی هم این است که حالا مردان بیشتر از زنان با تلفن حرف می‌زنند. دیگر این کالایی مخصوص نوجوانان و جوانان نیست و در 'بریتانیا' 40 درصد افراد بالای 60 سال  از تلفن موبایل استفاده می کنند (Clift, 2002, p. 484). البته تعداد کمتری از زنان نسبت به مردان تلفن موبایل دارند اما روند متوسط طول مکالمات آنها هم نزولی بوده‌است. شاید این امر به این دلیل باشد که مردان به وسایل تکنولوژیکی بیشتر علاقه دارند. البته طبقه و ثروت هم در مالکیت تلفن موبایل نقش بازی می‌کند. 80 درصد طبقات  بالا و میانه تلفن موبایل دارند در حلیکه 51 درصد طبقات پایین و طبقات غیر ماهر، صاحب تلفن موبایل هستند (Clift, 2002, pp. 487-489). 

در حال حاضر، تلفن موبایل بر طراحی‌های لباس و کیف نیز تأثیر گذاشته است و باید البسه برای تلفن موبایل جای مناسب داشته باشند. نوع تلفن‌های موبایل برای خانم‌ها بیشتر باید با نوع لباس هماهنگ باشد.

2-3- فردگرایی

تلفن همراه، مهمترین تکنولوژی فردی است که ضمن ایجاد 'خلوت مستقل فردی' رابطه اجتماعی فرد را در یک بستر شبکه‌ای، معنادار کرده است (تنهایی، 1374، ص6).

تلفن همراه به عنوان وسیله ارتباطی مطرح است که ظرفیت‌های رو به توسعه آن، این ابزار ارتباطی را تبدیل به ظرفیت کامپیوتری و چند رسانه‌ای کرده است. با این نگاه، تلفن همراه 'تکنولوژی فردی' محسوب می شود که حوزه استقلال جدیدی از 'فرد گرائی' را منعکس می‌کند. این فردگرائی لزوماً با 'خود خواهی' باز تعریف نمی‌شود، بلکه لایه 'انتخابگری فردی' را منعکس می‌کند که به صورت ابزارمند حوزه مستقل تری را برای فرد فراهم کرده است. در این روند، تلفن همراه توسعه کامپیوتر و اینترنت  محسوب می شود که ظرفیت دیجیتالی را فراهم آورده‌است که 'انعطاف گسترده‌ای' را برای فرد به‌وجود آورده‌است. این توسعه تابع توسعه‌های دیجیتالی با منطق ریاضی است که ترکیب، تقسیم، ضرب و منهاشدن را امکان پذیر می‌کند. در این روند داده‌ها اعم از متن، قابلیت هر نوع تغییر و ترکیب را پیدا می کنند(خلیق، 1385، ص 16). 

تلفن همراه، یک سیستم ارتباطی بدون سیم است که امکان دسترسی را در شرایط متفاوت و جغرافیای متفاوت فراهم می‌کند. بر این اساس، تلفن همراه نماد 'ارتباط همه جا حاضر' است. این خصیصه تلفن همراه را به مفهوم جامعه مجازی فراگیر نزدیک می‌کند. از طرف دیگر تلفن همراه به عنوان یک تکنولوژی کاریزماتیک در مقایسه با تکنولوژی‌های دیگر مثل کامپیوتر‌های لپ‌تاپ و تلفن ماشین، تجسم فرهنگی پیدا کرده‌است و بصورت گسترده‌ای وارد مسیر زندگی اجتماعی شده‌است (فورچونیتی، 2001). تلفن همراه از قابلیت مردمی بودن، فراگیر بودن و کثرت کاربران برخوردار است و به صورت همزمان همچون حضور رو در رو ایجاد تعامل می‌کنند و در این روند تفاوت بین فرستنده و گیرنده را از بین می‌برند. در روند پیشرفت تلفن همراه، موبایل کامپیوتر‌ها یک نقطه عطف محسوب می‌شوند که به لحاظ فنی یک کاربرد پیشرفته از نظامهای کامپیوتری قابل حرکت هستند که در عین حال که ظرفیت روابط شبکه‌ای ارتباطی را فراهم می‌کنند، از ظرفیت‌های 'نظام فراگیر کامپیوتری' نیز برخوردارند (ین و همکاران، 1997). روند تحولات رسانه‌ای و دو فضائی شدن جهان، ضرورت تحول معرفتی در فهم مقوله‌های اجتماعی را ضرورت می‌بخشد. از همین منظر مطالعات مربوط به تلفن همراه و فرهنگ و یا اجتماعی شدن، ساز و کار متفاوتی را نیاز دارد.

'پالن'، 'سالزمن' و 'یونگ' (2001) طی مطالعه‌ای کیفی، روی فرایند اجتماعی شدن تلفن همراه در زندگی روزمره مطالعه کردند. در این مطالعه 6 هفته اول استفاده از تلفن همراه 19 نفر، مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه نشان می‌دهد که فرد از یک نقطه مبهم و استفاده گسترده به مرحله استفاده بهینه و مشخص، منتقل می‌شود. بطور کلی می توان گفت استفاده از تلفن همراه یک امر فردی است که شدیداً تحت تأثیر عوامل و فرایندهای اجتماعی است. این مطالعه نشان می‌دهد که روندی رو به تغییری در نهادینه شدن تلفن همراه در روند اجتماعی شدن آن در زندگی فردی کاربر دارد. در دسترس بودن دائمی، مزاحمت‌ها و یا دردسرها یا برنامه های ناخواسته زیادی را به فرد تحمیل می‌کند. خاموش کردن تلفن همراه نیز می‌تواند منشاء خستگی، انتظار و یا تنش‌های روحی طالب تماس واقع شود و به نوعی موجب تضعیف کارآمدی فرد شود.

3-3-جوانان

استفاده از تلفن همراه در میان جوانان و نوجوانان، به عنوان ابزار سرگرمی و ارتباطات بین گروهی و توسعه فضاهای همزمان دوستی، امر فراگیری است؛ که صنعت جدیدی را به حوزه سرگرمی‌ها اضافه کرده‌است. در کشور 'فنلاند' در سال 1994، 30درصد نسل جوان بین 16تا 24 سال، تلفن همراه داشته‌اند و طی مدت کوتاه یعنی سال 1998، این میزان به 90 درصد افزایش پیدا کرده است. از آن تاریخ، میزان مصرف بصورت پیوسته افزایش پیدا کرد و سن مصرف را کاهش داد. در سال 2001 یک سوم بچه‌های 7 تا 10 سال صاحب تلفن همراه بودند و 70 درصد آنها اجازه ی استفاده از تلفن همراه به صورت معمول را داشته‌اند (ویلسکا، 2003،ص،444). به مرور، تلفن همراه از یک وسیله ارتباطی صرف به یک ابزار چند منظوره شخصی توسعه پیدا کرده‌است. مطالعات ویلسکا (2003) نشان می‌دهد که بطور میانگین جوانان در روز 6 تا 8 تلفن و به همین تعداد پیام تبادل می‌کنند. 93% افراد از تقویم، زنگ ساعت و ماشین حساب تلفن همراه استفاده می کنند. و به طور متوسط 79% جوانان از زنگ جدید و لوگو جدید استفاده می‌کنند. کارکرد‌های جدید تلفن همراه محل توجه نسل جوان هست و به همین دلیل شرکت‌های تجاری روی کارکردهای جدید تلفن همراه تأکید می‌کنند.

4-3- تعاملات جمعی همزمان

تلفن همراه، ظرفیت ابزاری شده‌ای برای 'تعاملات جمعی همزمان' است، که فرد را با افراد و مؤسسات و از طرفی با علائق مختلف اعم از امور تفریحی و سرگرمی‌ها و همچنین مسائل جدی کاری و حتی پیوند‌های جماعتی و دینی مرتبط می‌سازد.

امروزه، مراکز دینی هم در عالم مسیحیت و هم در عالم اسلام از ظرفیت های تلفن همراه، برای پیوند روزمره فردی با کاربران آن استفاده می کنند. کاتولیک‌ها با اعلام علاقه به دریافت پیام‌های معنوی، بصورت روزانه 'پیام های معنوی' دریافت می کنند. مثلاً در 'ایرلند'، با تماس با شماره 53141، این امکان فراهم می‌شود که 10 دقیقه پیام‌های مذهبی را به صورت صوتی گوش دهند. در 'تایوان'، از تصویر مذهبی برای صفحه اصلی تلفن همراه گرفته تا صدای زنگ و پیام‌های دینی ظرفیت سازی شده است و یا مسلمانان در سراسر جهان با استفاده از تلفن همراه اف.7100 که توسط کمپانی ال.جی 'کره جنوبی'، طراحی شده، امکان اعلام اوقات نماز برای 500 شهر جهان فراهم شده است (Lieverouw And  Sonialivings, p. 40).

دینی شدن تلفن همراه، به قلمروهای دیگر نیز توسعه پیدا کرده است. قبلهابی و امکان پرداخت صدقات و کمک‌های مالی نظیر خمس و زکات توسط تلفن همراه فراهم شده است. مثلًا صدقه روزانه که توسط تلفن همراه صورت می‌گیرد و روی قبض آن منعکس می شود (اکونومیست، 10 مارچ 2005).

5-3-هویت فردی و فردگرایی

هویت فردی، منعکس کننده تلقی است که فرد از خود و دیگری از او دارد. چگونگی خود و یا فرد، در ارتباط معنا داری با ذهنیت و عینیت های فردی است. تلقی فرد از زندگی و انتظارات او از 'نقش اجتماعی' (Social Role) و 'حوزه فردی' (Special Space) همراه با نوع ارتباطی که با دیگران در مسیر زندگی برقرار می‌کند، حوزه فردی او را شکل می‌دهد. فردگرایی، اشاره به یک حوزه ترجیحی دارد که جهان فعال و ارزشی فرد را تشکیل می‌دهد. وجه منفی فردگرائی خودخواهی و یا 'خودمرکزی' (Self Centered) است، که موجب بی توجهی فرد به مسائل و مشکلات دیگران می‌شود. وجه مثبت آن عدم دخالت در حوزه فردی دیگران و توجه به 'امر شخصی' خود است. از طرفی فردگرائی، اشاره به جهان مستقل فرد و انتخاب‌های مستقل و فراجمعی و یا شکسته شدن نظام 'هنجار اجتماعی' (Social Norm) در یک جامعه است (ماری گنو، 1384، صص 96-92).

از نظر 'الیوت' و 'لمرت'، فردگرائی در این معنا، یک نوع فاصله گرفتن از توده ها و یا 'رفتار توده‌ای' (Mass Behavior) است. عوامل ساختاری مثل توسعه ی انتخاب های فردی، از بین رفتن حوزه استقلال بومی، وصل شدن به جهان‌ها و فرهنگ‌های متکثر،‌ جامعه یکپارچه قدیم را که با نظام هنجاری جمعی فهمیده می شد، به تکثر فردی با پیوندهای حرفه ای، دوستی و خانوادگی تبدیل کرده است که برای درک آن باید فرد را کانون توجه قرار داد.

از نگاه 'آنتونی الیوت' (2005) در کتاب 'مفاهیم خود'، خود (Self) از یک ماهیت منعطف، شکننده، تجزیه پذیر و غیرمرکزی برخوردار است. بر همین مبنا، 'خود'  مفهومی است که در جامعه پیچیده جدید، موضوع 'پراکندگی' (Variance) و چندرگه‌ای شدن هویتی و حوزه مستقل اجتماعی شده است. از همین منظر است که تحلیل فرد در روند های جدید لذت گرائی، جدای از حلقه‌های هنجاری خانوادگی، خویشاوندی و دوستی، قابل فهم است. روشن است که فرد به تنهائی هویت و 'خود' را نمی‌سازد، بلکه 'تکنولوژی' (Technology) و نوع تعامل با دیگران است که در مسیر زندگی روز‌مره، هویت و خود را می سازد. جبرهای اجتماعی و جبرهای تکنولو‍ژیک، در این روند نقش مهمی را ایفا می‌کنند. از این منظر، تلفن همراه هم بعنوان یک ابزار ارتباطی و هم بعنوان یک ابزار رسانه‌ای و بعنوان یک نقش اجتماعی که در واقع 'امکان دسترسی لحظه ای' را فراهم می آورد پدیده‌ای قابل مطالعه است.

تلفن همراه، یکی از فردی ترین ابزار زندگی امروز است؛ که امکان خوداظهاری هویتی را فراهم می‌آورد. وقتی فرد از خانه خارج می شود، کلید منزل، کیف پول و موبایل را با خود همراه می‌کند. تلفن همراه، ابزاری است که قابلیت انعطافی ارتباطات را فراهم کرده‌است. قابلیتهایی نظیر:

1) امکان ارتباط دو سویه یا چند سویه دائمی،

2)قابل برنامه ریزی بودن ارتباطات،

3) انتخابی بودن پذیرش ارتباطات،

4) انتخابی بودن در دسترس بودن و در دسترس نبودن،

5) استفاده‌های چند منظوره رسانه‌ای، گوش دادن به رادیو، موسیقی و تماشای تلویزیون و ورود به جهان مجازی اینترنت.

این قابلیت‌ها، خصلت‌هایی است که کانونی بودن فرد و خواسته‌های فرد را معنا می‌بخشد. عرصه‌های دیگری که انتخاب فرد و هویت فردی را در تعامل با تلفن همراه تجسم می‌بخشد، عبارت است از:

1) انتخابی بودن زنگ تلفن همراه،

2) انتخابی بودن تصویر یا جعبه تصویری آن،

3) انتخابی بودن دستگاه و جلد تلفن همراه و حتی نوع ارتباط با دستگاه از طریق گوشی‌های با سیم یا بدون سیم که نمادهای هویتی از تشخص و یا ویژگی‌های فردی را منعکس می‌کند. (دلاپورتا و دیانی، 1384، ص95)

6-3-روابط اجتماعی

از همان ابتدای دنیا، انسانها درصدد پیدا کردن راه های جدید و راحت برای برقراری ارتباط از فواصل دور بودند. امروزه برقراری ارتباط از طریق SMS یکی از متداولترین استفاده های مردم از تلفن همراه است.

7-3-استرس زایی

با وجود اهمیت موبایل در زندگی روزمره، تحقیقات، نشان دهنده آن است که برخی از مردم به طرزی بی‌رویه از آن استفاده می کنند و این امر زندگی شخصی آنها را با آسیبهای جدی مواجهه کرده‌است. پژوهش‌های زیادی، نشانگر رابطه بین استفاده بیش از حد از موبایل و استرس (فشار روانی) و بی‌قراری است.

دکتر 'دیوید شفیلد'، روانشناس دانشگاه 'استنفورد شایر'، با مطالعه گروه وسیعی از افراد که از موبایل استفاده می‌کنند، دریافته‌است که شانزده درصد آنها مشکلات رفتاری دارند. وی همچنین در یک تحقیق دیگر که در یک کنفرانس علمی در 'سوئد' ارائه شد، دریافت که فشار خون در میان کسانی که بطور دائم از تلفن همراه استفاده نمی‌کنند کمتر است.

پژوهشگران با مطالعه بر روی 100060 دانش آموز دریافته‌اند که شانزده درصد آن ها پس از آغاز تماس تلفنی نمی توانند سرجای خود بمانند و دائم این طرف و آن طرف می‌روند و یا همه حواسشان معطوف به مکالمه تلفنی می‌شود.

'شفیلد'، در این تحقیق که به همایش مجمع روانشناسی 'بریتانیا' ارائه شده، نتیجه گرفته است که این مشکلات رفتاری در پی اعتیاد به استفاده از موبایل سبب استرس خواهد شد. این فرضیه با آزمایشی که بر روی ۲۰ استفاده کننده از موبایل، پیش و پس از مکالمه تلفنی، انجام شد؛ مورد تأیید قرار گرفت. این تحقیق نشان می‌دهد که میزان فشار خون افراد پس از استفاده از موبایل کمتر از زمان مکالمه تلفنی بوده‌است.         

4- خلاصه و نتیجه‌گیری:

گسترش ارتباطات بویژه ارتباطات الکترونیک، جامعه‌ جدید را چنان از جوامع پیشین متمایز ساخته کـه عـصر نو را عـصر ارتباطات و جـامعـه امـروز را جامعه اطلاعاتی خوانده‌اند. در چنین جامعه‌ای رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی به عنوان عنصری کلیدی در ارتباطات، نقشی بس مهم ایفا می‌کنند. رسانه‌ها در این عصر، یکی از مهترین ابزارهای دسترسی به اهداف تلقی می‌شوند.

در عصر ارتباطات، تکنولوژی و رشد فناوری دیجیتالی موجب تغییرات شگرفی در وسایل ارتباطی و رسانه‌ها و نحوه انتقال پیام گردیده است. یکی از مهمترین این ابزارهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی در عصر جهانی شدن، که کاربردهای روزافزونی در میان خیل گسترده مردم جامعه امروزین پیدا کرده است، 'تلفن همراه' (Mobile) است. به اعتقاد جامعه‌شناسان، هر پدیده اجتماعی در عصر حاضر، دارای کارکردهای مثبت و منفی است.

تلفن همراه، به عنوان یک ابزار نوین ارتباطی از یکسو دارای کارکردهای مثبت بسیاری مانند برقراری ارتباط در اسرع وقت، صرفه‌جویی در وقت و دردسترس بودن دائمی انسانها و ... و از سوی دیگر، دارای کارکردهای منفی همچون رسوخ در حریم خصوصی اشخاص، ایجاد فضای تنش و تشویش اذهان عمومی، تضعیف باورهای عمومی و اخلاقیات و... بوده است. در واقع افزایش تلفن های همراه و گوناگونی خدمات و تبلیغات وابسته به آن،‌ دگرگونی های اجتماعی گسترده‌ای را به دنبال خود آورده است.

مؤلف در این مقاله کوشید، تا مهمترین حوزه‌های تأثیرات مجموعه تلفن همراه (اعم از تلفن همراه و SMS) را در ابعاد مختلف بررسی و تأثیرات تلفن همراه را به عنوان یک ابزار نوین ارتباطی و اطلاعاتی در حوزه‌های مهم جامعه امروز بررسی و تبیین نماید. از این رو، مهمترین کارکردهای پیام‌های کوتاه در حوزه‌های تعاملات درون گروهی، سیاسی، تبلیغاتی، حریم خصوصی، فکاهی و تفنن، اطلاع رسانی، ارتباطات انسانی، هرزنامه‌های موبایلی، شبکه‌های اجتماعی مجازی و ... و مهمترین کارکردها و نقشهای تلفن همراه نیز، در حوزه‌های جوانان، سبک زندگی، فردگرایی، تعاملات جمعی همزمان، روابط اجتماعی و... در این مقاله مورد مطالعه، بررسی قرار گرفت و در هریک از بخشهای مورد بررسی، جنبه‌های مختلف آن بخش مورد تجزیه، تحلیل و واکاوی واقع شد. نتایج نشان داد که در جهان امروز، نقش و اهمیت تلفن همراه نه به عنوان یک ابزار ساده ارتباطی، بلکه به عنوان یک پدیده نوین و مهم ارتباطی با کارکردها، نقشها و تأثیرات متنوع در حوزه‌های مختلف جامعه، باید مورد واکاوی، تحلیل و بررسی قرار گیرد، چرا که در این صورت می توان تبعات، پیامدها و آسیبهای این ابزار مفید را به حداقل رساند و در غیر این صورت باید منتظر تهدیدها، آسیب‌ها و تبعات ناگواری در حوزه‌های مختلف جامعه بود.

مقاله حاضر سعی داشت با چنین نگاه و دیدی آسیب شناسانه، جنبه‌ها، کارکردها و نقشهای متنوع و تأثیرگذار این پدیده نوپای ارتباطی را در حوزه‌های گوناگون جامعه امروزین مورد بررسی، واکاوی وتحلیل قرار داده و تا حد ممکن مخاطبان و کاربران آن را به تبعات ناگوار و منفی آن در جامعه آگاه کرده باشد.

منابع و ماخذ:

فارسی:

1- پروین، ناصرالدین (1377). تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، جلد دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

2- توسلی، غلام عباس (1383). نظریه‌های جامعه‌شناسی، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.

3- تنهایی، ابوالحسن (1374). درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات مرندیز.

4- جوادی، حسن (1384). تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات کاروان.

5- خلیقی، محمدرضا (1385). تکنولوژی در خدمت ارتباطات، روزنامه ی جام جم، ضمیمه کلیک، 22 مرداد 1385.

6- تام او. سولیوان و دیگران (1385). مفاهیم کلیدی ارتباطات، ترجمه میرحسن رییس زاده، تهران: انتشارات فصل نو.

7- شوقی، رضا (1385). تحلیل جامعه شناختی پدیده اس .ام. اس ایرانی، هفته نامه عصر ارتباط، شماره 232. خرداد 1385.

8- عاملی، سعید رضا (1385). فردگرایی جدید و تلفن همراه: تکنولوژی فردگرایی و هویت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

9- کریمی، علی (1385). جنبشهای جدید اجتماعی و هویت با تأکید بر ایران، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

10- زارعیان، داوود (1383). مبانی کلی ارتباطات جمعی، تهران: انتشارات کارگزار روابط عمومی.

11- صدوقی، مرادعلی (1380). تکنولوژی اطلاعات و حاکمیت ملی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی.  

12- گیدنز، آنتونی (1373). جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ دوم.

13- مشیرزاده، حمیرا (1381). درآمدی نظری بر جنبشهای اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

14- ماری گنو، ژان (1384). آینده آزادی: چالشهای جهانی شدن دموکراسی، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی.

لاتین:

1- Bert, N. Adams, R.A. (2001). Sydie, Sociological Theory, Thousand 
Oaks, California: Pine forge Press.

2- Cooper, A. & Sportolari, L (1997). Romance in cyberspace:  
Understanding online attraction. Journal of Sex Education and Therapy.

3- Clift, Steven (2002). 'Mobile Text Message (sms) and Plitics. Hungary  
and China', Accessed on 2 Jan, 2009, from:
http://www.mailarchive.com/do-wire@tc.Umn.edu/msgoo482.html

4- Fischer, C.S (1992). America Calling: A Social History of the 
Telephone to 1940. Berkeley, CA: University of California Press.

5- Joinson, A.N (2002). Causes and implications of disinhibition on the 
Internet. In J.Gackenbach (ed), Psychology and the Internet. New YORK: Academic Press.

6- Leaha, Lieverouw (2002). Sonialivings Tone (ed), Hand Book of New 
Media, London: SAGE Publication.

7- Scott B. Guthery & Mary J. Gronin (2002). Mobile Application 
Development with SMS and SIM, New York: Mc Graw - hill.