تبلیغات آنلاین جدی گرفته نمی‌شود

مقدمه: ام‌البنین قرایی - امروزه با ظهور تکنولوژی‌های جدیدی در عرصه تبلیغات، دیگر تنها با نوع خاص و سنتی تبلیغات روبرو نیستیم. تکنولوژیهای ارتباطی نظیر رسانه های آنلاین موجب شده است که در کنار نوع سنتی تبلیغات به این رسانه  نیز توجه شود. در بحث تبلیغات سخن از یک نوع رسانه نیست بلکه هدف رسانه های گوناگونی است که تاحدودی با یکدیگر عمل می کنند. هر چند زیر ساخت‌های اینترنتی در کشور‌های مختلف متفاوت است ولی مشکلات و موانع نباید مانع نادیده گرفتن این نوع تبلیغات شود. در گفت‌وگو با دگتر حمید ضیایی پرور موضوع  تبلیغات آنلاین، مزایا و موانع آن را در ایران  مورد بررسی قرار داده ایم. وی  مدرس دانشکده صدا و سیما، دانشگاه آزاد و دبیر گروه دانش و سلامت روزنامه همشهری است...

- تبلیغات آنلاین چه جایگاهی در جامعه ما دارد و مزیت های آن نسبت به  تبلیغات محیطی چیست؟

 هنوز تبلیغات در محیط آنلاین و فضای سایبر  خیلی از سوی کنسرسیوم های تبلیغاتی به رسمیت شناخته نشده است. اگر از شرکتهای تبلیغات بخواهید لیست تبلیغاتی را ارائه دهند به شما خواهند گفت که برای تبلیغات در سطح شهر قرارداد داریم و هیچ جا و ردیفی برای تبلیغات سایبر در ایران وجود ندارد. عنوان تبلیغات آنلاین در لیست شرکتهای تبلیغاتی ایران کاملاً خالی است برخی از این عوامل ،به ویژگی وب سایت های ایران باز می گردد که عموماً بازدید کنندة زیادی ندارند، یعنی کاربران اینترنت در ایران سایت های مختلف را به صورت پراکنده بازدید می کنند. هیچ سایتی در ایران نیست که به صورت ثابت بازدید کننده داشته باشد. اغلب سایت ها معمولاً بین 5000 تا 10000 بازدید کننده در روز دارند. این ویژگی  سبب می شود که تأثیرگذاری  سایت ها برای تبلیغات خیلی کم باشد، درحالی که در تبلیغات محیطی، روزانه چند میلیون نفر تابلو و بیلبورد را می بینند. پس مشکل نخست، عدم تمرکز بازدیدکننده در وب سایت هاست که یک سایت محوری یا سایت های بزرگ حمایت کننده را در اختیار ندارند. این خلاء راو بلاگ سرویس ها سعی کرده اند جبران کنند. مثلاً Persian blog, blogfa یک بستة تبلیغاتی را دریافت و بر روی هزاران و بلاگ آن را به نمایش می گذارد. هیچ شرکت تبلیغاتی لیست blogfa یا برخی سرویس دهنده های تبلیغاتی را به عنوان فضای تبلیغاتی نمی شناسد. این سرویس دهنده ها خود مستقیم به عنوان رسانه تبلیغات را جذب می کنند. برخی برای حل مشکل این پیشنهاد را ارائه دادند که سایت ها تشکیل کنسرسیوم بدهند. چندین سایت به صورت مشترک تبلیغ خاصی را نمایش دهند. در ازای آن از آن مؤسسه یا مجتمع مبلغ را دریافت کنند. این طرح نیز تا کنون موفق نبوده است.  سایت های بزرگ رسانه هم که انتظار می رود که پیشگام تبلیغات آنلاین باشند، متأسفانه به اندازة کافی بازدید کننده ندارند. مثلاً سایت های صدا و سیما به قدری متکثر و مختلف هستند که بازدید کننده با سایت های پراکنده مواجه است و در نتیجه این بازدید کنندگان پراکنده می شوند . رسانه های بزرگ دنیا نظیر CNN ،  BBC، فاکس نیوز به تنهایی خود حجم عظیمی از تبلیغات را جذب  و ارائه می دهند. ما در کشور رسانه های غول پیکر نداریم تا به تنهایی وظیفة تبلیغاتی را انجام دهند. متأسفانه این خلاء ها آسیب های بزرگی به محیط سایبر وارد کرده است. چرا که تبلیغات نبض درآمدی یک رسانه است. اگر یک رسانه تبلیغات مناسب را در اختیار نداشته باشد، آسیب می بیند. آگهی دهندگان نیز حاضر نیستند در فضای سایبر تبلیغ کنند و در واقع به Feed back و بازتاب آن اطمینان ندارند. از سوی دیگر تبلیغات در محیط سایبر محدودیتهای ذاتی دارد. برخی کالاها را نمی توان در محیط سایبر تبلیغ کرد. نوع تبلیغات در محیط سایبر باید از نوع آنلاین باشد. مثلاً خدماتISP ووب سایت های سازمانهای گوناگون را  می توان در محیط سایبر تبیلغ نمود. بانکها می توانند از طریق تبلیغ در وب سایت ها، مخاطب را به سمت وب سایت الکترونیکی خود جذب کنند.

به طور کلی تمام سازمانهایی که خدمات الکترونیک دارند می توانند تبلیغات خود را در محیط آنلاین به سایر وب سایت ها ارائه دهند. تبلیغات کالاهای واقعی در محیط سایبر خیلی جذاب نیست. کاربران اینترنتی برای اتصال به اینترنت هزینه می پردازند، پس به راحتی حاضر نیستند زمان خود را صرف دیدن تبلیغات نمایند. تنها حاضر ند تبلیغاتی را دنبال کنند که برای آنها نفع داشته باشد.

- چنین به نظر می رسد که شرکتهای  تبلیغاتی با کارکردها و  مزایای  تبلیغات آنلاین چندان آشنا نیستند؟

من فکر می کنم که کمپانی ها و ناشران براساس واقعیت بازار عمل می کنند. معمولاً کمپانی های تبلیغاتی به بازخورد و Feed back از سوی مخاطبان توجه دارند. اگر تبلیغات را بر روی بیلبوردها و رسانه های شهری انجام می دهند به سبب افزایش فروش آن کالا پس از تبلیغ است. درواقع آنها حاضرند دوباره برای رسانه های شهری هزینه بپردازند. . سنجش تأثیر تبلیغ در محیط سایبر بسیار دشوار است. نمی توان به راحتی اظهار نظر کرد که تبلیغ خاص  کالاچند درصد بر فروش کالای تبلیغی تأثیر گذاشته است. به راحتی نمی توان گفت چند درصد از افزایش فروش یک نوع کالای تبلیغی مربوط به تبلیغات آنلاین است. این امر در مورد تلویزیون به راحتی قابل سنجش است. در محیط آنلاین این سنجش بسیار دشوار و تأثیر گذاری تبلیغ نیز طولانی مدت است. می توان به مشکلات زیرساخت های اینترنت در کشور نیز اشاره کرد. در کرة جنوبی اینترنت رایگان راحت در اختیار افراد قرار دارد و افراد با چندین دسترسی راحت تر به سمت تبلیغات آنلاین می روند. مشکل دیگر آن است که کاربران دچارتبلیغات ناخواسته و،spam می شوند. این امر موجب  حس انزجار و مزاحمت در محیط سایبر  می شود. هوشیارانه ترین تبلیغات اینترنتی را گوگل انجام می دهد. معمولا برخی کاربران محتوای خاصی را مبادله می کنند و آن گاه گوگل تبلیغی را برای فرد نمایش می دهد که متناسب  بامحتواهای مبادله شده است. این نوع  تبلیغات به گونه ای سفارش و پالایش شده در اختیار کاربر قرار می گیرد که  برای کاربر احساس مزاحمت ایجاد نمی کند و کاربر آن را به راحتی می پذیرد. باید تبلیغات در فضای سایبر از حالت مزاحمت خارج  و با توجه به علایق و سلایق افراد برای آنها تبلیغ شود. همچنین رسانة سایبر نیز مخاطبان خاص خود را دارد.  خیلی از افراد معتقدند که رسانه های دیجیتال موجب شکاف طبقاتی بین افراد می شودچرا که همه اقشار دسترسی به اینترنت و  تبلیغات آنلاین ندارند.

تبلیغ مخاطبانی را هدف قرار می دهد که از سطح سواد ون درآمد بالاتری برخوردار ند. طبیعتاً کسانی که خواهان تبلیغ کالای تولیدی هستند، هیچ تمایلی به این طبقه بندی ندارند. در حالی که تبلیغات آنلاین با مخاطبان خاص خود اقشار دیگری نظیر کودکان، زنان خانه دار، افراد بی سواد و ... را در بر نمی گیرد.  البته این امر مزیتی را  نیز به همراه دارد و ارائه دهنده تبلیغ با مخاطب پالایش شده در تبلیغات اینترنتی روبرو است. تبلیغات آموزشی نظیر آموزش کلاس زبان و ... در محیط سایبر بهتر می تواند عمل کند. تبلیغاتی که مرتبط با خدمات آنلاین و الکترونیک در محیط سایبر بهتر از تبلیغ در سطح شهر و بر روی بدنه اتوبوس و ... است.

تعاملی بودن به عنوان ویژگی اصلی رسانه های آنلاین است که اکثر دانشمندان و صاحب نظران ارتباطات  از آن به عنوان بهترین ویژگی محیط سایبر یاد می کنند. تعاملی بودن به بازخورد و Feed back مخاطبا اشاره می کند به این ترتیب  که مخاطب  تبلیغ را دنبال  و نسبت به آن  واکنش نشان می دهد. این نوع تبلیغ از طریق تکنولوژی های گوناگون نظیر ارسال Email ، انتشار پیام و حضور در chat room و شبکه های اجتماعی انجام می شود. این امکانات در فضای سایبر به کاربر اجازه می دهد با منتشر کنندة پیام تبلیغاتی ارتباط برقرار کند و کاربر در خدمات آنلاین مستقیماً به سراغ کالای مورد نظر رفته و خرید لازم  را انجام دهد.  مثلا یک فروشگاه کتاب  می تواند تبلیغات خود را در فضای سایبر قرار دهد و در نهایت. کاربر با چند کلیک، ثبت نام و پرداخت هزینه ،کالای خود را خریداری  کند. این امر همان قابلیت تعاملی و interactive بودن است. سرعت خرید و بازخورد از سوی مخاطب بسیار بالا می رود. خیلی از ناشران تبلیغاتی، تبلیغات را در فضای سایبر به نمایش می گذارند ولی قابلیت دنبال کردن آن تبلیغ برای مخاطب امکان پذیر نیست. این تبلیغ، تبلیغ در محیط سایبر با دیدگاه سنتی است. مقتضیات تبلیغ در دنیای سنتی، اکنون در محیط سایبر قابل رؤیت است. اگر تبلیغات در محیط سایبر هدفمند باشد  و ویژگی های تعاملی بودن، دنبال کردن، واکنش نشان دادن رعایت شود، یقیناً یکی از مؤثرترین نوع تبلیغات خواهد بود. در محیط عمومی امکان دسترسی  به  صاحب تبلیغ برای مخاطب فراهم نیست، مگر آ که گوشه ای از آن تبلیغ شماره  پیامک و سایت مورد نظر ذکر شده باشد و مخاطب بتواند در خرید، قرعه کشی آن کالا پیگیری  و مشارکت داشته باشد.

- آگاهی از خواسته ها و منبع اطلاعات در فضای سایبرتاچه اندازه به رشد کیفی تبلیغات منجرخواهد شد؟

در تبلیغات محیطی  این امکان به مراتب کمتر از فضای سایبر است. در کشورهای غربی به خوبی از ویژگی تعاملی بودن تبلیغات در فضای سایبر بهره مند می شوند. همچنین سیستم پرداخت الکترونیک از طریق کارتهای هوشمندو credit card بسیار قوی است. بسیاری از شرکتها، خدمات و سرویسهای خود را در فضای سایبر ارائه می دهند ، بسیاری از کالاها در فضای آنلاین تبلیغ می شود و بعد به فروش می رسد. آن فعالیتی که در محیط عادی قابل انجام است امروزه به محیط آنلاین راه یافته و افراد با تبلیغ همان کالا در محیط سایبر مواجه اند.

در کشور ایران این تبلیغ بسیار انگشت شمار و در غرب بسیار فراوان است. این امر به سبب زیرساختهای بانکی در کشور است. یکی از آسیبهای اصلی در تبلیغات الکترونیک  وآنلاین، فقدان زیرساختهای بانکی و سیستمهای پرداخت الکترونیک است. در بسیاری از کشورهای دنیا هر نوع کالا و خدمات را می توان با پرداخت الکترونیک دریافت کرد و تنها به خدمات آنلاین محدود نمی شود. در کشور ایران  با رشد، سیستم پرداخت الکترونیک می توان شاهد رشد تبلیغات آنلاین بود بنابر این بسیاری از آسیبها ناشی از نبود سیستم تجارت الکترونیکی است.  واقعا چند شرکت در کشور موجود است که از طریق وب با یکدیگر  آشنا شده و مبادله می کنند. متأسفانه هنوز اعتماد به چنین سیستم هایی در کشور وجود ندارد حتی زیر ساخت کپی رایت و زیر ساخت قوانین،  نیز چندان مناسب نیست. متأسفانه بسیاری از سازمانها حتی شیوه هایی نظیر Email و Fax را هنوز نپذیرفته اند و باید  حتما تأییدیه  فاکس  را فرستاد.  هنوز اعتماد کافی  به ابزار های الکترونیک وجود ندارد. زیرساختها به چند بخش فنی، آموزشی، حقوقی و قانون تقسیم می شوند. تا زمانی که در کشور بانکداری و تجارت الکترونیک نباشد، چگونه می توان خواهان رشد تبلیغات الکترونیک شد؟ تبلیغات سایبر پدیده ای مجزا نیست و مرتبط با سایر بخشهای الکترونیکی کشور  است. برای دستیابی به این هدف ،افراد باید آموزش لازم را دیده و همچنین به پرداخت الکترونیک دسترسی داشته باشند، شرکتها و بخشهای تجاری  نیز با ابزارهای الکترونیک آشنایی داشته تا مبادلات  انجام شود و مشتری از طریق وب با شرکتها و کالاها آشناشده باشد. درواقع تبلیغات به خودی خود هدف نیست بلکه هدف کسب و کار و تجارت است. مطمئن باشید حجم عددی تبلیغات سایبر و الکترونیک در ایران بی تناسب با حجم عددی تجارت الکترونیک نیست.

- تازگی و به روز بودن تبلیغات در محیط آنلاین چه تفاوتی با تبلیغات در محیط عمومی دارد؟

تازگی  به لحاظ تغییرات ، به روز بودن و  هزینه کم در محیط سایبر بسیار ساده تر انجام می شود. در محیط سایبر می توان با توجه به زمان مشخص تبلیغ خاصی را انجام وانتشار داد. این قابلیت در محیط عمومی امکانپذیر نیست ، قدرت برنامه ریزی ، زمان بندی وکم هزینه بودن تبلیغات برای اجرا در محیط سایبر به هیچ وجه قابل مقایسه با محیط عمومی نیست. اخیراً می توان به تبلیغات کلیکی اشاره کرد.صاحبان آگهی به دنبال سایت هایی هستند که مخاطبان بیشتری دارد و در نهایت بین ویزیت و کلیک باید تفاوت قائل شد. در ویزیت شخص انتشار دهنده تبلیغ اذعان می کند که conter   مربوط به سایت نشان می دهد که روزانه چه تعداد مخاطب از سایت بازدید کردند. در کلیک به این نکته توجه می شود که از میان بازدیدکنندگان چند نفر بر روی تبلیغات آنلاین در آن وب سایت کلیک کردند. بسیاری از افراد  در محیط اینترنت  تبلیغاتی را قرار می دهند و افراد تشویق می کنند  تا براساس میزان کلیک هایشان مبلغی دریافت کنند. این بازدید کننده ها، بازدید کننده های مجازی و دروغین هستند. می توان ازآنها به عنوان کلیک های بی هدف یاد کرد که هدف خرید کالا نیست و افراد حرفه ای می توانند چنین اشخاصی را بر اساس IP و تکنیکهای دیگر شناسایی کنند.

- آیا عرضه تبلیغات در محیط عمومی مشتریان بیشتری را نسبت به تبلیغات آنلاین جذب نخواهد کرد؟

در هیچ کشوری تبلیغات با اتکا به یک رسانه میسر نیست. کمپین های تبلیغاتی که معمولاً شرکتهای بزرگ آن را طراحی می کنند، مجموعه ای از رسانه ها را شامل می شود. اگر  شرکتها بخواهند که پوشش تبلیغاتی کافی داشته باشند از رسانه های مختلف نظیر روزنامه، رادیو، تلویزیون و ... استفاده می کنند.این عوامل  مجموعه ای از رسانه هاست که تأثیر گذارند و نمی توان برای سنجش تأثیر گذاری ،رسانه ای را با رسانه ای دیگر مقایسه کرد. متأسفانه در ایران تبلیغات آنلاین ،فاقد جایگاه لازم در لیست های تبلیغاتی است و شرکتهای تبلیغاتی تمایلی به حضور در این عرصه ندارند. هم اکنون تلویزیون در برابر تبلیغاتی به جز برخی بانکها و نهادهای دولتی و مشتری های خاص که بر روی آن نشانی از آدرس اینترنتی است، مقاومت می کند.در نتیجه نگاه ها، نگاه مثبتی به این موضوع نیست و این نشان دهنده عدم تمایل به انجام تبلیغات در محیط سایبر است. درواقع تبیلیغات آنلاین در کنار تبلیغات محیطی و سایر تبلیغات است و همدیگر را پوشش  داده و با یکدیگر عمل می کنند. چرخش مالی تبلیغات در ایران بسیار سنگین است. حتی می توان از بانکی نام برد که تبلیغات محیطی آن در طول سال 3 میلیارد تومان است. اگر از همان بانک خواسته شود که تبلیغ را در محیط آنلاین انجام دهد، تمایلی نشان نمی دهد.

نوع مخاطب در محیط سایبر پالایش شده و خاص است و عامه را هدف نمی گیرد. همچنین کالای خاص در این فضا تبلیغ می شود. تبلیغات سایبر به سبب زیرساختهای ضعیف و همچنین محدودیتهای خود این فضا چندان رشد نکرده است. میزان  ضریب نفوذ اینترنت در دنیا 25% است و از 7 میلیارد انسانی که در دنیا زندگی می کنند تنها 25 درصد آنها به اینترنت دسترسی دارند. تبلیغ عمومی را می توان برای همه ی 7 میلیارد نفر منتشر کرد اما همان تبلیغ تنها برای 25 درصد از 7 میلیارد انجام شدنی است. در کشور ما این رقم 35 درصد و در آفریقا 19 درصد است. تبلیغات سایبر در فرانسه قابل مقایسه با پاکستان نیست. چرا که ضریب نفوذ اینترنت در پاکستان 7درصدو در فرانسه 75 درصد است. تبلیغ در محیط سایبر، 75 {در کجا }درصد از افراد جامعه را پوشش می دهد. در جامعه ایران اگر بخواهیم شاخص های لازم را در نظر بگیریم تنها 35 درصد افراد را تحت پوشش محیط سایبر قرار می گیرند. البته خیلی از افراد معتقدند که 35 درصد عدد واقعی نیست.  در دنیا یک مگابیت در ثانیه را کاربر اینترنت قلمداد می کنند ولی در ایران با 24ا کیلوبیت کاربر تلقی می شود .کاربران  128 کیلوبیت یا  به عبارتی اینترنت پر سرعت  تنها نیم میلیون نفر  از افراد جامعه ایرانند که عددی کمتر از 1 درصدافراد جامعه را شامل می شود. اگر بخواهیم 128کیلوبیت را ملاک قرار دهیم، کمتر از 1 درصد تحت پوشش اینترنت هستند. طبیعی است که شرکت تجاری نخواهد برای نیم درصد جامعه هزینه  و کالای خود را تبلیغ کند. باید  در مورد رقم 35درصد باید توجه کرد که  این رقم تنها23میلیون نفر را تحت پوشش قرار می دهد واین افراد به سبب پرداخت هزینه برای اتصال به اینترنت حاضر نیستند زمان خود را صرف بازدید از تبلیغات اینترنتی کنند. کاربر اینترنت ضروری ترین نیازهایش را برطرف می کند.

- هزینه های ناچیز تبلیغات آنلاین شرایط رقابتی مناسبتری نسبت به تبلیغات محیطی ایجادنمی کند؟

 هدف در نظام کاپیتالیستی، تبلیغ و فروش  و خرید بیشتر است که فرد به راحتی می تواند در محیط آنلاین این کاررا انجام دهد. جالب آن است که این موضوع با نوع کشور ارتباط دارد وحتی کشورهای غربی بسیاری از مشکلات نظیر آلودگی هوا و ... را از طریق پرداخت ها و خرید الکترونیکی حل کرده اند و فرد برای خرید کالای ضروری حاضر نیست بیرون رود. این امر سبب می شود که فروشنده ها به رقابت در محیط سایبر بپردازند و تبلیغات خود را در فضای سایبر عرضه و مشتریان بیشتری جذب کنند. در کشورهایی   باضریب نفوذ اینترنت اندک ، این شیوه رایج نیست و طبیعتاً گردش مالی آنها نیز بسیار اندک است.

همچنین کاربر در محیط اینترنت حق انتخاب دارد. اگر می خواهد کالای خاصی را بخرد، بهترین، با کیفیت ترین ، سریعترین وبا گارانتی بیشتر را خریداری می کند تبلیغات یکدیگر را در محیط سنتی نفی می کنند .اگر قرار بر تبلیغ کالایی باشد،آن شیوه  تبلیغاتی طرح شده ،شیوه های دیگر را نفی و خود را به عنوان رسانه برتر تبلیغ کننده معرفی می کند . این امر هیچ راه انتخاب دیگری را روبروی کاربر  قرار نمی دهد. طراحان تبلیغات سنتی  سعی می کنند در محیطی حضور پیدا کنند که رقیب نباشد و یا رقیب را پس بزنند.بر عکس سایبر محیط رقابت است و قدرت انتخاب کاربر در محیط سایبرو امکان، تحقیق او در باره کالای مورد نظر بسیار بیشتر است.

در تبلیغات محیطی حق انتخاب وجود نداردو به فرد اجازه فکر کردن به  تبلیغات دیگر را نمی دهد. اگر کالایی خاص در محیط سایبر تبلیغ شود می توان قیمت، کارکرد، نوع کیفیت کالای مورد نظر را تحقیق کرد وسپس به خرید ان اقدام کرد. نبود حق انتخاب برای تبلیغات محیطی ضعف نیست بلکه مقتضی و کارکردآن است.

- به نظر شما کدامیک از تبلیغات آنلاین  و محیطی با توجه به قابلیتها تأثیر بیشتری بر مخاطب دارد؟

من شکی ندارم که تبلیغات سنتی در ایران، قویترین ، جامع ترین و مؤثرترین تبلیغات است. در محیط واقعی جامعه تأثیر تبلیغ بسیار بیشتر از تبلیغات آنلاین است. هزینه هایی که برای تبلیغات محیطی صرف می شود بسیار بیشتر از تبلیغات آنلاین است.تنها 2درصداز کل تبلیغاتی که در ایران انجام می شود، در فضای سایبر است. واین دونوع تبلیغ به هیچ وجه از  نظر  کیفیت، تعداد، ترنور مالی، تخصصی بودن و مخاطب قابل مقایسه نیستند.

من خودم از طرفداران محیط سایبر هستم و واقعیت آن است که افراد اهل کسب و کار و کاربران به تبلیغات سایبر اعتقاد ندارند و شاید چشم انداز آن در آینده بسیار روشن باشد.. تبلیغات آنلاین در کشورهای با ضریب نفوذ بالا سبب تأثیر گذاری بسیار مناسب  شده است .انواع رسانه ها و فضاهایی که در محیط واقعی برای تبلیغات وجود دارد تا مدتها خود را حفظ خواهند کرد. در ایران هنوز تبلیغات آنلاین آلترناتیویی برای تبلیعات محیطی  نیست و خود رسانه های سنتی، با کمک  شیوه های جدید و اشکال مختلف سعی می کنند همه روزه مخاطبان بیشتر را جذب کنند. به نظر من آن دیدگاهی که معتقد است تبلیغات در محیط واقعی افراد را دلزده می کند،  خیلی سازگاری با واقعیت های جامعه ما ندارد. .باید دانست که تبلیغات در محیط واقعی و سنتی همچنان جذاب، تأثیر گذار است .در محیط تجارت مکانیزم ساختگی  وجود ندارد. هرچند کارشناسان معتقد به کیفیت پایین تبلیغات، ارزش اندک آن و ... باشند. تبلیغات برای فروش کالاست و تبلیغات بی اثر باز خورد خود را به سرعت نشان می دهد. در محیط سایبر امکان بررسی حجم، بازخورد و ارزیابی وجودندارد. من تاکنون در ایران به گزارشی که حجم، تعداد، کارگزاران و تکنیک های تبلیغات آنلاین را مستند سازی کرده باشد برنخورده ام.

- چه خطراتی تبلیغات آنلاین را به دلیل نبود چارچوبهای حقوقی مشخص تهدید می کند؟

در ایران ما نه تنها در بحث تبلیغات در محیط سایبر بلکه هر فعالیتی در این محیط، همانند  راه رفتن بر میدان مین است.  ممکن است  که کاربران هک شوند . هیچ قانون ومقرراتی فعالیتهای مجرمانه  را منع نمی کند.همچنین باید به عدم رشد کافی  فناوریها و تکنیکها در محیط سایبرونبود تکنیسینها و متخصصان کافی اشاره کرد. به همین دلایل و نیز به  سبب محدودیت ها تبلیغات آنلاین تبلیغ اینترنتی کشور تنها از نوع  Tex است.

نبود قوانینی مدون وبا ضمانت اجرای کافی  سبب می شود که   رویکرد صاحبان تبلیغات و مخاطبان به تبلیغات در فضای سایبر چندان مطلوب نباشد واین  می تواند منجربه عدم رونق فضای کسب و کار شود. نخستین گامی که مجلس باید بردارد تصویب قوانین لازم در فضای سایبر است. مجلس در زمینه جرائم ،قانونی  تصویب کرده است ولی متأسفانه  تنها جرائم را دیده و حقوق را مورد توجه قرار نداده است.