نظرخواهی نویسی در روزنامه‌نگاری

اشاره: نوشتار پیش رو از کتاب* 'هنر روزنامه نویسی' اثر داناحبیب کرکوکی (1975)، انتخاب شده است. نویسنده این کتاب - که آن‌ را به زبان عربی تحت عنوان'فنون التحریر الصحفی'به رشته تحریر درآورده، دانشجوی دوره دکترای رشته روزنامه نگاری دانشگاه بغداد است و از وی تاکنون سه کتاب (دو مجموعه داستان و کتاب خطابه سیاسی) و چندین مقاله به زبان عربی منتشر شده است. حبیب کرکوکی ازسال 1996 به صورت حرفه‌ای به کار روزنامه‌نگاری مشغول است. خبرنگاری برای رادیو و تلویزیون، سردبیری روزنامه'کرکوک الغد' درسال‌های 2004 تا 2005، ستون نویسی نشریه'شفق'، رئیس بخش اطلاع رسانی دانشکده هنرهای زیبای کرکوک و عضو سندیکای روزنامه‌نگاران کردستان از دیگر سوابق وی است.

***

مقدمه

نظرخواهی در روزنامه‌نگاری، یکی از هنرهای نگارش و وسیله‌ای برای بیان دیدگاه عموم مردم نسبت به یک موضوع است.

نظرخواهی می‌تواند از راه بیان آرای عمومی، به دولت نیز در تصمیم‌گیری‌های مهم کمک کند.

روزنامه‌نگار قبل از شروع کار نظرخواهی، باید نمونه‌های موردنظر از افراد مختلف را برای انجام گفت‌وگو و نظرخواهی انتخاب کند.

مسؤولان کشورهای غربی، به‌طور گسترده‌ای برای کارها و تصمیم‌گیری‌های خود به دیدگاه‌ها و واکنش‌های مردم نسبت به مسائل گوناگون که در روزنامه‌ها و نشریات مختلف منتشر می‌شود، مراجعه می‌کنند.

روزنامه‌ها و مجله‌ها برای بررسی دیدگاه مردم، به نمونه‌های آماری یک‌هزارنفری و یا 2هزارنفری روی می‌آورند و نسبت موافقان و مخالفان را مشخص می‌کنند و در این میان، دیدگاه‌هایی را که منطقی‌ترند، برای مخاطبان خود منتشر می‌کنند. 

تعریف نظرخواهی در روزنامه‌نگاری

یکی از هنرهای روزنامه‌نگاری است که هدف آن، بیان دیدگاه گروهی از مردم درباره‌ی یک موضوع خاص است.

تفاوت‌های نظرخواهی و گزارش

1.  نظرخواهی بیان نظر و دیدگاه دسته‌ای از مردم نسبت به یک مسأله‌ خاص است، اما در گزارش، روزنامه‌نگار در مورد یک مشکل و تلاش برای حل آن می‌نویسد.

2.  نظرخواهی همواره در مورد یک مسأله جدید انجام می‌شود، اما در گزارش، لزوماً مسأله جدید نیست.

3.  در نظرخواهی، روزنامه‌نگار بیشتر به تبیین دیدگاه‌های مردم می‌پردازد، اما در گزارش، علاوه بر بیان دیدگاه مردم، به‌کمک آمار و ارقام به تجزیه‌ و تحلیل کامل موضوع می‌پردازد. 

انواع نظرخواهی

1.  نظرخواهی سیاسی:
روزنامه نگار باید نظر عموم را درمورد موضوع ازاین طریق به مخاطبان برساند به ویژه اگر نظری خاص دررابطه با یک مسئله و موضوع سیاسی وجودداشته باشد.

2.  نظرخواهی اقتصادی:
هدف روزنامه نگار، رساندن نظرهای همشهریان به دستگاههای اقتصادی ویا انتقال دیدگاههای آگاهان حوزه اقتصاد دررابطه با موضوع پیش روست.

3.  نظرخواهی با موضوع انواع بحران:
بیشتر درارتباط با کشورهایی است که درآن بحرانهای سیاسی اجتماعی یا اقتصادی درجریان است. که درهمین زمینه روزنامه نگار باید نظرها وپیشنهادهای مردم را برای کاهش بحران ویا به عنوان مثال، نقش پلیس را در بازگشت به آرامش منتشرکند.

4.  نظرخواهی اجتماعی :
این نوع نظرخواهی، مسائل اجتماعی چون رفتارو تعامل پدران با فرزندان یا مسائل و موضوعات خانوادگی را دربرمی‌گیرد.

5.  نظرخواهی با موضوع روشنفکری :
این نوع نظر‌خواهی موضوع‌های روشنفکری درسطح ملی یا بین المللی -که توسط نشریه یا روشنفکران پیشنهاد می‌شود - را به خود اختصاص می‌دهد. قهرکردن ادیبان از گردهمای‌های روشنفکری نمونه ای ازاین دست است.

6.  نظرخواهی هنری:
کسب دیدگاه‌های مردم در مورد مسائل و موضوعات هنری مثل سینما، موسیقی، تاتر محور کار این نوع نظرخواهی است. نمو نه ای ازاین نوع نظرخواهی می‌تواند این سوژه باشد: نظر مردم در مورد پایین بودن سطح فیلم‌های سینمایی.

7.  نظرخواهی علمی:
این نظرخواهی اغلب زمانی انجام می‌گیرد که در کشور برای دستیابی به دستاوردهای علمی‌موانعی موجود باشد.

8.  نظرخواهی ورزشی:
نظرهای مردم ویا ورزشکاران درباره مسائل ورزشی، باشگاه‌ها، مسابقات با تیم ملی را به خود اختصاص می‌دهد.

مراحل انجام نظرخواهی در روزنامه‌نگاری

1.  انتخاب موضوع نظرخواهی ؛

2.  انتخاب نمونه‌های آماری (یک بار به‌صورت اتفاقی در میان طبقات مختلف جامعه ـ مثلاً ده نفر ـ و یک بار به‌صوت گزینشی از یک طبقه‌ی خاص ـ مثلاً گفت‌وگو با عده‌ای از دانشجویان درباره‌ی وضعیت آموزش در دانشگاه‌های کشورـ.) ؛

3.  طراحی و نگارش گزارش نظرخواهی به‌همراه نمونه‌ای از تصویرهای افراد مورد نظرخواهی.  

سبک نگارش نظرخواهی

نظرخواهی معمولاً به روش هرم وارونه نوشته می‌شود که سه بخش زیر را دربر می‌گیرد:

1.  مقدمه: که در آن نویسنده به بیان موضوع نظرخواهی و دلایل انتخاب موضوع مزبور و اهداف موردنظر می‌پردازد.

2.  متن: که در آن نویسنده به نگارش نظرها و عقاید موافقان، مخالفان و بی‌طرفان نسبت به موضوع مورد نظرخواهی می‌پردازد.

3.  نتیجه‌گیری و پایان: که در آن نویسنده بدون این‌که از دیدگاه خاصی جانبداری کند، با توجه به آرا و عقاید افراد مورد نظرخواهی، به تبیین دیدگاه خود می‌پردازد و کاری می‌کند که مخاطب خود به نظر و نتیجه‌ درست برسد. 

انواع پرسش در نظرخواهی

دو نوع پرسش در نظرخواهی وجود دارد:

1.   پرسش‌های عمومی یا همگانی که از همه‌ افراد و طبقات مختلف جامعه پرسیده می‌شود و همه می‌توانند از دیدگاه خود به پاسخ مسأله بپردازند.

2.   پرسش‌های ازپیش‌آماده‌شده و خاص که از افراد خاصی پرسیده می‌شود، چراکه همه نمی‌توانند آنچنان‌که باید به آن‌ها پاسخ دهند. مثلاً پرسش‌هایی مانند «به نظر شما استراتژی امریکا در منطقه‌ خاورمیانه چیست؟» را تنها سیاست‌مداران و کسانی که دارای بینش سیاسی هستند، می‌توانند پاسخ دهند.

* این متن، ترجمه‌ای است از فصل چهارم کتاب'هونه ری روژنامه نووسی'، دانا حبیب کرکوکی، سمیره احمد، عراق، شهر هولیر، انتشارات موکریانی،چاپ اول2008، صص 110- 99.

ترجمه از کردی: ابراهیم محمدحسینی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی