خصوصیات مطبوعات بین‌المللی

اشاره: مطلب حاضر از فصل هشتم کتاب 'مقدمه ای درباره دانش روزنامه نگاری' اثر 'دکترفاروق محمد ابوزید' انتخاب شده است. این کتاب، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اطلاع رسانی بوده که ابوزید، آن‌را درسال 1999 به چاپ رسانده است و فریدون رئوف عارف نویسنده کرد زبان اهل سلیمانیه عراق درسال 2006  آن‌را به زبان کردی برگردانده است. نویسنده متن پیش رو عرب زبان، اهل مصرو اکنون مسئول دانشکده اطلاع رسانی دانشگاه قاهره مصر است.

***

آغاز پیدایش نشریات بین المللی در جهان با گسترش زبان فرانسه هم‌زمان است چون در آن زمان(قرن18) این زبان، زبان بین المللی، سیاست و دیپلماسی، حوزه روشنفکری و ادب وهنر بود واز سوی دیگر به دلیل واقع شدن این کشور در قلب اروپا، بیشتر پیمان نامه ها وتفاهم نامه ها در سده 18 و19 تا شروع سده 20 نیز با این زبان نوشته می‌شد.

اما بعد ازجنگ جهانی دوم، سقوط فرانسه، پیدایش ایالات متحده و تاسیس سازمان ملل در نیویورک، زبان انگلیسی به عنوان زبان اول جهان محسوب شد. بی شک این نشریات اولین بار در کشورهای جهان اول و دوم منتشر شدند و به دلایل؛ تاخیر زمانی در نشر روزنامه ملی، چند زبانه بوذن، نداشتن چاپخانه، قیمت زیاد کاغذ، هزینه بالای برقراری ارتباط به ویژه برای انتقال اخبار، کشورهای جهان سوم (آسیا، افریقا وآمریکای لاتین) از داشتن نشریات بین الملل هم‌زمان با آنها بیبهره بوده‌‌اند.

تعریف و ویژگی‌های مطبوعات بین‌المللی

تعریف مطبوعات بین‌المللی، کار آسانی نیست واز طرفی هم می‌توان به آسانی ادعای نشریاتی که عنوان بین‌المللی را برای خود می‌گذارند رد کرد. تعداد این نشریات در جهان به معنای واقعی خود، اندک است. این نشریات باید دارای ویژگی‌هایی باشند تا بین‌المللی محسوب شوند. از جمله:

- باید در بین چند کشور منتشر شوند؛

- محتوای آنها در کشورهایی که منتشر می‌شوند تاثیر گذار باشد؛

- به زبانی چون انگلیسی که در بسیاری از کشورها رواج دارد منتشر شوند یا به صورت چند زبانه منتشر شوند تا افراد زیادی را درجهان پوشش دهد. به عنوان مثال روزنامه های 'پراودا 'و 'ایزویستا' در روسیه و 'ملت ' در چین به دلیل این‌که به زبانی جهانی منتشر نمی شوند نمی‌توانند بین‌المللی محسوب شوند هرچند به صورت رسم مصطلح جزو نشریات بین الملل قلمداد می‌شوند.

با این وجود امروزه؛ روزنامه های نیویورک تایمز، واشنگتن پست، وال استریت جورنال، تایمز، گاردین، سندی تایمز، آبزرور، لوموند، فیگارو، فرانس سوار، اینتر نشنال هرالد تریبیون و فاینشیال تایمز و مجله های تایم، نیوزویک، اکونومیست، ریدردایجست از آن دست نشریاتی هستند که صفت بین‌المللی برازنده آنهاست.

کارکردهای مطبوعات بین‌المللی

-  مانند دیگر وسائل اطلاع رسانی بین‌المللی، از ابزارهای سیاست خارجی کشورهایی هستند که آن‌را منتشر می‌کنند هرچندکه این نشریات ادعای مستقل بودن دارند؛

- صاحبان (حکومت ها، شرکت ها یا گروهها) این نشریات از طریق این وسیله ارتباط حمعی به دنبال دستیابی به اهداف سیاسی، اقتصادی و روشنگری در راستای اهداف مشخص واز پیش تعیین شده خویش هستند؛

- این نشریات تصویری مثبت ازدستاوردهای کشورهایی که  آن‌را منتشر و بازنمایی می‌کنند و سعی دارند تصاویر منفی از آن کشورها را در اذهان، خنثی و پاک کنند؛

- نشریات بین الملل اگر به صداقت پایبند باشند می‌توانند در راستای گفت‌وگوی ملت‌ها و رفع مشکلات بین‌المللی مانند تروریسم، کشتار بی رحمانه مردم، صلح جهانی، گرسنگی، فقر، نژادپرستی، بیکاری، جبر اقتصادی، تخریب و نابودی محیط زیست از طریق پوشش مطالب و پرداختن به این موضوعات در قالب خبر، تحلیل و تفسیر(نه خبر صرف)، گام بردارند و در رفع آنها تاثیر گذار باشند.

انواع مطبوعات بین‌المللی

- مطبوعاتی که به زبان  ملی کشورهای دیگر منتشر می‌شوند مثل روزنامه های 'شرق الاوسط' که توسط تعدادی از روزنامه نگاران عربستانی در انگلستان و همزمان در لندن، در جده و ریاض، پاریس، قاهره، رباط، ونیویورک منتشر می‌شود، 'الاهرام' مصر، 'الحیات' لبنان و 'القبس' کویت نیز از جمله دیگر نشریات از این نوع هستند.

- نشریاتی ملی که در روند سیاست بین الملل دخیل هستند مانند روزنامه های'پراودا'

در روسیه و'ملت' در چین؛

- مطبوعاتی که از طریق سفارت خانه ها به چند زبان چاپ و منتشر می‌شوند؛

- نشریاتی که از طریق نهادهای بین‌المللی  به صورت یک زبانه یا چند زبانه چون 'الرساله' که توسط یونسکو به چند زبان منتشر می‌شود؛

- مطبوعات تخصصی  مانند'ایلی ' در فرانسه و 'بوردا' در آلمان که ویژه پوشاک و بانوان است.

مشکلات فرا روی مطبوعات بین‌المللی

- ایجاد مانع توسط دولت ها درهنگامی که خبرنگاران مشغول تهیه مطلب و خبر هستند؛

- سانسور بعد ازچاپ در کشورهای محل انتشار؛

- سانسور مطالب از سوی دولت‌ها در هنگام انتقال اخبار واطلاعات؛

- ترس خبرنگاران از دستگیری و کشته شدن در هنگام تهیه اخبار و مطالب یه ویژه درجنگ‌های مسلحانه؛

- نابرابری کشورها از لحاظ امکانات اطلاع رسانی و در نتیجه ناعادلانه بودن جریان توزیع اطلاعات و اخبار؛

- وجود مشکلات سیاسی در بین کشورها و خدشه وارد کردن بر جریان آزاد اطلاع رسانی؛

-کنترل اطلاعات توسط دستگاههای امنیتی؛

- غرض ورزی در انتشار مطالب (ناقص واشتباه چاپ کردن مطالب، پوشش یک سویه وعلاقه مندی به چاپ مطالب منفی آن کشورها) و گلایه تعدادی از کشورها در مورد این قضیه ها؛

- سوء استفاده دستگاههای امنیتی از اطلاعات و دادن پول های هنگفت (رشوه) به خبرنگاران در مقابل فروش اخبار، لو دادن منابع، افشای اسرار حرفه ای که این خود باعث بی اعتمادی مخاطب به جریان صحیح اطلاع رسانی می‌شود؛

- کنترل چاپخانه ها.

منبع:

-  ابوزید، فاروق محمد. سه ره تایه ک له زانستی روژنامه وانی، ترجمه به زبان کردی؛ فریدون رئوف عارف، عراق: شهر سلیمانیه، انتشارات خانه ترجمه، چاپ اول2006، صص 290-255 ، 332 صفحه.