تام هنگان* - ترجمه علی ملائکه
آستانه تحمل برای منتشر کردن تصاویر دهشتناکی مانند مرگ معمر قذافی با وجود اینترنت و رسانه‌های اجتماعی افزایش پیدا کرده است، و دیگر مانند گذشته تصمیم‌گیری در این مورد در انحصار گروه کوچکی از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای نیست.
یک تکه فیلم ویدئویی حاوی تصاویری لرزان از آخرین لحظات حیات قذافی چنان پایان تاثیرگذاری برای نبرد چند ماهه بر ضد دیکتاتور سابق به حساب میآمد که بسیاری از ایستگاه‌های تلویزیونی در سراسر جهان اغلب بخش‌های این فیلم را پخش کردند.
نشان دادن تصاویر شخصی در سکرات مرگ در اتاق‌های خبر یک مورد ممنوع به حساب میآمد، اما حتی این ممنوعیت در برابر فشار انتشار فوری اینترنتی- به مدد تلفن‌های همراه دوربین‌دار- و در دسترس بودن فزاینده تصاویر خبری خشن، دارد کنار گذاشته می‌شود.
کلی مک‌براید، کارشناس اخلاق در مرکز آموزش روزنامه‌نگاری انستیتوی پوینتر در سنت پترزبورگ فلوریدا می‌گوید: 'در طول 10 سال گذشته استانداردهای جوامع به سمت امکان انتشار تصاویر وحشتناک‌تر گرایش پیدا کرده است.'
به گفته او در حال حاضر در بسیاری از موارد مسئله عمده سازمان‌های خبری چگونگی انتشار یک تصویر با خشونت عریان، اما باارزش از لحاظ خبری، است، نه این‌که اصولا چنین تصویری را باید منتشر کرد یا نه.
ایوور گابر، استاد روزنامه‌نگاری سیاسی در دانشگاه سیتی در لندن در این باره می‌گوید: 'دبیران خبر کاملا آگاه هستند که چنین تصاویری به هر حال در دسترس افراد قرار دارد.'
تصاویر تاریخی
استیون بارت استاد ارتباطات در دانشگاه وست‌مینیستر لندن می‌گوید : 'شکی در استفاده از این تصاویر وجود ندارند. این تصایر رویدادی به‌یادماندنی در تاریخ جهان بودند.'
نشان دادن این فیلم به خصوص در لیبی و خاورمیانه اهمیت داشت، زیرا نبود چنین شاهد تصویری از مرگ بن‌لادن باعث شد بسیاری از مردم منطقه در مورد این‌که رهبر القاعده واقعا کشته است، ابراز تردید کنند.
حیات علوی، استاد مطالعات خاورمیانه در کالج نیروی دریایی آمریکا در نیوپورت ردآیلند در این باره می‌گوید: 'بعید می‌دانم اکثریت لیبیایی‌ها و احتمالا مردم منطقه اعتراضی به پخش این تصاویر داشته باشند.'
بسیاری از ایستگاه‌های تلویزیونی در اروپا و آمریکا هنگام پخش کردن ویدئوی مرگ قذافی هشدارهای روشنی درباره ناراحت‌کننده بودن تصاویری که قرار بود نمایش داده شود، دادند.
ایستگاه‌های تلویزیونی اصلی در اسپانیا و بلژیک پیش از پخش این ویدئو هشداری به تماشاگران ندادند، کانال آلمانی ZDF در برنامه خبری اصلی عصرگاهی‌اش چند تصویر از این ویدئو را نشان داد، و بعد اعلام کرد: 'تصاویری دیگری هم وجود دارند، ولی ما قصد نداریم آنها را نشان دهیم- چرا که مسئله منزلت انسانی مطرح است.'
هیچ روزنامه عمده‌ای در آمریکا تصاویر مرگ قذافی را در صفحه اول خود چاپ نکرد. از 424 روزنامه پیمایش‌شده بوسیله Newseum، یک موزه روزنامه‌نگاری در واشنگتن، تنها حدود دوجین آنها تصاویر نزدیک به مرگ یا پس از مرگ قذافی را در صفحه اول منتشر کرده بودند.
برعکس روزنامههای دیلی‌تلگراف، گاردین و سان در لندن این عکس‌های وحشتناک را به صفحه اول فرستادند. وب‌سایت گاردین با یک مقاله در بخش مخالف سردبیر (op-ed) با عنوان 'حتی معمر قذافی هم مستحق مرگی باحرمت بود' تعادلی در موضع روزنامه ایجاد کرد.
روزنامه کوریر و دلا سرا چاپ میلان ایتالیا عکسی از قذافی مرده را که خون از سینه برهنه‌اش سرازیر بود، چاپ کرد. روزنامه دو مورگان در بروکسل بلژیک صفحه اول تابلوئیدش را با تصویری از قذافی آشفته در آستانه مرگ، با نقل قول 'مردم عاشق من هستند'، پوشاند.
روزنامههای آلمان از تلویزیون ZDF محتاط‌‌‌‌تر بودند و تنها چند تصویر خون‌آلود از دیکتاتور سابق را چاپ کردند. صفحه‌های اول روزنامههای فرانسوی تقریبا نصف به نصف میان رویه محتاطانه و رویه غیرمحتاطانه تقسیم شده بود.
لوموند در پاریس عکس سیاه و سفید کوچکی را در صفحه دومش از جنازه نیمه‌برهنه قذافی که در شهر مسراته به نمایش گذاشته بود، چاپ کرد، در مقابل روزنامه ال پاییس در مادرید اسپانیا همان تصویر را در ابعاد بزرگ و به صورت تمام‌رنگی در صفحه اول چاپ کرد.
افزایش تحمل نسبت به تصاویر ناگوار
مک‌براید می‌گوید: 'آستانه تحمل نسبت به تصاویر ناگوار به این علت افزایش یافته است که هر روز شمار افراد بیشتری این تصاویر را روی اینترنت جستجو می‌کنند. بنابراین هنگامی که این تصاویر بوسیله روزنامه‌ها منتشر می‌شوند، کمتر باعث برآشفتگی پرهیزگارانه می‌شود.'
با این وجود به گفته او هنوز عامل اصلی کنترل‌کننده انتشار تصاویر تکان‌دهنده در رسانه‌ها واکنش مخاطبان است.
او می‌گوید مخاطبان آمریکایی کمترین تحمل را نسبت به تصاویر خبری حاوی خشونت عریان دارند، باوجود این‌که میزان بالای خشونت در فیلم‌های سینمایی پذیرفته می‌شود. وضعیتی که به گفته مک‌براید تناقضی عجیب است.
با این که همه کارشناسان رسانه‌ای می‌گویند دبیران باید مجموعه‌ای از عوامل را هنگام تصمیم گیری برای انتشار تصاویر دارای خشونت عریان در نظر داشته باشند، بنت تاکید می‌کند که عامل اصلی در هر ارزیابی اخلاقی قصد سردبیر برای انتشار این تصاویر است.
او می‌گوید: 'اگر قصد سردبیر غلوکردن، به حداکثر رساندن تکان‌دهندگی و دهشت باشد، کاری غیرقابل‌قبول است.'
سردبیران باید این سئوال را مطرح کنند که ارزش خبری تصویر چقدر است، آیا انتشار این تصویر به هر نحوی به مخاطبان نشریه آسیب می‌زند و این‌که آیا نشریه می‌تواند مطالب جایگزینی برای انتشار پیدا کند که نگرانی‌های اخلاقی کمتری برانگیزد.
او می‌گوید: 'عوامل بسیاری وجود دارد که از یک نشریه تا نشریه دیگر متفاوت هستند و مشکل است قواعدی را برای چگونگی برخورد با این تصایر نوشت. اتاق‌های خبر باید در معرض این پرسش قرار گیرند و خودشان پاسخ را پیدا کنند.'
منبع: رویترز
* تام هنگان: سردبیر ادیان خبرگزاری رویترز. هنگان از سال 1977 به رویترز پیوسته است و تا کنون در دفاتر این خبرگزاری در شهرهای وین، ژنو، اسلام آباد، بانکوک، هنگ کنگ، بن و پاریس به عنوان خبرنگار، سردبیر و مسئول دفتر کار کرده است. او در سال 2006 جایزه سال نویسنده ادیان اروپا را دریافت کرد.
