ساختار گزارش و انواع آن

اشاره: مطلب حاضر از کتاب گزارش و اصول بین المللی روزنامه‌نگاری اثر 'فرمان عبدالرحمان' انتخاب شده است. این کتاب، شامل مجموعه‌ای از مطالب ارائه شده در کلاس های درس روزنامه‌نگاری موسسه غیر دولتی روزنامه‌نگاری جنگ وصلح *، تجربه های آموزشی نویسنده در دوره آموزشی شبکه الجزیره و بهره‌مندی از کتاب راهنمای روزنامه‌نگاری آزاد اثر' دیبرا پوتر' آمریکایی است.
نویسنده کرد زبان و اهل استان سلیمانیه عراق است و  ازسال 1991 میلادی به صورت حرفه‌ای به روزنامه‌نگاری اشتغال دارد. او کتاب مذکور را راهنمای عملی ونظری برای علاقه مندان به روزنامه‌نگاری می‌داند.

تعریف

گزارش عبارت است از داستان خبری 700 یا 900 کلمه‌ای که رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... را از زبان شخص سوم روایت می‌کند. این روایت به شیوه‌ای منطقی و وصف گونه حاوی اطلاعاتی زنجیروار است که تصویری از وضع، چگونگی و چرایی اتفاق، رویداد یا سوژه را در اذهان مخاطب ایجاد می‌کند، به گونه‌ای که خواننده احساس می‌کند که با رویداد آغاز می‌شود، حرکت می‌کند و این فرایند مداوم را طی می‌کند.

بخش های گزارش

الف- اطلاعات: گزارش باید حاوی اطلاعات صحیح باشد که از منابع آگاه،  مطلع و موثق نقل شوند.

ب - نقل قول های مستقیم وغیر مستقیم (آراء ونظرات): نقل قول به مثابه نمک است برای غذا. باید به اندازه باشد نه شور نه بی نمک. از مهمترین مواردی که روزنامه‌نگار باید در مورد نقل قول رعایت کند این است که درآوردن نقل قول‌های غیر مستقیم از زبان افراد سیاسی ومسئولان، اطاله کلام نکند زیرا این تصور می‌رود که نویسنده مطلب از آن شخص جانبداری می‌کند یا سخنگوی آن جریان شده است و در نتیجه استقلال روزنامه نگار زیر سوال می‌رود.

ساختارگزارش

1- زاویه دید(زاویه شروع مطلب): هر رویدادی دارای چند زاویه دید می‌تواند باشد که روزنامه نگار به اقتضای موضوع از آنها برای شروع نوشتن بهره می‌گیرد اما باید به این نکته توجه کند که استفاده از چند زاویه دید، شیرازه نوشتار را به هم می‌ریزد وکاری غیر حرفه‌ای قلمداد می‌شود مثلا برای نوشتن در مورد مشکلات جوانان، چندین زاویه دید از جمله مشکلات بیکاری، مهاجرت برای کار و تحصیل، مصرف مواد مخدر و...وجود دارد که باید یکی از زاویه های دید را انتخاب کند.

 2- رعایت تعادل در انعکاس نظرات: روزنامه نگار فردی مستقل وبی طرف است که در خارج از دایره رویداد قرار دارد، لذا اگر مخاطب احساس کند که جانبداری از سوی نویسنده صورت گرفته، به نشریه و صاحب قلم بی اعتماد می‌شود، به یک مثال توجه کنید؛ اگر از چهار نفر شهروند عراقی، نظرشان را در مورد پیاده کردن طرح‌های امنیتی نوری مالکی، نخست وزیر عراق در مقابله با کاهش تروریسم بپرسید باید با افرادی که موافق ومخالف طرح هستند به یک میزان مصاحبه شود تا مطلب یک دست نباشد و روزنامه نگار به عدم استقلال و جانبداری متهم نشود.

 3- آوردن پیشینه وسابقه موضوع: گزارش نویس باید این تصور را داشته باشد که مخاطب از جزئیات رویداد مطلع نیست در نتیجه اشاره‌ای مختصر به سابقه رویداد تا اندازه‌ای که خواننده نیز احساس خستگی نکند لازم و ضروری است.

 4- چهارچوب وپیکره بندی: ساختار گزارش باید حاوی پاراگراف‌های منسجمی باشد که سطر به سطر آن، ذهن خواننده را درگیر کند.

 5- آوردن جزئیات:گزارش باید حاوی ویژگی های شخصیتی افراد، به تصویر کشیدن وضع وچگونگی رویداد با استفاده از جزئیاتی دقیق باشد.

 6- پاراگراف نهایی: بیان تاثیرات گزارش، دلایل پرداختن به سوژه و چگونگی چاره سازی مسائل ومشکلات از طریق راهکارهای گزارش در پاراگرافی به شیوه مختصر به خواننده ارائه می‌شود تا ضمن یادآوری اهمیت گزارش وی را به تفکر در مورد موضوع وا دارد.

انواع گزارش

الف- گزارش های بازتابی: در زمان های خاصی، اتفاقاتی روی می‌دهد که به دلیل اهمیت بازتاب آن رویداد برای مردم و ضرورت اطلاع مخاطبان از چند و چون آن، گزارش نویس به نوشتن آن می‌پردازد.

ب- گزارش های پدیده ای: اگر موضوعی بارها به وقوع بپیوندد وبه سوژه‌ای تکراری تبدیل شود حالت پدیده‌ای به خود می‌گیرد مثلا شکاف نسلی در هر استانی وجود دارد و نویسنده گزارش به چگونگی و چرایی موضوع می‌پردازد.

ج- گزارش اقتصادی: منظور از این نوع گزارش، روزنامه‌نگاری اقتصادی نیست که در آن رویدادهای صرفا اقتصادی بررسی شود بلکه این نوع گزارش با انسان و اقتصاد و تاثیر رویدادهای اقتصادی بر انسان می‌پردازد.

د- گزارش بحران: در این نوع گزارش، رویدادهایی که مردم زیادی را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد و یا موضوع هایی که برای بسیاری از مردم مهم است و ارتباط تنگاتنگی با آنها دارد پوشش داده می‌شوند به عنوان مثال رویدادهایی چون آنفلوآنزای پرندگان، سیل، سونامی، زلزله، کمبود آب و سوخت و... که ممکن است به بحران تبدیل شود یا در زمان خود بحران باشند، مد نظر هستند.

ه- گزارش تحقیقی: در گزارش تحقیقی، مهمترین اصل، دلیل و مدرک ارئه دادن و اثبات آن است.این نوع گزارش، تنها بازگو کردن دوباره اطلاعات قدیمی درباره رویداد یا موضوع نیست بلکه کشف و یافتن حقایق نو و اطمینان حاصل کردن از منابع بیان آنهاست.

منبع:

عبدالرحمان،  فرمان. ستوری وبنه ما نیوده وله تیه کانی کاری روژنامه گه ری، عراق، شهر هولیر، انتشارات مکریانی، چاپ اول، 1/6/2008،صص  106- 35   

*این موسسه) (IWpR بعد ازسقوط صدام درسال 2003،  به مدت پنج سال به برگزاری دوره های روزنامه‌نگاری برای روزنامه نگاران این کشور اقدام کرد. شبیه این دوره ها در دیگر کشورهایی که دوره جنگ را تجربه کرده اند، برگزار شده است.

خانم 'سوزانا فیشر' آلمانی، مسئول برگزاری این دوره ها که مقدمه کتاب بالا رانوشته است، کار روزنامه‌نگاری را خدمت به اجتماع می‌داند و روزنامه نگار را فردی قابل اطمینان، بی طرف، راستگو و ریزبین توصیف می‌کند و معتقد است؛درجایی که اطمینان، باور و احترام وجود داشته باشد همه افراد می‌توانند از رسانه های آزاد بهره بگیرند.       

ترجمه از کردی: ابراهیم محمدحسینی