مطلب حاضر از کتاب دروازه‌ای به سوی روزنامه‌نگاری مسئولیت‌پذیر و علمی اثر 'ساقی بارزانی' انتخاب شده است. نویسنده در این کتاب پالتویی 188صفحه‌ای، به مقوله هایی از جمله تاریخ روزنامه‌نگاری، انواع نشریه، انواع خبر، اخلاق در روزنامه‌نگاری و جانبداری در روزنامه‌نگاری پرداخته است.
اشاره: مطلب حاضر از کتاب دروازه‌ای به سوی روزنامه‌نگاری مسئولیت‌پذیر و علمی اثر 'ساقی بارزانی' انتخاب شده است. نویسنده در این کتاب پالتویی 188صفحه‌ای، به مقوله هایی از جمله تاریخ روزنامه‌نگاری، انواع نشریه، انواع خبر، اخلاق در روزنامه‌نگاری و جانبداری در روزنامه‌نگاری پرداخته است.
نویسنده کرد زبان این مقاله متولد استان هولیر (اربیل عراق) است که هم اکنون در ایالت واشنگتن دی سی امریکا زندگی میکند. وی کتاب فوق را راهنمایی نظری برای علاقه‌مندان به این حرفه می‌داند تا براساس اصول و اخلاق حرفه‌ای به کار در رشته روزنامه‌نگاری بپردازند او در مورد جانبداری معتقد است که روزنامه‌نگار در برابر افرادی که اخبار یا مطالب با آنها مرتبط است باید وجدان خویش را قاضی قرار دهد.
***
جانبداری در روزنامه‌نگاری به معنی سعی در ارتقای موقعیت یک مورد، شخص یا دفاع از موضعی خاص است. در این حالت روزنامه‌نگار با قصد قبلی، اخبار و مطالب را دستکاری میکند تا به اهداف از پیش تعیین شده، دست یابد در صورتی که روزنامه‌نگار با توجه به مسئولیتی که در قبال جامعه دارد باید بدون جانبداری سیاسی یا اجتماعی و دستکاری مطالب، اصل واقعیت ها را منتشر کند. جانبداری در اطلاع رسانی از زمان آغاز تولد مطبوعات در جهان به عنوان موضوعی سیاسی وجود داشته است، زیرا به دلیل هزینه بر بودن تولید و انتشار نشریات، بیشتر اوقات مطبوعات در خدمت گروه‌های سرمایه دار و سیاسی بوده اند و رادیو و تلویزیون نیز به مثابه ابزاری تبلیغاتی برای اهداف شخصی، سیاسی، شغلی و اجتماعی مورد استفاده واقع می‌شده است
جانبداری در تمام رسانه ها و کشورها و حتی کشور های دموکراتیک -که بیشتر رسانه ها توسط بخش خصوصی و شرکت ها اداره می‌شوند-وجود دارد. از این دست رسانه ها می‌توان به سی ان ان، فاکس نیوز و ای بی سی اشاره کرد. این رسانه ها دارای اصول مربوط به خود هستند و حتی گاهی برای حفظ منافعشان به شیوه مستقیم یا غیر مستقیم، مخالفت یا حمایت خویش را از موضعی یا شخصی یا گروهی اعلام می‌کنند.
انواع جانبداری در روزنامه‌نگاری
1- جانبداری سیاسی: جانبداری از حزب سیاسی، نماینده سیاسی یا سیاست و موضع حزب یا قدرت.
2- جانبداری قومی، نژادی : جانبداری از قومیت ها به ویژ در کشورهایی که چند اقلییتی هستند.
3- جانبداری فرهنگی: جانبداری و حمایت از کیش و آئین های خاص.
4- جانبداری احساسی: با اهمیت قلمداد کردن و مهم شمردن اخبار و مطالبی که مهم نیستند برای برانگیختن احساسات مردم .
5- جانبداری طبقه‌ای : با اهمیت قلمداد کردن طبقات اجتماعی در اجتماع، که اقلیت هستند یا برجسته کردن مطالب مربوط به سرمایه داران و عدم توجه به طبقات فقیر و پایین جامعه.
6- جانبداری بازرگانی: اهمیت دادن به اخبار و مطالب برخی از شرکت های بازرگانی یا بخش خصوصی یا برجسته کردن برخی از مطالب در راستای منافع بعضی از شرکت های بازرگانی که در این حالت، رسانه مانند ابزار بازاریابی در اختیار صاحب کالا قرار می گیرد.
راه‌های تشخیص و بررسی مطلب جانبدارانه
برای بررسی آن دسته از مطالبی در روزنامه‌نگاری که در آنها جانبداری صورت گرفته است می‌توان سوالهای زیر را مطرح ساخت:
- آیا مطلب منتشر شده به طور آشکار و مستقیم بر سیاست حزب، جناح یا شخصی تاکید کرده است یا با جناحی دیگر ضدیت داشته است؟
- آیا با منتشر شدن این مطلب، به شخص خبرنگار یا شخصی دیگر نفعی خواهد رسید؟
- سابقه شغلی، اجتماعی یا سیاسی نویسنده مطلب چیست؟ آیا قبلا نیز در مطابش به جانبداری پرداخته است؟
- آیا به خاطر مطلب منتشر شده، پولی به خبرنگار پرداخت می شود و از کجا؟ چه کسی به خاطر جانبداری، منفعت می برد؟
- اگر در مطلب، دیدگاهی دیگر منعکس شده، چگونه معرفی شده است؟ آیا روزنامه نگار برای آنچه خود بر آن تاکید دارد از کلمات مثبت و برای نظرات دیگر، از کلمات منفی استفاده میکند؟
- آیا روزنامه نگار، نظرات تمام منابع و طرف های قضیه را با دیدی همسنگ پوشش داده است؟
- آیا رسانه، سابقه جانبداری از حزب، دسته ،گروه و...را داشته است؟
- نویسنده، واژه ها را در مطالب چگونه بکار برده است و میزان استفاده از واژه ها چگونه بوده است؟
- آیا روزنامه نگار از سوی شرکت یا بخش خصوصی یا شخصی و حزبی، مورد حمایت مالی قرار می گیرد؟
- نظرگاه مثبت ومنفی نویسنده در رابطه با مطلب چگونه است؟
- آیا نویسنده مطلب از تفکر، دیدگاه و نظر گاهی سیاسی، قومی، مذهبی، بازرگانی دفاع کرده است؟
- میزان تبلیغات دولتی، سیاسی، بخش خصوصی و شر کت ها در رسانه به چه میزان است؟
- آیا منابع اخبار و مطالبی که تیتر شده اند یا در رسانه پوشش داده شده اند در رسانه نیز تبلیغ دارند؟
منبع:
بارزانی، ساقی. ده روازه یه ک بو جورنالیزمی به رپرسانه وئه کادیمی، عراق : شهر هولیر، انتشارات ئاراس، چاپ اول، 2010،صص 56-50
ترجمه از کردی: ابراهیم محمدحسینی
