انتشار هفته نامه «امید جوان» نزدیک به دو دهه است که روی کیوسک های مطبوعاتی خودنمایی می‌کند. نشریه‌ای که رنگ بوی سیاسی آن کم و بیش، نظر اهل اندیشه را به خود جلب کرده اما بخش عمده ای از مباحث آن را سوژه های اجتماعی و اقتصادی هفته تشکیل داده است.
اشاره: مجید یوسفی- انتشار هفته نامه «امید جوان» نزدیک به دو دهه است که روی کیوسک های مطبوعاتی خودنمایی می‌کند. نشریه‌ای که رنگ بوی سیاسی آن کم و بیش، نظر اهل اندیشه را به خود جلب کرده اما بخش عمده ای از مباحث آن را سوژه های اجتماعی و اقتصادی هفته تشکیل داده است. نشریه ای که بدون هیاهو و گرد و غبار رسانه ای طی سال های متمادی آرام آرام در انتشار مستمر و بی حاشیه خود اهتمام نموده و اینک در بین مخاطبان حرفه ای از جایگاه مطلوبی برخوردار است.
بسیاری هفته نامه امیدجوان را نخستین بار با انتشار آخرین سخنرانی حاج سیداحمدآقای خمینی شناخته اند، آنگاه که در هر کوی و برزنی به دنبال کپی یا نسخه اصلی از صفحات آن می‌گشتند.
امیدجوان به لحاظ حرفه ای یکی از نشریاتی است که جز گزارش های کوتاه و دقیق اش، از تیترهای متفاوت آن می‌توان به اهمیت حرفه ای بودن آن پی برد. تیم یک دست و همنوای آن در سال های اخیر، یکی از ویژگی های ممتاز آن بوده و سعی نموده ضرباهنگ موضوعات و تنوع مطالب خود را چندان تغییر ندهد. این توازن و قالب بندی در چینش نیروی انسانی، انتخاب موضوعات و مطالب متنوع روز سیاسی و اجتماعی به تدریج او را از نشریات معمول سیاسی متمایز ساخته است.
مهرداد خدیر، روزنامه نگار و سردبیر امیدجوان در کنار فعالیت حرفه ای در این نشریه در برخی از نشریات معتبر دیگری نیز قلم زده است و برای صاحبان و دست اندرکاران رسانه شناخته شده است. در این گفت‌وگو روش مدیریت در هفته نامه امیدجوان واکاوی شده است.
***
* جناب خدیر، هفته نامه امیدجوان نزدیک به 17 سال است که به طور مرتب منتشر می‌شود و علاقمندان جدی نیز دارد. به نظرم تیمی که در آن فعالیت می‌کند کم و بیش از افرادی تشکیل شده اند که دغدغه حرفه ای دارند. شکل گیری چنین هفته نامه ای در آن سال ها با چه ضرورتی انجام گرفت؟
- این ضرورت که جوانان در کنار نشریاتی که به مباحث غیرجدی می‌پردازند به نشریه‌ای نیاز دارند که موضوعات اجتماعی و سیاسی را با زبان غیرروشن فکری و ساده و در عین حال دور از عوامی‌گری بیان کند. عصاره و فشرده‌ای از مطالب یک هفته البته با طعم خاص خود ما.
* یکی از پیش فرص های من همیشه این بوده که وقتی یک نشریه ای به طور جدی منتشر می‌شود و علاقمندان جدی دارد، تیم مستقر در آن پیش از آن در نشریات دیگری هم فعالیت داشته اند. وقتی مجوز نشریه امید جوان اخذ شده بود چه تجربه ای پیش از آن در فعالیت های مطبوعاتی وجود داشت؟
- صاحب امتیاز دو هفته‌نامه «امیدجوان» پیش از اخذ امتیاز این نشریه صاحب امتیاز هفته‌نامه «امید» و سردبیر هفته‌نامه «بشیر» و پیش از آن سردبیر روزنامه‌های ابرار و صبح آزادگان (در دوران مدیریت آقای غفور گرشاسبی) بود. پس از توقف انتشار (و نه توقیف) هفته‌نامه «امید» امتیاز دو هفته‌نامه «امیدجوان» دریافت شد که از بهمن 1376 به هفته‌نامه تبدیل گردید و همکاری سردبیر فعلی نیز با انتشار به صورت هفته‌نامه و از بهمن 76 و در قالب ارایه تحلیل سیاسی هفتگی شروع شد.
* یکی از خصیصه های سازمان های تحریریه در نشریات این است که بطور مداوم تیم های خود را تغییر می‌دهند یا نیروهای خود را تعدیل می‌کنند و گروههای دیگری می‌آیند. متاسفانه در این صورت، هویت حرفه ای نشریه آسیب می‌رسد. بنابراین آنچه که مهم است این‌که تیم مستقر در نشریه تا چه اندازه هویت خود را حفظ کرده باشد. در امید جوان، با چه تعداد نیروی انسانی، انتشار نشریه را آغاز کردید؟
ـ در شماره‌‌های اول 10 تا 15 نفر به صورت ثابت یا حق‌التحریر با نشریه همکاری داشتند.
* این نیروهای انسانی پیش از انتشار نشریه امیدجوان چه تجربه ای در این حرفه کسب کرده بودند؟
- همگی دارای تجربه بودند، ولی به اقتضای آن دوران شغل اول آنان روزنامه‌نگاری نبود و اساساً از سال 76 به بعد روزنامه‌نگاری جامه یک شغل مستقل پوشیده و قبل از آن زمان به جز کارمندان موسسات اطلاعات و کیهان و جمهوری اسلامی و تا اندازه‌ای روزنامه رسالت دیگران تنها به کار مطبوعاتی اشتغال نداشتند. همکاران اولیه ما نیز به رغم سابقه فعالیت در نشریات بیشتر کارمند شاغل در برخی ادارات بودند.
* از سرمایه گذاری اولیه، هیچ برآوردی دارید که در آن زمان به چه میزان بود؟
- سرمایه‌گذاری اولی به میزانی بود که تنها امکان انتشار چند شماره وجود داشت و چنانچه به تیراژ مناسب دست نمی‌یافت به لحاظ اقتصادی دچار مشکل می‌شد اما خوشبختانه فروش ما از آنچه پیش‌بینی می‌شد بیشتر بود.
* در چند شماره نشریه به نقطه سر به سر رسید و از چه شماره ای به نقطه سوددهی دست یافت؟
- با توجه به این که سرمایه‌گذار و مدیر «امیدجوان» هم زمان یک نشریه ورزشی را نیز اداره کرد و می‌کند پاسخ به این پرسش به صورت مجزا امکان‌پذیر نیست. اما پس از یک سال احساس کردند که می‌توانند روی پای خود بایستند.
* بخش آگهی های امیدجوان به چه صورت اداره می‌شد؟ چه تعداد نیروی انسانی در آن مشغول است؟ نوع قرارداد و شکل کار آنها با هفته نامه به چه صورت است؟ آیا تداخلی در این کار با تحریریه هم وجود داشت؟
- امیدجوان طی 17 سال انتشار هیچ‌گاه بخش آگهی و تبلیغات نداشته است! اگر هر از گاهی آگهی درج شده یا آگهی‌های دولتی بوده که از طریق وزارت ارشاد اختصاص یافته یا همکارانی که در نشریات دیگر ارتباطاتی برای جذب آگهی داشته‌اند. در دوره‌ای که به صورت مجله و مجلد در سال 90 نیز انتشار یافت هر چند آگهی‌هایی جذب شد اما صاحبان و سفارش دهندگان خوانندگان و دوستداران «امیدجوان» بودند و در واقع قصد کمک محترمانه داشتند!
* یعنی با تک فروشی اداره می‌شد؟ به نظر شما، با تک فروشی یک نشریه می‌تواند روی پا خود بایستد؟
- با توجه به سیستم فعلی توزیع که 45 تا 50 درصد قیمت تک فروشی نصیب این شبکه می‌شود سهم اندکی به تولید‌کننده اختصاص می‌یابد و قطعاً در حال حاضر یک نشریه نمی‌تواند با اتکای صرف به تک فروشی روی پا بایستد. اگر «امیدجوان» از عهده این مهم برآمده به این خاطر است که اولاً نشریه دیگری نیز توسط سرمایه‌گذار منتشر می‌شود و بخشی از هزینه‌های دفتر را از طریق آن تامین می‌کند. ثانیاً سرمایه‌گذار و مدیر «امیدجوان» چند سالی است که انتظار مادی از این نشریه ندارد و از سوی دیگر به اصطلاح اهل بازار از جیب می‌خوریم و خوشبختانه با مدیریت هزینه توانسته‌ایم بسیاری از هزینه‌ها را کنترل کنیم. هر یک از نیروهای اصلی ما، در عمل کار چند نفر را انجام می‌دهند و هزینه محل دفتر نیز نداریم. هر چند که در محاسبات اقتصادی نباید ارزش ملک را در سرمایه‌گذاری نادیده گرفت.
* یکی از یافته های تجربی در مطبوعات آن است که زمانی یک نشریه بدون اصطکاک اداره می‌شود که بتواند بین مدیر مسول و صاحب امتیاز و سردبیر رابطه مثبتی برقرار شود. به نظرم حتی زمانی این رابطه خیلی تسهیل می‌یابد که این سه جایگاه یک نفر باشد. رابطه مدیر مسئول با اصحاب تحریریه چگونه بود و چه تعریفی در روزهای نخست از این تعامل ارائه شده بود؟
- خوشبختانه صاحب امتیاز و مدیر مسئول، برادرند و هر دو نیز رابطه برادرواری با اعضای تحریریه دارند. حرف اول و آخر را در این نشریه «اعتماد» می‌زند و هیچ‌گاه اخراج و اصطکاک در کار نبوده است.
* هویت های صنفی و حرفه ای اعضای تحریریه یکی از دغدغه های اصلی یک سازمان تحریریه است. به نظرم اگر این تیم بتواند خلاهای خود را پر کند می‌تواند موفقیت بالایی بدست آورد. هیئت تحریریه امید جوان عمدتا در چه زمینه و حوزه های خبری کار کرده بودند؟
- سردبیر هفته‌نامه، در حوزه سیاست و تحلیل سیاسی کار می‌کند اما از سال 83 تا 90 دبیر تحریریه و بعد سردبیر روزنامه اقتصادی پول هم بوده و در این زمینه نیز کار کرده است. دبیرتحریریه، از روزنامه‌نگاران سرشناس حوزه ورزش و خصوصاً فوتبال است و در دو رشته پرورش‌اندام و فوتبال مطالب متعددی در نشریات و سایت گل می‌نویسد. «امیدجوان» البته از اطلاعات هنری و عمومی و مدیریت اجرایی او بهره می‌برد. عضو دیگر تحریریه پرسابقه‌ترین روزنامه‌نگار در حوزه بین‌الملل با بیش از 30 سال سابقه مستمر در این زمینه است. همکار دیگر ما 40 سال سابقه کار مطبوعاتی دارد و امسال چهلمین سال قلم زدن او در مطبوعات با عنوان منتقد سینمایی است. عضو دیگر تحریریه نیز 50 سال قدمت و سابقه دارد. گفت و گو کننده مصاحبه‌های ما نیز 30 سال سابقه دارد. اعضای اصلی تحریریه از 20 تا 30 سال و گاه آن طور که نقل شد 40 سال سابقه دارند و با این که جمعی محدود و معدود هستیم اما از صاحب امتیاز تا دیگران از 30 تا 40 سال سابقه کار دارند و نیروهای جوان و زیر 40 سال ما نیز 15 سال.
* چه تعداد نیروی ثابت داشتید؟ و میزان حق التحریرها به چه صورتی بود؟
- همواره بین 10 تا 15 نفر نیروی ثابت داشته‌ایم. حق‌التحریرها به مرور افزایش یافته و در حال حاضر به شکل متعارف در نشریات مستقل است. البته برخی نیز بدون چشم داشت مادی و یک ریال دریافتی (در حال حاضر دو نفر) هر هفته مطلب می‌فرستند.
* تیراژ نسخه های اول چقدر بود؟ تعداد مرجوعی ها به چه درصدی می‌رسید؟
- نسخه‌های اول تا 50 هزار نیز تیراژ داشت وگاه درصد مرجوعی‌ها کمتر از 20 درصد بود. اکنون اما این اعداد رویایی به نظر می‌رسد!
* قیمت نشریه به چه میزانی تعیین شده بود و در سال های بعد برچه اساسی افزایش می‌یافت؟
- یک و نیم تا دو برابر روزنامه‌های مستقل خصوصی ولی در حال حاضر که دو روزنامه شرق و آرمان با قیمت هزار تومان عرضه می‌شوند هم قیمت آنها به حساب می‌آییم.
* شکل تحریریه از حیث کمی و کیفی در سال های اخیر چه تغییراتی کرد؟
- روزنامه‌نگاران حرفه‌ای که این کار شغل اصلی آنهاست جذب شده‌اند.
* هیئت تحریریه یا شورای سردبیری به طور ماهانه جلسه دارند؟ آیا سوژه ها از سوی سردبیر به روزنامه نگاران تجویز می‌شود؟ نوع تعامل هیئت تحریریه و سردبیر به چه صورتی است؟ آیا از روزهای نخست تا به امروز تغییری هم داشته است؟
- سردبیر نشریه تا حدی که بتواند بار اصلی را خود به دوش می‌کشد و به جای سفارش مشخص مطلب کلیات مورد نظر را ارایه می‌کند و بیشتر حال و هوای مطالب برای او اهمیت دارد که نامربوط نباشد. سردبیر، تیم خاص خود را ندارد هر چند که سال‌هاست با گروه فعلی کار می‌کند. بر سطر سطر مطالب خود نظارت می‌کند و اصرار دارد همه مطالب با نظر او تهیه و تامین شود. جلسه به معنی مصطلح دست کم هر ماه یک بار تشکیل می‌شود اما گفت و گو و سفارش مطلب به صورت مستمر جریان دارد به خاطر سابقه همکاری اعضای تحریریه مانند بازیکنان فوتبال دیدگاه یکدیگر و سوژه‌های مورد نظر را می‌شناسد و نیاز چندانی به برگزاری جلسه و حضور فیزیکی همه نیست. اصطلاحاً تله پاتی داریم!
*اهداف سازمانی نشریه چه مرزهایی را مشخص می‌کرد؟ آیا اساسنامه هم تدوین شده بود؟
- اساسنامه‌ای تدوین نشده اما بر سه موضوع صداقت، صراحت و صمیمیت تاکید داریم. «امیدجوان» مایل است در دورترین نقطه ایران هم دیده و خوانده شود و از این حیث بی اغراق می‌توان گفت از تمام نشریات دیگر ضریب نفوذ بالاتری دارد.
* تمرکز اولیه شما در نشریه از همان روزهای اول چگونه بود؟ روی چه نوع موضوعات و رویدادهایی کار می‌کردید؟
- حاشیه سیاست.
* بازتاب نشریه در این سال ها چگونه ارزیابی می‌شود؟
- مثبت. نه به تندروی متهم هستیم تا اسباب نگرانی دستگاه‌های مسئول را فراهم آورد و نه هماهنگی و توافق پشت پرده که اعتماد خواننده را سلب کند.
*آیا آمار صحیحی از تیراژ نشریه در سنوات اخیر وجود دارد؟
- بله. اما چون دیگران شفاف و بعضاً صادق نیستند طبعاً ما نیز معذوریم.
* وضعیت فروش نشریه در سال های اخیر چگونه بود؟ تا چه حد هزینه های نشریه را پاسخگوست؟
- بیم برخوردهای قضایی و امنیتی، برخی از نویسندگان را به خود سانسوری سوق داده است. رواج شبکه‌های اینترنتی و ماهواره‌ای و اتکای مطبوعات به خبرگزاری‌ها از شمارگان آنها کاسته و این امر ما را نیز شامل می‌شود. ما روی لبه و مرز حرکت می‌کنیم و اگر علاقه همکاران و انگیزه‌های مدیریت و همکاری افتخاری و بی چشم داشت مادی برخی از همکاران نبود با گذشت زمان این کار توجیه اقتصادی خود را از دست داده بود. امید به تغییر شرایط اقتصادی و بهبود وضعیت سیاسی نیز البته کماکان انگیزه‌بخش ادامه کار است تا چه پیش آید.
* چالش ها و درگیرهای سال های نخست چگونه بود؟
- پاره‌ای بدگمانی‌ها و حساسیت‌ها.
* رقبای نشریه در سال های اول و سال های اخیر چه رسانه هایی بودند؟ چه تفاوتی از حیث کیفیت و کمیت با آنها داشته و دارد؟
- «امیدجوان»، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و با هیچ یک از نشریات صرفاً سیاسی یا صرفاً اجتماعی یا صرفاً هنری و سینمایی احساس رقابت نمی‌کند. تنها در 7 ماه مرداد تا اسفند 90 که به صورت مجله و مجلد عرضه شد در کنار دیگران و رقبا احساس شد و اکنون که بار دیگر با هیات قبلی عرضه می‌شویم احساس می‌کنیم منحصر به فرد هستیم.
