رسانه اجتماعی چیست؟

 درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ)  و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این هفت درس از این مجموعه با عناوین زیر از نظرتان گذشت: 

 

1-     طراحی و ساختاربندی روزنامه نگاری علمی

2-     سوژه یابی و داوری در باره اعتبار منابع  اطلاعاتی

3-     آمادگی های پیش ،آغاز و انجام مصاحبه

4-     مهارت های نگارش

5-     چیستی علم و روش  روزنامه نگارانه در دنیای علم

6-     گزارشگری در مورد مناقشات علمی

7-     گزارشگری سیاست های علمی

8-     تصویر برداری از علم

9-     درک آمار

دهمین وآخرین درس از این مجموعه با عنوان 'رسانه های اجتماعی' به معرفی شبکه های اجتماعی  و چگونگی استفاده از آنها در کار گزارشگری خبری می پردازد.در بخش ا ول این درسنامه مفهوم رسانه های اجتماعی و ویژگیهای آنها مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. باهم می خوانیم.

***

 

10.1 : مقدمه

همه ما درباره رسانه های اجتماعی شنیده ایم. اما این رسانه ها چه هستند و چرا برای ما، روزنامه نگاران علمی، مهم به شمار می روند؟ آیا همه داستان در این شبکه ها درباره به روز ماندن از اخبار دوستان و خانواده است یا شبکه ها و رسانه های اجتماعی چیزهای بیشتری به ما ارایه می دهند؟

این فصل به توضیح این مساله می پردازد که رسانه های اجتماعی کدام ها هستند و چگونه استفاده از آنها توانایی های گزارشگری شما را افزایش می دهد.

سنت در برابر رسانه اجتماعی

درباره اینکه آیا رسانه های اجتماعی نوعی از  روزنامه نگاری و ژورنالیسم به شمار می روند یا نه، بحث های زیادی وجود داشته است که ما به برخی از آنها بعدا در این فصل اشاره خواهیم کرد. مساله مهم این است که شبکه اجتماعی، به ذات خود  روزنامه نگاری و ژورنالیسم نیست. همانطور که کاغذ، روزنامه نگاری نیست. همانند کاغذ و یا امواج رادیویی، شبکه های اجتماعی ابزاری هستند که به طور روزافزونی از سوی روزنامه نگارها برای انجام حرفه اشان به کار گرفته می شود.

شبکه ها و رسانه های اجتماعی ژورنالیسم را تغییر داده اند و  ما باید مطمئن شویم که بر قله این موج احاطه داریم و نه اینکه پس از عبور این موج در پی آن روان شویم و به دنبال آن دست و پا بزنیم.

مساله رسانه ها درباره ارتباطات است. رسانه های سنتی - نظیر روزنامه ها، مجلات، تلویزیون، رادیو و حتی برخی از رسانه های آنلاین پایه ای -  ما را قادر می سازد تا به مخاطبان خود درباره چیزهایی که در حال رخ دادن هستند و یا چیزهایی که لازم است بدانند اطلاعاتی بدهیم.

رسانه های اجتماعی نیز همین کار را می کنند اما تفاوت بزرگی در این بین وجود دارد. رسانه های اجتماعی برمبنای گفت‌وگو و مناظره شکل گرفته اند. رسانه های اجتماعی نقش شما را از اینکه تنها یک گزارشگر باشید به مدیر یا تحلیل گر یک جامعه در حال تعامل تغییر می دهد.

در رسانه های سنتی معمولا یک فرآیند دو مرحله ای صورت می گیرد:

1. روزنامه نگار ها از منابع خود سئوال می کنند.

2. روزنامه نگارها داستان را به مخاطب خود مربوط می کنند : (خواننده، شنونده یا بیننده)

رسانه های  اجتماعی مراحل جدیدی را به این فرآیند اضافه کرده اند چیزهایی مثل اینکه:

1. روزنامه نگارها اطلاعاتی را از منابع خود که شامل طیف وسیعی از کارشناسان گرفته تا ناظران، بلاگر ها، گروه های علاقه مند و هر کسی که نظری دارد دریافت می کنند.

2. روزنامه نگاران این اطلاعاتی که به دست آورده اند را تفسیر  کرده و دیدگاه های شخصی را از فکت ها و داده های معتبر استخراج می کنند و مانند یک خیاط آن را برای مخاطبشان آماده می کنند.

3. حاصل کار روزنامه نگارها، بخشی از مکالمه ای است که تا مدتها پس از انتشار خبر و دور انداخته شدن روزنامه ادامه می یابد.

 

10.2 : به گفت‌وگو ملحق شوید

نگاهی به این نامه نوشته شده توسط ادیتور روزنامه ایندیپندنت در انگلستان بیاندازید :
http://www.independent.co.uk/i/editor/letter-from-the-editor-join-the-conversation-2207387.html (نظر شما درباره این تلاش برای وارد شدن به گفت‌وگو با خواننده ها چیست؟ )

این http://www.mediabistro.com/10000words/navigating-journalism-online-an-interview-with-george-kelly_b3609 دیدگاه دیگری است که در مصاحبه جورج کلی، هماهنگ کننده آنلاین کونترا کوست تایمز در کالیفرنیا مطرح شده است.

در این قطعه او می گوید: «فضا و صحنه کنونی  دنیای دیجیتال به روزنامه نگاران امکان دسترسی و تاثیر بی سابقه ای را می دهد. ما بانک داده های ارزان و قدرتمندی را داریم که امکان ذخیره و منظم کردن اطلاعات را به روش های بی نظیری به ما می دهد. ما ابزارها و خدماتی را در اختیار داریم که می توانیم به طور همزمان و زنده اطلاعاتی را بررسی می‌کنیم که درهر نقطه از کره زمین رخ می دهد. حالا ما باید این را بفهمیم که چه زمانی و کجا و چگونه باید از این ابزارها استفاده کنیم تا به مردم اطلاعاتی بدهیم که برای تصمیم گیری درباره زندگی و جامعه اشان نیاز دارند.»

مقاله زیر:

http://www.pbs.org/mediashift/2009/05/how-journalists-are-using-twitter-in-australia147.html

نگاهی انداخته است به برخی از مسایل و نظرها درباره استفاده از رسانه های احتماعی از سوی روزنامه نگارها. این پاراگراف بخشی از این مطلب است:

روزنامه نگارها چطور از توییتر استفاده می کنند؟

روزنامه نگارهای حرفه ای از توییتر برای افزایش و تقویت روند گزارشگری خود سود می جویند. اکنون اتصال به حساب کاربری توییتر یکی  از ابزارهاییی است که روزنامه نگاران حرفه ای نظیر اندرو دیویس، گزارشگر ای. بی. سی. به آن مجهز هستند. من روزم را با این کار آغاز می کنم که ببینم مردم در توییتر چه می گویند و درباره چه موضوعی حرف می زنند. او اضافه می کند من عاشق اینم که بتوانم لینک های جالب به وب سایت های جالب توجه، ایده ها و خبرهایی را که مردم عادی ارسال می کنند بخوانم.

خبرنگارانی که من با آنها مصاحبه کردم از این زمینه  برای انتشار لینک هایی از محتوایی که آنها و یا  موسسه خبری آنها تولید کرده استفاده می کنند . تعداد اندکی از آن به عنوان روشی برای گزارشگری زنده استفاده می کنند تا مخاطبان جدیدی برای خود به وجود آورند.

برخی دیگر نیز به نمایندگی از کارفرمایان خود حساب کاربری موسسه کارفرمایشان را مدیریت می کنند. برخی دیگر نیز از کاربردهای دیگر این ابزار برای انتشار تصاویر، صدا و لینک های مختلف به منابع آنلاین استفاده می کنند. برخی دیگر از آن به عنوان یک منبع جمعی تولید محتوا استفاده می کنند، زوایای مختلف یک داستان، پیش زمینه ها و مطالعات موردی را از آن در می آورند. در واقع زمانی که من شروع به تحقیق درباره این داستان کردم که چرا آنها درتوییتر هستند و چگونه از این ابزار استفاده می کنند، بازخوردهای کارآمدی را به دست آوردم و توانستم ارتباطات جدید را از این طریق و پیش از انجام مصاحبه های طولانی و سنگین آنلاین به دست آورم..

میکاییل ترتل از ABC به طور منظم از توییتر استفاده می کند تا به مرور و نظاره مناظرات جاری که می داند بر داستان گویی او تاثیر می گذارد بپردازد .

برخی اوقات استفاده از توییتر کمک می کند که نظر مردم درباره یک موضوع را به دست بیاوریم  او می گوید، قطعا شما هیچ وقت نمی توانید ادعا کنید نظارت آنلاین بیان گر دقیق جامعه است یا مجموعه ای از آنها معادلی برای یک رای گیری دقیق علمی است، اما ممکن است جهتی را به شما نشان دهد که به شما کمک می کند برخی از سئوال های خود را در زمینه مورد توجه بخشی از جامعه تنظیم کنید.

اغلب روزنامه نگارهایی که من با آنها مصاحبه کرده ام فید های منابعشان را  به دقت مرور می کنند و رقبای خود را زیر نظر دارند و سعی می کنند خود را به روز نگاه دارند و موضوعات داغ روز را دنبال متتد. برای برخی توییتر جایگزین خبرخوان های رایج RSS شده است و برای برخی دیگر روشی برای توسعه منابع و کارشناسان است. این ابزار وسیله ای برای مرور یک روز و ابزاری برای گزارش گری است.

هرچقدر مردم بیشتر و بیشتر به روزنامه نگاری شهروندی روی می آورند، داستان های شخصی خود را به روشی که برای خودشان مناسب تر است بیان می کنند، ما نیازمند پیدا کردن راه های جدیدی برای کار کردن هستیم. ما باید یادبگیریم چگونه از جامعه هم به عنوان منبعی برای خبر و هم به عنوان مخاطب آن استفاده کنیم .

برای انجام این کار ما احتیاج داریم تا از قلمرو  امنی که داریم قدم بیرون بگذاریم. تعیین اینکه چه چیزی خبر است و چگونه باید آن را پوشش داد دیگر تصمیم روزنامه نگاران نیست. رسانه های اجتماعی نشان می دهند که مردم گفت‌وگوهایی در خصوص موضوعاتی که آنها را دارای ارزش خبری می دانند ادامه خواهند داد. چه روزنامه نگاران به آن بیپوندند و یا نپیوندند.

ما روزنامه نگاران علمی، اما لایه دومی از مسولیت را نیز بر عهده داریم. مانیاز داریم که از توسعه علمی رویدادهای روز گزارش دهیم و در عین حال جلوی انتشار بدفهمی ها و تصورات غلط در این حوزه را بگیریم. با کمک خدماتی چون توییتر اطلاعات می تواند در عرض چند ثانیه منتشر شود وظیفه ما است که در جریان مناظره هایی که در حال رخ دادن است بوده و آماده آگاه کردن آنها از مواردی باشیم که ممکن است اشتباه، غلط و بالقوه خطرناک باشند. این کار را با ارایه منابع معتبر، خوشنام و علمی باید انجام دهیم.

10.3 : رسانه اجتماعی چیست؟

برین سولیس، تحلیل گر دیجیتال، جامعه شناس و آینده نگری است که به طور گسترده ای به عنوان یکی از رهبران فکری برجسته در فضای رسانه ای شناخته می شود. او تصمیم گرفت برای پاسخ دادن به این سئوال به فرآیند جمع سپاری رجوع کند.

جمع سپاری یا  Crowdsourcing روندی است که در آن از گروهی ناشناس از مردم پرسیده می شود که یک مساله خاص را چطور حل می کنند. این روشی بود که از آن برای پیدا کردن ایده های هوشمندانه برای پیدا کردن پاسخ یک مساله استفاده می شد.  اما در عین حال این روشی است که در آن می توان فهمید، مردم چطور فکر می کنند و چه چیزی می خواهند و چه چیزی برای مخاطبان مهم است. این موضوع به طور مفصل تر در بخش 9 این فصل توضیح داده شده است. این نتیجه تحقیق برین سولیس است:

روایت کوتاه:

هر ابزاری یا سرویسی که از اینترنت برای شکل دادن یک مکالمه استفاده می کند، رسانه اجتماعی است.  

روایت طولانی:

رسانه اجتماعی، دمکراسی سازی در جریان  اطلاعات است، تغییر ماهیت مردم از خواننده محتوا به ناشر آن. این جهشی از مکانیسم حرف زدن یک طرفه یک نفر برای عده زیادی از مردم  به روندی است که در آن در دو سوی مکالمه افراد زیاید حضور دارند. ریشه چنین گفت‌وگویی بین نویسنده ها، مردم و کارشناسان قرار دارد.

 

10.4: آیا رسانه های اجتماعی موضوعی مرتبط با کار ما به شمار می روند؟

با قطعیت می توان گفت رسانه های اجتماعی در خلال اعتراضات مربوط به دنیای عرب در سال 2011 به جایگاه فعلی رسیدند. همانطور که فیلیپ هوارد در سایت روزنامه نگاری آنلاین میلر مکان http://www.miller-mccune.com/politics/the-cascading-effects-of-the-arab-spring-28575/ اشاره می کند در خلال یکی از روزهای اعتراض در قاهره یکی از فعالان به طور موجزی اشاره کرده بود که چرا رسانه های دیجیتال برای ساماندهی آشوب های سیاسی مهم بوده است: «ما از فیس بوک برای برنامه ریزی تظاهرات، از توییتر برای هماهنگی آن و از یوتیوب برای اطلاع رسانی خبرهای آن به دنیا استفاده می کردیم..»

یکی از نمونه های عالی در باره استفاده از فناوری های دیجیتال در جریان انقلاب مصر را می توایند در  این شنانی ببینید:

  http://blog.ted.com/2011/03/04/inside-the-egyptian-revolution-wael-ghonim-on-ted-com/

 

در این ویدیو فعال اینترنتی و یکی از مدیران گوکل، ویل غنیم از تجربه اش در هنگام انقلاب می گوید. صفحه فیس بوک او به نام همه ما خالد سعید هستیم به طور عمومی به عنوان یکی از جرقه های اصلی انقلاب شناخته می شود. او توسط پلیس مخفی مصر برای 11 روز زندانی شد.

پس از زلزله و سونامی که ژاپن را در 11 مارس 2011 لرزاند، ما برای اولین بار شاهد استفاده از توییتر برای به روز نگاه داشتن مردم درباره وضعیت نیروگاه های اتمی بودیم. شرکت برق توکیو (TEPCO) اکانت توییتری باز کرد که شهروندان ژاپن و سایر مردم جهان را در باره آنچه در حال رخ دادن در فوکوشیما بود به روز نگاه دارد. این حساب به سرعت 300 هزار نفر دنبال کننده پیدا کرد.

10.5: درباره اتصال به اینترنت چه باید گفت؟

شاید آفریقا بیش از نقاط دیگر جهان از نظر ارتباط اینترنتی پرسرعت و مقرون به صرفه در مضیقه باشد. اما این داستان به سرعت در حال تغییر است. در  نقش یک روزنامه نگار علمی کاملا معقول است که نه تنها درباره چالش ها و تغییرات که درباره آنچه پیش روی بقیه جهان نیز قرار دارد صحبت کنیم. به خصوص زمانی که موضوع درباره استفاده از آخرین فناوری ها است.

بر اساس اعلام موسسه مک کنزی گلوبال تا سال 2000،  340 میلیون مشترک ثبت شده موبایل در آفریقا وجود داشت. در سال 2009 تعداد کاربران موبایل در آفریقا از ایالات متحده پیشی گرفت. با ارزان تر شدن گوش های هوشمند تعداد بیشتری از مردم روزانه ازگوشیهای خود به عنوان ابزار اصلی برای ارتباط با اینترنت استفاده می کنند . برنامک ها، اپلیکیشن هایی مانند تویتر و فیس بوک به ابزارهای غیر قابل رقابتی برای ارتباطات و منابع خبری بدل شده اند کارل پینار مدیر اجرایی MTN آفریقای جنوبی گفته بود که اعتقاد دارد قیمت گوشی های هوشمند به زودی در حد 20 تا 30 دلار افت خواهد کرد در آفریاقی جنوبی 60 درصد گوشی هایی که از سوی این کمپانی به فروش می رسند، گوشی های هوشمند هستند.

10.6 : کدام رسانه های اجتماعی

صدها رسانه اجتماعی گوناگون در دسترس هستند. از فروم ها یا تالار ها گفت‌وگوی که به منظور بحث در زمینه خاصی ساخته شده اند تا جوامع مجازی که صدها و هزاران عضو  دارند. با توجه به اهداف این درس ما تنها به چند نمونه از این شبکه ها خواهیم پرداخت: توییتر، فیس بوک، وبلاگ ها و لینکدین.