خبرنگاران در رویدادهای خبری فوری چطور عمل کنند و چگونه از پایگاه‌های اطلاعاتی استفاده کنند؟ وقتی خبری رخ می‌دهد، اطلاعات تکمیلی در مورد آن رویداد می‌تواند زمینه‌های آن خبر را شفاف‌تر کند و البته به روزنامه‌نگاران کمک کند تا در رقابتی که اطلاعات و منابع تازه حرف اول را می‌زند، برنده باشند.
اشاره: خبرنگاران در رویدادهای خبری فوری چطور عمل کنند و چگونه از پایگاه‌های اطلاعاتی استفاده کنند؟
زلزله بم، سقوط هواپیمای 130C در تهران، انتخابات دوره پیشین ریاست جمهوری احتمالا از مهم‌ترین رویدادهای خبری ایران در چند سال اخیر بوده است. به‌عنوان خبرنگار چطور این رویدادها را پوشش دادید؟ آیا از پایگاه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی برای نوشتن مطالب تکمیلی مرتبط با آن رویداد استفاده کردید؟ چقدر برای این خبر آماده بودید؟ اصولا وقتی‌که هر ثانیه برای خبرنگار حیاتی است، چطور می‌توان در کمترین زمان ممکن به اطلاعات و سوابق اطلاعاتی خبر دسترسی پیدا کرد؟
وقتی خبری رخ می‌دهد، اطلاعات تکمیلی در مورد آن رویداد می‌تواند زمینه‌های آن خبر را شفاف‌تر کند و البته به روزنامه‌نگاران کمک کند تا در رقابتی که اطلاعات و منابع تازه حرف اول را می‌زند، برنده باشند. «جان کیف» از دبیران ارشد شبکه رادیویی عمومی نیویورک و «استفان استاک» روزنامه‌نگار تحقیقی ارشد از شبکه خبری ان‌بی‌سی در یکی از تازه‌ترین کنفرانس‌های موسسه IRE (موسسه دبیران و روزنامه‌نگاران تحقیقی) از تجربه‌های خود درباره پوشش خبرهای فوری از فجایع طبیعی مثل طوفان و سیل گرفته تا رسوایی‌های سیاسی سخنرانی کردند. این دو روزنامه‌نگار توصیه‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی مفید را برای پوشش این اخبار معرفی کردند که در ادامه خلاصه‌ای از این توصیه‌ها را می‌خوانید.
***
1. برای خبر آماده باشید، قبل از آنکه رخ دهد.
مهارت‌هایی را که برای گرفتن تحلیل و چینش اطلاعات لازم دارید، بالا ببرید تا در زمانی‌که فشار سرعت انتشار خبر بالا رفت، به‌بهترین شکل آن را انجام دهید. اگرچه گاهی پیدا کردن وقت کافی برای یادگرفتن مهارت‌های تازه کمی غیرممکن به‌نظر برسد، اما به گفته استاک مهم‌ترین نکته این است که اگرچه کم، اما دائم تمرین کنید. او می‌گوید وقتی راهی یک برنامه خبری در مسیری طولانی می‌شود، معمولا فقط نیمی از راه را رانندگی میکند و وقتی همکارش رانندگی میکند، پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف را بررسی میکند.
2. فولدرهای تفکیک‌شده داشته باشید تا وقت خبر به‌سرعت به آنها مراجعه کنید.
استاک می‌گوید هزاران صفحه اینترنتی را روی کامپیوترش بوک‌مارک کرده و فولدر و زیرفولدرهایی دارد که منبع اطلاعات او در ارتباط با خبرهای فوری مثل طوفان‌های شدید یا سقوط هواپیما هستند. او می‌گوید کافی است در هر روز کاری، فقط یک ربع برای ساختن این ابزارها و منابع اطلاعاتی زمان بگذارید تا بتوانید در زمان رخ دادن خبر به آنها مراجعه کنید. در آمریکاه ده‌ها سایت مرجع ملی در زمینه‌های مختلف وجود دارد که خبرنگاران می‌توانند سابقه اطلاعاتی رویدادهایی از قبیل تصادفات هوایی یا بلایای طبیعی را از آنها استخراج کنند. اما در ایران چنین پایگاه‌های اطلاعاتی موجود نیست. حتی اگر چنین بانک‌های اطلاعاتی متنوعی هم موجود باشد، معمولا دسترسی به اطلاعات آنها آسان نیست و در بهترین حالت، نیاز به نامه‌نگاری‌های قبلی دارد. در انتهای این مطلب بعضی پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌های ایرانی که در زمینه پیگیری خبرهای فوری و استخراج اطلاعات آرشیوی درباره یک موضوع، می‌توانند کارآمد باشند، فهرست شده‌اند.
3. یاد بیگیرید که چطور درموقع لزوم باید از منابع اطلاعاتی محلی استفاده کرد.
احتمالا نمی‌توان خبرهای فوری را پیش‌بینی کرد، اما می‌توانید نوع رویدادهایی را که ممکن است در حوزه کاری‌تان رخ بدهد، پیش‌بینی کنید. آیا در منطقه‌ای که زندگی می‌کنید احتمالا رویدادهایی مثل جاری شدن سیل، قطع برق، و یا نشت مواد شیمیایی وجود دارد؟ آیا حوزه خبری شما مرتبط با چنین حوادثی است؟ پس پایگاه‌های اطلاعاتی را پیدا کنید که اطلاعاتی دارند که در چنین موقعیت‌هایی به کار می‌آیند. یاد بگیرید قبل از آنکه اتفاق رخ دهد، چطور اطلاعاتی را که نیاز دارید از آنها استخراج کنید. مثلا وقتی یک جرثقیل در خیابانی در منهتن سقوط کرده بود، سازمان آتش‌نشانی در پاسخ به رسانه‌ها، یکی از خیابان‌های اصلی شهر را به‌دلیل وجود مجروحان در آن خیابان، محل وقوع حادثه اعلام کرده بود، اما آقای کیف در رادیوی عمومی نیویورک با استفاده از عکسی که از این رویداد منتشر شده بود و برنامه «استریت ویو» گوگل متوجه شد که خود چرثقیل نه در آن خیابان که دو خیابان، آن‌طرف‌تر نصب شده است. او می‌گوید: «ما از قبل با پایگاه اطلاعاتی ساختمان‌های نیویورک کاملا آشنا بودیم و به‌همین‌خاطر توانستم نشانی محل دقیقی که خود جرثقیل در آن قرار داشت را پیدا کنیم.» به یاد داشته باشید حتی پیدا کردن اسم، نشانی و شماره تلفن مقامات مسئول قبل از نشست مطبوعاتی هم می‌تواند کار شما را راحت‌تر کند.
1. قبل از آنکه اتفاق رخ دهد، برای آن آماده باشید.
2. فولدارها و بوک‌مارک‌‌های مرتبط را در کامپیوترتان داشته باشید.
3. فهرست شماره تماس‌های ضروری را از قبل تهیه کنید.
4. از قبل و در زمان فراغت نحوه استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی یا پایگاه‌های تحلیل اطلاعات را یاد بگیرید.
5. به‌خودتان برای یادگیری استفاده از این اطلاعات وقت بدهید و برای آن یک ضرب‌الاجل مشخص کنید.
6. تمرین کنید که در گزارش‌های معمول‌تان هم از پایگاه‌های اطلاعاتی استفاده کنید.
7. خودتان را مجبور کنید که حداقل ماهی یک بار، روی موضوعی سخت و کم‌اطلاعات کار کنید.
8. یاد بگیرید که وقت یک رویداد خبری فوری چطور با دیگر اعضای تحریریه، به یک دیدگاه و روش کار مشخص برسید.
9. یاد بگیرید که چطور اطلاعات خام را به یک گزارش جذاب تبدیل کنید.
در زمان وقوع حادثه
10. خونسردی خودتان را حفظ کنید
11. مشخص کنید خبری که رخ داده مرتبط با کدامیک از حوزه‌هاست؟
فجایع مرتبط با آب‌و هوا
حوادث در محیط کار
تصادفات ماشین، قایق، هلیکوپتر و...
تخریب زیرساخت‌هایی مثل سدها یا پل‌ها
تیراندازی یا بمب‌گذاری
رسوایی‌های سیاسی
این موضوع به شما کمک میکند تا در مراحل بعدی کار دقیق‌تر عمل کنید.
12. با افراد مرتبط و مورداعتمادتان صحبت کنید.
13. خلاقانه فکر کنید. بزرگ‌ترین نقطه ضعف تحریریه‌ها نبود شیوه تفکر خلاقانه است. تفکر خلاقانه به آن معناست که همه احتمالات ممکن را درنظر بگیرید و به خبر تازه از دیدگاه متفاوتی بنگرید.
به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
14. غیر از جزئیات ضروری اولیه، چه اطلاعاتی دیگری برای شما یا خوانندگان‌تان مهم یا جالب است؟
15. چه اطلاعات دیگری به خوانندگان‌تان کمک میکند که اتفاق را بهتر درک کنند؟
16. چه اطلاعاتی برای پوشش موسسه رسانه‌ای‌تان ضروری است؟
17. چه اطلاعاتی در دسترس است و چقدر دسترسی به اطلاعات آسان است؟
18. آیا اطلاعات برای شما قابل فهم و تحلیل است یا برای تحلیل آن نیاز به کارشناس دیگری دارید؟
19. چقدر طول می‌کشد اطلاعات را تحلیل کنید؟
20. اطلاعات چقدر برای پوشش خبری شما ارزشمند دارد؟
21. برای گرفتن اطلاعات بیشتر باید به کجا بروید؟
22. رابطه بین رویدادها را پیدا کنید.
23. در تمام مراحل کار، رسانه‌های اجتماعی را برای حس کردن فضا و عکس‌العمل مردم به آن رویداد چک کنید.
24. فرد یا افراد مسئول را مرتبط با آن رویداد پیدا کنید و با آنها تماس بگیرید.
در انتها بعضی از این سایت‌های فارسی که در زمینه استخراج اطلاعات آرشیوی درباره پوشش اخبار فوری، می‌توانند کارآمد باشند، فهرست شده‌اند. اگرچه در بیشتر این سایت‌ها، نمی‌توان به اطلاعات موضوعی آرشیو شده دسترسی پیدا کرد، اما سابقه قانونی بعضی رویدادها و روندهای مرتبط را در این سایت‌ها می‌توان پیگیری کرد:
مرکز ملی آمار: http://www.amar.org.ir
مرکز پ‍ژوهش‌های مجلس: http://rc.majlis.ir
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور: http://www.mporg.ir
مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران: http://irsc.ut.ac.ir/index.php?lang=fa
پ‍ژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله: http://www.iiees.ac.ir/fa/
پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور: http://www.ngdir.ir/PDefault.asp
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور: http://www.gsi.ir/
بانک مرکزی جمهوری اسلامی: http://www.cbi.ir/page/4275.aspx
