مجله تعاملی کودکان و والدین

اشاره: بهاره جلالوند- نوشتن در هر حوزه‌ای مهارت‌های خاص خودش را می‌خواهد. بیشتر افراد تصور می‌کنند نوشتن برای کودک و نوجوان بسیار سهل است. غافل از آنکه ساده نویسی جزو سخت‌ترین کارهاست و بسیاری از نویسندگان زبردست بزرگسال در نوشتن برای کودکان ناتوان هستند. روزنامه نگاری که قصد دارد در این حوزه بنویسد باید علاوه بر مهارت‌های نوشتاری اولیه که لازمه کار روزنامه‌نگاری در هر حوزه‌ای محسوب می‌شود، مهارت های دیگری نیز داشته باشد، از روانشناسی کودک و شناخت نیازها و ویژگی‌های او گرفته تا ادبیات و واژگان پایه این گروه و نیز هنر و جامعه شناسی و شناخت تفاوت‌های کودکان امروز با کودکی‌های خود و کودکان گذشته. بدون چنین شناخت و مهارت‌هایی کمتر می‌توان به تولید یک مطلب تاثیرگذار برای این گروه اقدام کرد. یکی از مجلاتی که توانسته در زمینه روزنامه نگاری کودک موفق عمل کند، مجله همشهری بچه هاست. این مجله توانست در دوازهمین جشنواره  کودک و نوجوان ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، رتبه برگزیده را از دیدگاه خوانندگان (کودکان) کسب کند. با «حامد سلیمانی» سردبیر همشهری بچه ها همراه شدیم تا درباره این مجله و به طور کلی روزنامه نگاری کودک و نوجوان گفت و گو کنیم.

- چند سال از شروع فعالیت همشهری بچه ها می‌گذرد و روند کار مجله از ابتدا تا کنون به چه شکل بوده و چه تغییر و تحولی اشته است؟

همشهری بچه ها وارد هفتمین سال فعالیت خود شده است. در یک سال اول طرحی کاملا متفاوت با الان داشت ، در ابتدای کار همشهری بچه ها کاملا یک مجله علمی محسوب می شد و بسیار شبیه «کیدز نشنال جئوگرافیک»

(National Geographic Kids ) بود. بعد از گذشت یک سال اول، طرح جدیدی برای آن نوشته شد که در این طرح، تمرکز روی خلاء‌هایی بود که در بسیاری از مجلات کودک وجود داشت. بر اساس طرح جدید قرار شد یک مجله تعاملی برای کودکان منتشر شود. البته فقط تا حدودی توانستیم به این مسئله برسیم و هنوز هم جای کار وجود دارد. مجله همشهری بچه ها از بخش های گوناگونی تشکیل شده است و مثل تمام مجلات کودک، در آن شعر، داستان، کاردستی، سرگرمی ، چیستان، گزارش ، مصاحبه و ... وجود دارد، اما آن چیزی که این مجله را از دیدگاه مخاطب متمایز کرده صفحاتی است که کودک می‌تواند در آن مشارکت داشته باشد. به عبارت روشن‌تر ما بازخورد کار را در این صفحات می‌ بینیم و امکانی فراهم شده تا خود کودک هم بتواند در این صفحات آثاری را تولید کند. شاید یکی از دلایلی که باعث شد همشهری بچه ها در دوازهمین جشنواره کودک و نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رتبه برگزیده را از دیدگاه خوانندگان کسب کند، صفحات تعاملی و مشارکت کودکان باشد.

- از چه تکنیک‌ها و روش‌های مطبوعاتی برای تعاملی کردن مجله استفاده کردید؟

یکی از کارهای مهمی که در مجله همشهری بچه ها برای تعامل بیشتر انجام شد، توزیع مجله در قالب بسته فرهنگی بود که تا قبل از آن چنین کاری در سطح کشور به این شکل انجام نشده بود. مجله همشهری بچه ها همیشه به شکل یک بسته فرهنگی توزیع می شود و سعی شده است کودک با آموزش و بازی به نوعی درگیر موضوعاتی شود که داخل مجله در هر شماره به چاپ می رسد. اجزای بسته در هر شماره از مجله متفاوت و کاملا مکمل موضوعات داخل مجله است. برای اینکه والدین هم در موضوعات مختلف مشارکت داشته باشند یک ضمیمه با عنوان پدرها و مادرها نیز در بسته فرهنگی تعریف کردیم. این ضمیمه به مسائل مرتبط با مجله همشهری بچه ها می پردازد ضمن اینکه مسائل تربیتی و روانشناسی نیز در آن گنجانده شده است. یکی دیگر از کارهایی که برای تعامل بیشتر با کودکان انجام شد، برگزاری مسابقاتی مثل کی دو کو بود. این مسابقه سراسری است و در مرحله نهایی حدود 300 تا 400 نفر از کودکان برای رقابت از سراسر کشور به تهران آمدند. برگزاری کارگاه‌ های داستان و خبرنگاری با کمک نویسندگان حرفه ای یکی دیگر از کارهایی بود که برای تعامل بیشتر انجام شد و کودکان پس از پشت سر گذاشتن آموزش ها اقدام به نوشتن می‌ کردند و به این شکل بازخورد کار آموزش، دیده می شد.همچنین از همان ابتدا برای اینکه با مخاطب در ارتباط باشیم، اقدام به راه اندازی سیستم پیامک کردیم. تا جایی که می شد سعی کردیم کودکان را به سمت شبکه های مجازی سوق ندهیم ولی این مسئله تا حدودی اجتناب ناپذیر بود به همین دلیل از امسال، شبکه‌های مجازی هم اضافه شد تا بتوانیم سریع تر و راحت تر با تعداد مخاطب بیشتری در ارتباط باشیم.

به غیر از موارد یاد شده، مجله همشهری بچه ها چه ویژگی دیگری دارد که آن را از سایر مجلات کودک متمایز می کند؟

یکی از اتفاقات مثبتی که در همشهری بچه ها وجود دارد، کمک گرفتن از نویسندگان و تصویرسازان مختلف است در واقع سعی کردیم یک کار تولیدی متنوع داشته باشیم، چیزی که در خیلی از مجلات کودک و نوجوان دیده نمی شود. تنوع در تولید محتوا، می تواند به افزایش جذابیت کار کمک کند البته انجام چنین کاری سخت است ولی به موفقیت مجلات به ویژه مجلات کودک و نوجوان کمک می کند.

نیازهای کودک در سنین مختلف متفاوت است، به نظرتان اینکه برای کودک امروز در سنین مختلف، مجله‌ای با یک محتوای مشابه تولید شود، مشکلی ایجاد نمی کند؟

مخاطب مجله همشهری بچه ها گروه سنی 8 تا 12 سال است و با توجه به اینکه سرعت رشد نسل بالا رفته این ضرورت وجود دارد که مجلاتی برای گروه های سنی مختلف، مثلا با فواصل 3 سال برای هر گروه سنی منتشر شود. متاسفانه این خلاء وجود دارد و قطعا نیاز یک کودک 8 ساله با کودک 12 ساله تفاوت هایی دارد. اما این موضوع یک کار  تخصصی محسوب می شود و هنوز در نشریات ما دیده نمی شود برای رسیدن به چنین نقطه ای باید حمایت های زیادی صورت بگیرد.

- بسیاری از نویسندگان و روزنامه نگاران کودک از لحاظ سنی فاصله زیادی با کودکان دارند، ضمن اینکه نیازهای نسل امروز با نسل گذشته تفاوت های بسیار زیادی دارد، با توجه به چنین شرایطی نویسندگان و روزنامه نگاران باید به چه شکل مطلب تولید کنند که با کودک ارتباط بگیرد؟

همانطور که اشاره کردم، سرعت رشد فکری کودکان امروز زیاد شده است و همین مسئله اختلاف نسل را بیش از پیش پر رنگ می کند در چنین شرایطی مهم ترین مسئله در روزنامه نگاری کودک، تعامل با کودکان و به روز بودن است. باید نیازهای کودکان و دنیای آن ها را شناخت و بعد برایشان نوشت. فردی که می خواهد نویسنده یا روزنامه نگار کودک شود باید اصول نویسندگی و روزنامه نگاری را در وهله اول بداند، ضمن اینکه به این حوزه علاقه کافی داشته باشد سپس زیر نظر اساتید این حوزه مهارت کسب کند.

به نظرتان برای تولید محتوا در مجلات کودک، چقدر لازم است از روانشناسان یا - جامعه شناسان کمک گرفته شود، آیا برای تولید محتوا در مجله همشهری بچه ها چنین کاری انجام می شود؟

یکی از مهم ترین کارهایی که برای تولید محتوا باید به آن توجه شود، کمک گرفتن از روانشناسان کودک و جامعه شناسان است و در این رابطه خلاء های زیادی وجود دارد. این خلاء تنها به انتشار مجله برای کودک محدود نمی شود و در مسائل مختلف جامعه می توان چنین مسئله ای را مشاهده کرد. ضمیمه پدرها و مادرها باعث شد تا ما با روانشناسان و مشاوران تعامل داشته باشیم البته این تعامل در قالب کار گروهی و حضور مشاور یا روانشناس به صورت ثابت برای همه موضوعات نبوده است. همچنین با جامعه شناس نیز تا حدودی در ارتباط هستیم. کودکان در برخی از صفحات مجله همشهری بچه ها مسائل و مشکلات خود را مطرح  می کنند و بچه های دیگر نظر خود را در رابطه با آن موضوع عنوان می کنند، این صفحات مجله ما زیر نظر روانشناس تهیه و تولید می‌شود.

یکی از آفت هایی که ممکن است برخی از مجلات کودک با آن مواجه شوند، نوع نگارش است، همواره این احتمال وجود دارد نویسنده یا روزنامه نگار کودک و نوجوان به سمت نصیحت برود یا آنقدر ساده بنویسد که درک کودک زیر سئوال برود، برای در امان ماندن از این آفت چه باید کرد؟

خوشبختانه ادبیات کودک و نوجوان به نسبت گذشته، بیشتر پذیرفته شده است و به عنوان یک حوزه تخصصی به آن نگاه می شود و حتی به صورت آکادمیک نیز به آن می پردازند. همه این ها به کاهش این آفت کمک کرده است اما باز هم باید به این موضوع توجه کافی داشت چون ما با کودک که روحیات لطیف و خاصی دارد، سر و کار داریم و همین مسئله کار را سخت تر می کند. نوشتن برای کودکان کار چندان راحتی نیست و افراد نباید تصور کنند چون مهارت های نوشتن را بلد هستند  لزوما می توانند در این حوزه موفق شوند. گاهی عدم توجه به تخصصی بودن کار باعث می شود مطلب به سمت نصیحت برود یا متناسب با درک کودک نباشد که همه این مسائل آسیب زاست. برای رفع این مشکل باید افرادی که واقعا استعداد نویسندگی یا روزنامه نگاری دارند شناسایی شوند و به صورت تخصصی آموزش های لازم را ببینند.

وضعیت مطبوعات کودک و نوجوان را در سال های اخیر به نسبت گذشته چگونه می‌بینید؟

مجلات کودک و نوجوان روندی رو به رشد را طی می کنند و مجلات خوبی در سال های اخیر چاپ شده است که برخی از آن ها خصوصی هستند. برای اینکه تیراژ مجلات کودک و نوجوان روز به روز بالاتر رود و تعداد این نوع مجلات زیاد شوند، باید حمایت وجود داشته باشد. گاهی دیده می شود که برخی خانواده ها به دلیل بالا رفتن قیمت مجله قادر به خرید آن نیستند و به این شکل کودک از خواندن مجله محروم می شود، از طرفی هم بسیاری از مجلات به دلیل عدم حمایت و مشکلات مالی، مجبور به افزایش قیمت هستند. یکی دیگر از مسائلی که باید برای تثبیت جایگاه نشریات کودک و نوجوان در جامعه به  آن توجه شود، بحث فرهنگسازی است، در برخی از موارد خانواده ها تمایلی به خرید محصولات فرهنگی به ویژه برای کودکان ندارند که این مسئله نیز آسیب زا خواهد بود.

- برگزاری جشنواره های کودک و نوجوان تا چه حد می تواند به رشد نشریات کودک و نوجوان کمک کند؟

قطعا برگزاری جشنواره ها بی تاثیر نیستند و می تواند در تشویق و ایجاد انگیزه در نویسندگان و روزنامه نگاران نقش داشته باشند. نویسندگان و روزنامه نگاران خوبی وجود دارند که کار آن ها قوی است ولی در بین اساتید و پیشکسوتان، مطرح نشده‌اند، این جشنواره ها فرصت خوبی برای دیده شدن این دسته از افراد محسوب می شود. به نظرم جشنواره های مختلف اگر در قالب یک جشنواره با هدف واحد در بیایند تاثیر بیشتری خواهند داشت. همچنین در این جشنواره ها نباید صرفا جایزه مطرح باشد بلکه بحث استعدادیابی و پرورش افرادی که در این جشنواره ها توانسته اند رتبه ای کسب کنند نیز ضروری به نظر می رسد.

به نظرتان تعداد عناوین موجود نشریات کودک و نوجوان در کشور کافی است؟

مسلما این تعداد نشریه با تیراژی که به چاپ می رسند، پاسخگوی نیاز این همه کودک نیست و باید تعداد نشریات هر سال بیشتر شود. حوزه کودک یکی از مهم ترین حوزه ها محسوب می شود که برای آن باید سرمایه گذاری شود. هر چه آموزش بیشتر باشد و مجلات بیشتری برای کودکان به چاپ برسد، تاثیر آن را بعدها در جامعه مشاهده خواهیم کرد.