مسئله کودک و ورود به حوزه پورن دغدغه‌برانگیز است. دست‌اندکاران امر و نیز خانوادهها ملزم به پیگیری این مقوله هستند. هرچند نوع مواجهه با این مسئله برای خانوادهها دشوار است و قطعا باید آموزش‌هایی در این باره ببینند؛ زیرا برخورد نامناسب با کودکی که پورن می‌بیند، ممکن است مشکلاتی پدید آورد که بغرنج‌تر از خود پورنوگرافی و تأثیرات سوء آن است...
دنیای امروز آکنده از اطلاعات گوناگون است که از بسترهای متنوعی به دست افراد می‌رسد. پیشرفت تکنولوژی علی‌رغم مزایایش، معایبی نیز به همراه دارد و تکنولوژی در ذات خود خوب است اما نوع بهره‌گیری از آن تعین‌کننده اثربخشی آن است. یکی از موارد مورد بحث درین باره، مقوله کودکان و نوع استفاده از تکنولوژی است؛ به‌ويژه كار با اینترنت.
به کمی عقب‌تر که بازگردیم، در ایران بحث ماهواره و خطرات ناشی از آن برای کوکان مطرح بود و خانوادهها با دوری از این ابزار دلخوش بودند که فرزندانشان به آن دسترسی ندارند اما امروزه غول تکنولوژی چیزی فراتر این بحث‌هاست و نمی‌توان درباب عدم استفاده از موبایل، تبلت و... در مقابل کودکان ایستاد. افزون بر اینکه با توجه به وضعیت کنونی جهان و پاندمی موجود، آموزش به‌واسطه همین ابزار به کودکان ارائه می‌شود؛ بنابراین گریزی از این امر نیست و باید تمهیداتی درباره نوع مواجهه خانواده با کودک کنجکاو درباره مسائل جنسی اندیشیده شود. به‌خصوص که می‌دانیم کودک برای ارضای حس کنجکاوی ممکن است به دام پورنوگرافی يا تصاوير هرزه‌نگارانه بیفتد و این با دسترسی آسان به اینترنت برایش مهیا خواهد بود.
سایت‌هایی که با سوژه پورن به کودک‌آزاری می‌پردازند نیز از مسائل نگران‌کننده‌اند. کارشناسان کودک معتقدند پورنوگرافی علاوه بر دادن دیدگاه‌های ناسالم درباره رابطه جنسی به کودکان، آنها را در معرض خطر شکارچیان قرار می‌دهد. نتایج یک نظرسنجی توسط هیئت طبقه‌بندی فیلم بریتانیا در سال 2020 نشان می‌دهد که 60 درصد از کودکان 11 تا 13 گزارش داده‌اند که ناخواسته فیلم‌های مستهجن دیده‌اند. نیویورک‌تایمز نیز ادعا کرده که سایتPornhub میزبان فیلم‌های پورنی است که بدون رضایت شرکت‌کنندگانش گرفته شده است. پس از این اتهامات مسئولان Pornhub میلیون‌ها ویدئوی تولید‌شده توسط کاربران را از سایت حذف کردند؛ البتهPornhub به شدت اتهامات وارد را رد کرده اما گام‌های گسترده‌ای نیز برای حفاظت از سایت برداشته است.
آفکام (Ofcom)، مرجع نظارتی موردتایید دولت برای صنایع پخش، مخابرات و پست در بریتانیا) نیز مقرراتی برای سایت‌های اشتراک‌گذاری ویدیوئی دارد که مقر اروپایی آنها در بریتانیاست. این سایت‌ها از نظر قانونی ملزم به محافظت از افراد زیر 18 سال در برابر محتواهای ویدیوئی مضر هستند و آفکام دستورالعملی ارائه داده درباب اینکه پلتفرم‌های میزبان پورن باید برای ورود کاربران شرط سنی بگذارند و این با شناسه‌های گذرنامه یا کارت اعتباری امکان‌پذیر است و هویداست که کودک با وجود چنین شرایطی امکان ورود به سایت‌های خاص را نخواهد داشت.
با این تفاصیل مسئله کودک و ورود به حوزه پورن دغدغه‌برانگیز است. دست‌اندکاران امر و نیز خانوادهها ملزم به پیگیری این مقوله هستند. هرچند نوع مواجهه با این مسئله برای خانوادهها دشوار است و قطعا باید آموزش‌هایی در این باره ببینند؛ زیرا برخورد نامناسب با کودکی که پورن می‌بیند، ممکن است مشکلاتی پدید آورد که بغرنج‌تر از خود پورنوگرافی و تأثیرات سوء آن است. در ذیل نگاهی اجمالی داریم به چند مقاله درباب نوع برخورد خانوادهها با کودکی که اسیر پورنوگرافی است.
***
در مقاله «اگر کودک شما فیلم‌های پورن تماشا می‌کند چه باید کرد؟» درباره دسترسی کودکان به فیلم‌های پورن و چگونگی برخورد خانواده با آن می‌خوانیم. نویسنده به نحوه مدیریت این وضعیت دشوار می‌پردازد و معتقد است مسدود کردن محتوای جنسی راه‌حل مناسبی در این موقعیت نیست و باید به نحوی دیگر آن را مدیریت کرد. گرفتن موبایل، لپ‌تاپ و... اولین واکنش خانوادهها در برابر کودک یا نوجوان است؛ هرچند این باعث فاصله گرفتن بچه‌ها از خانواده می‌شود. پس بهتر است به جای ممنوعیت کامل دسترسی آنها به فناوری، به دنبال راهکاری بود که هم فرزند و هم خود خانواده با آن موافق باشند. مثلا صحبت کردن درباره یک کتاب با موضوع پورنوگرافی می‌تواند در این زمینه مناسب باشد.
نوع برخورد هر خانواده با این مسئله هم بسته به ارزش‌ها و دیدگاه‌های آنها متفاوت است. مثلا محدودیت های زمان نمایش و حتی فیلترهای وب از این نوع است. مهم این است که فرزند متوجه شود خانواده‌اش چرا این روش مقابله را انتخاب کرده‌اند. وقتی فرزند به تماشای پورن می‌نشیند نیابد با رفتار خاص شرمنده‌اش ساخت بلکه باید با او در این باره گفت‌وگو کرد؛ هرچند این گفت‌وگو ناخوشایند باشد. خانوادهها به جای شرم‌زده کردن فرزند باید با آرامش قضیه را دنبال کنند زیرا این باعث راحتی حس بچه‌ها در ارتباط با این موضوع و مواجهه با خانواده می‌شود. به هر صورت باید بپذیریم که کنجکاوی جنسی بخشی طبیعی از رشد کودک است.
خانوادهها باید بارها موضوع مذکور را مطرح کنند و برای فرزندشان زمینه طرح سوال پدید آورند. ضمن اینکه با او درباره غیرواقعی بودن پورن نیز سخن بگویند. برای مثال با اشاره به فیلم‌های ابرقهرمانی و غیرواقعی بودن آنها، او را درباره دوری پورن از واقعیت و نیز ایده‌های ناسالم درمورد روابط جنسی یا تصویر بدن آگاه کنند.
نویسنده در ادامه مقاله می‌نویسد که باید آموزش برابری و احترام را از پنج-شش سالگی به کودک داد تا هنگام مواجهه با پورن در دوره نوجوانی متوجه نبودِ احترام و عاطفه در پورن شود. او در این باره به سخن میراندا هوروات، محقق جنسی و استاد روانشناسی در دانشگاه میدلسکس استناد می‌کند. اشاره به خطرات احتمالی تماشای پورن و تأثیر منفی آن از دیگر توصیه‌های نویسنده است.
هرچند هر خانواده به صورت خاصی به این مسئله می‌نگرد؛ یکی پورنوگرافی را خلاف ارزش‌ها یا اعتقادات اخلاقی‌اش می‌انگارد و دیگری به آن از جنبه‌ای دیگر می‌اندیشد؛ مثلا اینکه تماشای پورنوگرافی ممکن است دیدگاه‌های ناهنجاری درمورد رابطه جنسی به کودک بدهد یا دیدگاه‌های جنسیت‌گرایانه را تقویت کند. فارغ از مسائل جنسی می‌توان با پسربچه‌های کم‌سن‌تر درباره نحوه رفتار با زنان نیز سخن گفت یا اجازه گرفتن از دوستانشان برای استفاده از اسباب‌بازی آنها. درواقع نویسنده قصد دارد بگوید از سن کم باید برخی آموزش‌ها به کودک داده شود تا در بزرگسالی آن آموزش‌ها در جای خود به کار آیند.
به طور کلی داشتن برنامه‌ای جهت نحوه مدیریت موقعیت کودکان و پورن، شرم‌زده نکردن کودکان در چنین موقعیتی، صحبت درباره غیرواقعی بودن پورن و سخن گفتن درباره خطرات تماشای پورن از اهم مطالبی است که نویسنده در این مقاله اظهار می‌دارد.
در مقاله دیگری از جن فرگوسن با عنوان «شش اشتباه والدین وقتی که متوجه می‌شوند فرزندشان فیلم پورن می‌بیند» می‌خوانیم که ارتباط فرزندان با خانواده امر مهمی است و والدین نیازمند ابزارهای مختلفی برای محافظت از فرزندان خود هستند. نویسنده شش اشتباه والدین با مسئله موردنظر را این‌گونه برمی‌شمارد و راهکارهایی برای آنها ارائه می‌دهد:
1-استفاده از شرم به عنوان یک عامل بازدارنده
گفتن جملات شرم‌آوری مانند «باورم نمی‌شود که این کار را کردی!» می‌تواند به اندازه دیدن فیلم برای آنان مضر باشد. پس بهتر است از یک زبان مناسب و رفتاری مفید با آنها برخورد کرد. گفتن جملاتی چون «به من کمک کن بفهمم وقتی تصمیم به انجام این کار گرفتی چه احساسی داشتی؟ بعد از آن چه احساسی داشتی؟» یا «چه چیزی باعث شد فکر کنی که این کار مشکلی ندارد؟» می‌تواند کارساز باشد.
2-نادیده گرفتن مشکل
والدین وقتی متوجه می‌شوند کودکشان پورن می‌بیند به دو دلیل با آنها درین باره صحبت نمی‌کنند. یکی به این دلیل که پورنوگرافی را بخشی طبیعی از رشد و یادگیری در مورد مسائل جنسی می‌دانند. (هرچند پورنوگرافی آنلاین با محتوایی که بسیار خشن و تحقیرآمیز شده، آموزش‌های بسیار آزاردهنده به بچه‌ها می‌دهد.) و دیگر اینکه آنها دچار ترس می‌شوند زیرا نمی‌دانند چه بگویند یا اینکه بچه‌هایشان چه واکنشی نشان خواهند داد. راهکار نویسنده برای شروع صحبت با بچه‌ها خواندن کتاب‌های آگاهی‌بخش درباره پورن به همراه آنهاست.
3- دور کردن بچه‌ها از تکنولوژی
درست است که قوانین و مرزها ضروری‌اند اما باید به فرهنگ آنلاین فرزندان حساس بود. خصوصاً که ارتباط آنها با دوستانشان از طریق رسانه‌های اجتماعی است؛ پس قطع این دسترسی می‌تواند به انزوای آنها منجر شود. ضمن اینکه نگرانی بچه‌ها نسبت به عدم دسترسی به فناوری، احتمال پنهان‌کاری آنها درباره پورن را بیشتر می‌کند.
4-فرضیه‌سازی
نویسنده به والدین توصیه می‌کند که درباره پورن دیدن فرزندشان فرضیه نسازند. ضمن اینکه ترس از این مسئله هم باعث هجوم افکار نادرست درباره این مسئله می‌شود. پس نباید در ذهن سناریوهایی ساخت که در آن فرزند نقش مجرم جنسی را دارد. سخن گفتن با آرامش و محبت بهترین راهکار در این وضعیت است.
5-خودسرزنشی
سرزنش کردن خود در چنین موقعیتی درست نیست. اینکه فرزندی فیلم پورن تماشا کند، نشانه بد بودن یا کم‌کاری والدین نیست. مهم‌ترین چیز این است که فرزند چه احساسی دارد و والدین چقدر به او عشق می‌ورزند و به او اهمیت می‌دهند. اهمیت دادن به فرزند و عشق به فرزند می‌تواند در او تغییر ایجاد کند.
6- گفت‌وگوی «یک‌بار برای همیشه»
گفت‌وگوهای متعدد با فرزند درباره پورنوگرافی چاره‌ساز است زیرا این مسئله تهدیدی یکباره نیست که با یک گفت‌وگو حل شود. فیلتر اینترنت و محدود کردن فرزند نیز لزوماً نمی‌تواند دربرابر پورنوگرافی مقاومت کند؛ بنابراین بهتر است ابزارهای مورداستفاده برای محدودیت با گفت‌وگو ترکیب شود.
مقاله دیگری با نام «کودکی را که پورن می‌بیند درک کنید» به نامه یک مادر می‌پردازد که طی آن از فیلم پورن دیدن فرزندش اندوهگین است و تصور می‌کند معصومیت او از دست رفته است. مربی کودکان در پاسخ به این مادر مواردی را مطرح می‌کند. او اشاره می‌کند که گاهی اوقات، بچه‌ها فیلم پورن را جست‌وجو می‌کنند، گاهی هم به طور تصادفی به آن برمی‌خورند و در مواردی نیز دوستانش آن را با او به اشتراک می‌گذارند. پس در چنین مواقعی باید راهکارهایی را امتحان کرد که موارد زیر از آن جمله‌اند:
1-تصدیق کنجکاوی کودک
باید به کودک فهماند که کنجکاوی درمورد بدن انسان (مخصوصاً جنس مخالف) و نحوه عملکرد آن واقعاً طبیعی است. پس او باید راحت در این باره سوال کند. والدین هم بهتر است کتابی با این موضوع در اختیارش بگذارند.
2- تنظیم یک قانون خانگی درباره پورن
باید کودک را مطلع ساخت که نمایش پورنوگرافی به خردسال خلاف قانون است و درنتیجه تماشای پورن توسط کودک ممنوع است. همچنین باید به او هشدار داد که در صورت تماشای چنین فیلم‌هایی، برای حفظ امنیت او اینترنتش محدود خواهد شد.
3-والدین باید به کودک بگویند که از غرایز خود پیروی کند
والدین باید به کودک بفهمانند که پنهان کردن تماشای پورن از دیگران دقیقاً به دلیل غریزه است. غریزه به او می‌گوید چیزی که تماشا می‌کند مناسب نیست زیرا اگر ویدئوی سالم یا جالبی تماشا می‌کرد، دیگران را هم به دیدن آن دعوت می‌کرد. والدین باید کودک خود را تشویق به گوش کردن به غرایز این‌چنینی کنند.
مقاله مذکور در ادامه اظهار می‌دارد که آموزش جنسی در نه‌سالگی بیشتر درمورد علم، سلامت و احترام به بدن است. بچه ها باهوش هستند و آگاه به بسیاری از مطالب مربوط به سلامت. پس بهتر است به کودکان 9 تا 12 سال همه چیز را درباره آناتومی و فیزیولوژی تولید مثل و بلوغ آموزش داد تا آنها قدر بدن انسان‌ها را بدانند و به آن احترام بگذارند. مضاف بر اینکه حتی اگر کودکی به سن بلوغ هم نرسیده باشد، ممکن است از طریق دوستانش متوجه این موارد شود. پس بهتر است خانواده بی هیچ شرم‌زدگی اطلاعات لازم را به او بدهد تا دست به دامان گوگل نشود. خانواده باید ارتباطی باز با کودک برقرار و درباره روابط جنسی، کنترل بارداری و مانند آن برای او روشنگری کند.
نویسنده در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که خانوادهها گاه باور دارند که فرزندانشان به هر صورت به سمت مواردی چون پورن، مواد مخدر و... خواهند رفت، پس به طور ناخودآگاه این پیام را به آنها می‌فرستند که «شما به هرحال این کارها را انجام خواهید داد.» این مسئله باعث می‌شود آنها درباره خطرات و عواقب چنین مواردی به فرزندان هشدار ندهند و توصیه‌ای درین باره به آنان نکنند؛ ضمن اینکه جایی هم برای نظر دادن فرزند درباره این مسائل وجود نخواهد داشت. یعنی باب گفت‌وگو درباره مسایل جنسی بسته می‌شود.
درنهایت اینکه باید فرزندان را به گوش سپردن به قوانین مربوط به پورن فراخواند. در صورتی که فرزند از گفته والدین پیروی نکند خانواده باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهد و دسترسی او را به فناوری محدود کنند.
نصب نرم‌افزار ضدپورن روی رایانه یا تلفن همراه، قطع اینترنت از راهکارهایی است که برای ترک اعتیاد به پورنوگرافی به بزرگسالان توصیه می‌شود اما باید در نظر گرفت این موارد لزوماً برای کودکان کارساز نیست و ممکن است این گونه ممانعت‌ها میل او را انجام این کار افزایش دهد.
ایجاد فعالیت‌های ورزشی و تفریحی و انواع سرگرمی‌ها می‌تواند کودک از گرایش به چنین خطراتی دور سازد. معلمان و مربیان مدرسه نیز در این میان می‌توانند به کمک خانوادهها بیایند که البته متأسفانه به دلیل فضای موجود در مدارس ایران درباره این گونه مسائل مطلقاً روشنگری نمی‌شود.
وضع قوانین و ارائه راهکارهای صحیح برای مقابله با این مسئله بغرنج که امروز بسیار دامنگیر کودکان ما شده باید مدنظر مسئولان امر قرار گیرد و این صرفاً شامل پورنوگرافی نیست و مقوله‌هایی مانند مصرف مواد و ارتباط‌های جنسی زودهنگام را نیز دربرمی‌گیرد؛ چیزی که متأسفانه دامنگیر کودکان نیز شده است. و باید برای آن تدبیری اندیشید.
منابع:
Bissell, Jordan (2021). “What to Do If Your Kid Is Watching Porn”
available at: https://www.bark.
Ferguson , Jen (2018). “6 Mistakes Parents Make When They Learn Their Kid is Watching Porn”, available at: https://www.defendyoungminds.com.
“Caught kid watching porn” (2019). available at:
https://www.lifecoachingforparents.com.
“How can children in the UK be protected from seeing online pornography?”, available at: https://www.theguardian.com/
