ترجمه فصل «تکنیک‌های مصاحبه» از کتاب «مصاحبه برای روزنامه‌نگاران» نوشته سالی آدامز و وینفورد هیکس

تصور کنید رویکرد شما نسبت به مصاحبه شونده بدون نقص باشد، اما با این وجود نسبت به میزان اطلاعاتی که در اختیار شما قرار می‌گیرد، رضایت کافی ندارید، یعنی مصاحبه شونده پاسخ درست و مناسب به سؤالات نمی‌دهد چه باید کرد؟ در این‌جا تکنیک‌هایی را در اختیار شما قرار می‌دهیم تا در مواردی که میزان اطلاعات بدست آمده به اندازه کافی نیست، از آن ها استفاده کنید. استفاده از این تکنیک‌ها تنها زمانی به خوبی جواب می‌دهد که در زمان مناسب از آن ها استفاده کنید. بحث مدیریت خبر بسیار پیچیده است و گاهی جایی را نیز باید برای شکست گذاشت، اما این به معنای تسلیم شدن تمام و کمال نیست - هر چند گاهی تسلیم شدن هم در کار است.

سماجت به خرج دهید

اگر مصاحبه کننده تمایلی به پاسخ به سؤالی ندارد، ممکن است بخواهید به سراغ سؤال بعدی بروید. این برای شما چیزی شبیه به همان شکست است، مگر این‌که به عمد این کار را انجام داده باشید تا بعدا باز آن را مطرح کنید. شما آنجا هستید که مصاحبه بگیرید، بنابراین دوباره سؤال را مطرح کنید. ممکن است این بار کمی با ملایمت بیشتر و به صورت غیرمستقیم بتوانید سؤال را بپرسید و به جواب برسید. به او بگویید که این فرصتی مناسب برای روشن شدن قضایا و رفع شایعات است. سعی کنید ضمن سماجت، از هر نوع تاکتیکی که می‌توانید استفاده کنید و با خوش‌رویی مصاحبه شونده را به حرف بکشانید.

اجازه دهید فرد به صحبت هایش ادامه دهد

خونسردی خود را حفظ کنید و اجازه دهید مصاحبه شونده به صحبت هایش ادامه دهد. ممکن است با چند سؤال اولیه مشخص شود که فرد تمایلی به پاسخ دادن به این سؤال ها ندارد، بنابراین موقعیت سؤال‌ها را به گونه‌ای تغییر دهید که فکر می‌کنید مصاحبه شونده تمایل دارد در مورد آن ها صحبت کند. اجازه دهید صحبت‌هایش را ادامه دهد. اگر مناسب است، کمی خنده هم به بحث اضافه کنید. زمانی که یخ صحبت‌های فرد باز شد، به سراغ سؤال های اصلی بروید.

حدس بزنید

این تکنیک بیشتر در مورد آمار و ارقام به کار می‌آید. وقتی فرد تمایلی به ارائه آمار دقیق ندارد، می توان عددی را حدس زد و منتظر عکس العمل فرد ماند.

«- هزینه های ما بیش از نیم میلیون دلار است.»

«- یعنی چیزی بیش از 600 تا 700 میلیون؟»

عکس العمل و پاسخ مصاحبه شونده به تجربه او بستگی دارد. اگر جواب داد: «بله»، عدد بعدی را بگویید:

«یعنی بیش از 800 تا 900 میلیون؟»

ممکن است پاسخ این باشد:

«ما ترجیح می دهیم در مورد رقم دقیق بودجه صحبت نکنیم.»

در جواب باز هم یک حدس بزنید:

«یعنی ممکن است رقم بودجه شما چیزی بین 1 تا 2 میلیون دلار باشد؟»

در صورتی که باز هم جواب مثبت بود، به حدس زدن و پیشنهاد عدد و رقم ادامه دهید تا به رقم صحیح برسید. اما در صورتی که با ممانعت فرد روبرو شدید، دیگر ادامه ندهید. در این‌جا دقت به عکس المل‌های فرد مصاحبه شونده، به خصوص زبان بدن (body language)، می‌تواند کمک کند.

نارضایتی خود را ابراز کنید

یکی از تکنیک‌های مؤثر برای تشویق مصاحبه شونده برای صحبت کردن و ارائه اطلاعات بیشتر، این است که نارضایتی خود را از شرایط نشان دهید. این کار را باید با زیرکی خاصی انجام داد. اگر دفترچه یادداشت و خودکار در دست دارید، مثلا می توانید دفترچه را ببندید یا خودکار را داخل جیب بگذارید تا فرد متوجه شود از طفره رفتن های او در پاسخ به سؤالات راضی نیستید.

نمونه شدیدتر آن این است که مثلا دستگاه ضبط صوت خود را خاموش کنید. حتی در ادامه می‌توانید به سردبیر، یا دبیر سرویس و یا حتی به خودتان لعنت بفرستید، اما به یاد داشته باشید این کار را با ملایمت انجام دهید:

«نه، این نشد، این اصلا خوب نیست. می‌توانیم دوباره شروع کنیم؟»

«این فایده ندارد، سردبیر با دیدن این مصاحبه حتما مرا خواهد کشت. می‌شود کمی بیشتر وارد جزئیات شویم؟»

«من جدا امید داشتم در مصاحبه با شما چیزی بهتر از این ها دستگیرم شود.»

و یا حتی:

«شک نکیند با این وضع، من کارم را از دست می‌دهم. ممکن است اطلاعات قوی‌تری به من بدهید - خواهش می‌کنم!»

مصاحبه شونده را تهدید کنید که طفره رفتن او را درج می‌‌کنید

اگر فرد پاسخ سؤال خاصی را نمی دهد، اشاره کنید که در مصاحبه درج می کنید که وی از پاسخ دادن طفره رفته است. البته این مورد بسیار به میزان اعتبار رسانه متبوع شما بستگی دارد. این تکنیک در مورد افراد کم تجربه تر بیشتر جواب می دهد. به هر حال ارزش امتحان را دارد.

از شایعه استفاده کنید

گاهی اوقات می‌توانید در صورتی که فرد به سؤال شما پاسخ نمی‌دهد، خود در مقام پاسخ به سؤال، از یک شایعه استفاده کنید. البته فراموش نکنید که برای این کار، از قبل باید شرایط را فراهم کرده باشید. 

«اما من شنیده‌ام که، شرکت شما به شدت تحت حمایت نمایندگان دمکرات مجلس است.»

در این‌جا اگر اطلاعاتی در این زمینه داشته اید و اینگونه صحبت کرده باشید، فرد دو راه دارد، یا قبول می‌کند و یا تکذیب. حتی در صورت تکذیب باز هم جا برای ادامه صحبت در این باره وجود دارد.

نبایدها

• - سعی کنید در مصاحبه خودتان را به رخ فرد مصاحبه شونده نکشید. هدف اولیه شما به دست آوردن اطلاعات و پاسخ سؤال‌ها است. این کار، حس این که در مرکز توجه هستند، را از آن‌ها می‌گیرد.
• - اولین، معمولی‌ترین و دم دست‌ترین سؤالی که به ذهن می‌رسد را نپرسید. این سؤال ممکن است به ذهن هر کس دیگری هم بیاید.
• - مصاحبه شونده را با حرف هایتان آزار ندهید. این کار بازخورد منفی دارد.
• - آنچه را می‌توانسته اید با تحقیقات خود در مورد موضوع یا فرد مصاحبه شونده بفهمید، در قالب سؤال نپرسید.
• - از همه مهم‌تر این سؤال را نپرسید: «احساستان چیست؟»