امروزه رسانه‌های جمعی در شمار قوی ترین سازمان‌های جوامع بشری شمرده می‌شوند و بسیارند نمونه‌ها و مثال‌هایی که گویای نقش برجسته رسانه‌ها در‌ایجاد بحران‌ها، گذر از بحران‌ها و همچنین تبدیل و تعدیل ارزش‌ها  به ضد ارزش‌ها و بالعکس هستند...

اشاره: امروزه رسانه‌های جمعی در شمار قوی ترین سازمان‌های جوامع بشری شمرده می‌شوند و بسیارند نمونه‌ها و مثال‌هایی که گویای نقش برجسته رسانه‌ها در‌ایجاد بحران‌ها، گذر از بحران‌ها و همچنین تبدیل و تعدیل ارزش‌ها  به ضد ارزش‌ها و بالعکس هستند. اما به هر حال نیل به قدرت برتر در‌این حیطه،  نیازمند موفقیت در عرصه رقابت رسانه‌ای ست و ‌این مهم حاصل نمی‌شود مگر با نوآوری؛ ابتکار و ابداع.
ژورنالیسم تلویزیونی یا به دیگر معنا، تشکیلات بر نامه سازی خبری تلویزیون، یکی از مصادیق بارز و پیشرو رسانه‌های جمعی است که گسترده ترین  نفوذ و تاثیر را در اذهان مردم برجای گذارده است.

ژورنالیسم تلویزیونی قدمتی 60 ساله دارد. در طول‌این مدت، تحولات عدیده‌ای را از سرگذرانده تا به پیشرفت کنونی نائل آمده است. هر مرحله از‌این تحولات نیز مدیون رقابت تنگاتنگ در ابداع؛ اختراع؛ ابتکارات حساس و تاثیرگذاربوده است. حساس از‌این نظر که با هر تحول، تعادل رسانه‌ها به نفع نوآوران، تغییر یافته است. به گونه‌ای که هر حرکت جدید به منزله سلاحی نو و سری شمرده می‌شود. همه رقابت‌های رسانه‌ای یک هدف را دنبال می‌کنند و آن ذهن و زبان مخاطب است و باید دانست که هر هدفی، انتظاری دو گانه را در بر دارد. نخست در جهت اطلاع رسانی به مخاطب و دوم اغنا کامل وی. ژورنالیسم تلویزیونی در‌ایران قدمتی 45 ساله دارد و گواینکه به پیشرفت‌هایی قابل توجه در‌این مدت نائل آمده است، اما همچنان برای پر کردن خلاء ناشی از عقب ماندگی فنی و تکنیکی، نیاز به تحولات مستمر و عمیق دارد. کارشناسان و صاحب نظران ، تحول در حوزه‌های چهارگانه زیر را برای پیشی گرفتن در میدان رقابت رسانه‌ای ضروری می‌دانند:

1- عرصه قالب‌ها و سبک‌ها و شیوه‌های تولید

2- عرصه تشکیلات؛ سیستم‌ها

3- عرصه مبانی؛ تعاریف و تئوری‌ها

4- عرصه تکنولوژی و تجهیزات

نظر به وسعت زیاد حوزه‌های فوق و مجال اندک‌این نوشتار، تنها به بررسی نخستین گزینه یعنی عرصه قالب‌ها و سبک‌ها و شیوه‌های تولید در برنامه سازی خبری تلویزیون می‌پردازیم. روزانه دهها بولتن خبری درشبکه‌های تلویزیونی درون و برون مرزی سیما و هزاران بولتن در شبکه‌های دیگر کشورهای جهان،  تولید و پخش می‌شوند. هر یک از‌اینها مجموعه‌ای از ‌ایتم‌های تولید شده هستند که با وجود گوناگونی ظاهر، تنها از چند قالب اصلی تشکیل شده‌اند. در اولین قسمت از‌این نوشتار به بررسی‌این قالب‌ها و توانمندی‌هایشان در خبر تلویزیون می‌پردازیم.

***

انواع قالب‌های خبری

قالب‌های خبری آن دسته از برنامه‌ها هستند که با خبر روز گره خورده‌اند و مورد توجه گروه کثیری از مردم قرار می‌گیرند. این قبیل برنامه‌ها با گزینش حساب شده اخبار و اطلاعات به موقع و هم‌زمان با وقوع رویداد می ‌توانند افکار عمومی را به سمت و سوی دلخواه هدایت‌ کنند و به آن شکل ‌دهند، ابهامات را بزدایند و واقعیات را بر‌ملا ‌سازند. این قالب‌ها نسبتاً محدودند اما قابلیت‌های فراوانی دارند که به کمک آنها و متخصصان خلاق، می‌توان تولیدات خبری جذاب و اثر گذاری آفرید.

1- خبر بدون تصویر[1]

رایج ترین متن خبری، خبر' مبتنی برکلام گوینده ' و یا 'خبر بدون تصویر' یا 'خطی' است. این شیوه‌ای از ارائه خبر است که در آن توسط یکی از گویندگان، خبر جلوی دوربین خوانده می‌شود و طی مدتی که گوینده صحبت می‌کند، هیچ نوار ویدیویی بر روی صفحه به نمایش در نمی‌آید.

بیشتر بخش‌های اخبار ترجیح می‌دهند که خبر بدون تصویر‌، زیاد طولانی نباشد (20 ثانیه یا کمتر ) مگر این‌که گزارش بسیار مهمی باشد که دیر هنگام اتفاق افتاده و در نتیجه امکان دریافت تصویر از اصل رویداد میسر نباشد.

در این نوع ارائه خبر، مجری بطور چهره به چهره  با مخاطب ارتباط کلامی بر قرار می‌کند. این روش ساده‌ترین نحوه ارایه خبردر تلویزیون است. معمولاً شروع هر بخش خبری با این نوع عرضه خبر همراه است. در فرهنگ اصطلاحات تلویزیونی، گوینده 'رو به دوربین'[2] ویا 'در دید'[3] قرار می‌گیرد و به آیتم مکتوب ، گزارش رو به دوربین[4] و یا گزارش بصری[5] می‌گویند.

گویندگانی که به صورت  زنده به اجرای خبر می‌پردازند از جهات زیر خبر تلویزیونی را با اجرای خود بسیار پر‌قدرت‌ تر از خبر مکتوب و نوشتاری جلوه می‌دهند:

الف- گوینده خبر، راوی آن است و نه نویسنده آن و به مثابه راوی گفتمان حقیقت به شمار می‌رود.

ب- گوینده خبر در استودیو است و به نوعی القای مشروعیت می‌کند.

پ- گوینده خبر با مخالفت مواجه نمی‌شود. به این سبب نوعی همراهی را از سوی مخاطب بدنبال دارد.

2- صدای گوینده بر روی تصویر:[6]

حالت 'صدا بر روی تصویر' (VO) شبیه خبر متکی بر کلام گوینده است با این تفاوت که صدای گوینده همراه تصاویر ویدیویی پخش می‌شود. به فاصله کوتاهی پس از اینکه گوینده خواندن خبر را در مقابل دوربین شروع می‌کند، یک نوار ویدیویی پخش می‌شود. در ابتدا وقتی که تصاویر نوار روی صفحه تلویزیون ظاهر می‌شوند، نام جایی را که گزارش تهیه شده است می‌بینید (زیرنویس مکانی). اگر نوار به خوبی تدوین شده باشد، تصاویر ویدیویی منطبق بر آنچه گوینده می‌خواند پخش می‌شوند. اندکی قبل از اتمام گزارش، گوینده خبر جلوی دوربین قرار می‌گیرد تا با یک جمله پایانی آن خبر را فیصله دهد. این عمل به 'پایان بندی' معروف است. در آغاز یا پایان، ممکن است به 'کلید کردن' یا 'اینسرت' ( استفاده از تصویر یا گرافیک طبق متن خبر ) نیاز باشد. استفاده ازپلی بک[7] و کپشن[8] از ویژگی‌های این شکل از ارائه خبر است.

 گاهی اوقات تصویری که در vo به کار می‌رود فقط حاوی گرافیک و یا نمودار است، یعنی برخلاف فیلم متحرک که آدمها، مکانها و یا اشیا را نشان می‌دهد. در سایر موارد، نوار حاوی اطلاعاتی است که به مدد دستگاه مولد علائم و حروف بر روی صفحه تلویزیون به نمایش درآمده است.

در این روش هم‌چنان کلام انسانی عهده‌دار بازگویی و قرائت اصل رویداد است، اما از تصویر و یا تصاویری به عنوان مکمل در فهم بهتر خبر به مخاطب استفاده می‌شود. این روش خود به چند شکل کلی قابل انجام است.

نخست روشی است که در آن کلام مجری عامل انتقال خبر می‌شود. تصاویر پلی بک نیز قبلاً توسط گروه تصویربردار و با مسئولیت شخص خبرنگار تهیه و سپس مونتاز شده‌اند.

در روش دوم، کلام توسط گوینده و نه مجری، که در اتاق کابین (استودیوی صدا) قرار گرفته‌ است و تصویرش نیز قابل رویت نیست خوانده می‌شود، تصاویر پلی بک نیز به همان ترتیب و روال حالت قبل، کلام را همراهی می‌کنند.

در روش سوم گزارشگر به طور زنده و یا ضبط شده از محل لوکیشن، گزارش صوتی ارسال می‌کند و سپس این گزارش به همراه تصاویر پلی بک پخش می‌شوند. لازم به ذکر است که این تصاویر شامل چند دسته از منابع بصری می‌توانند باشند که مهمترین آنها عبارتند از: تصاویر ضبط شده به منظور بکارگیری در همین گزارش، تصاویر آرشیوی مرتبط با موضوع خبر، نقشه، نمودار، عکس، طرح گرافیکی و یا حتی استفاده از تصاویر رئال یا فانتزی که در رایانه سیستم، ذخیره سازی شده است.

قانون نوشتن برای تلویزیون را باید به یاد داشت که تصویر، اصل و گفتار صرفاً مکمل آن است و متن نباید آنچه را که خود تماشاگر می‌تواند ببیند و بشنود، تکرار کند.

'زمان این قبیل خبر‌ها نباید بیش از 35 ثانیه باشد. در استفاده از کپشن، باید توجه داشت که ارائه چند خبر پی در پی با استفاده از کپشن موجب تنزل سطح بولتن یا بخش خبری می شود.'[9]

3- متن خبری دارای نقل قول (قطعه سرد)[10]

'متن دارای نقل قول که به آن قطعه سرد هم می‌گویند نوعی خبر است که حاوی هیچ نمایش نوار ویدیویی از خود گزارش نیست (برخلاف vo ) ولی در آن  با شخصی که در زمینه گزارش، اطلاعاتی دارد، مصاحبه کوتاهی صورت می‌گیرد. گوینده رو به دوربین شروع به خواندن خبر می‌کند و تا نقطه معینی از متن را می‌خواند. سپس شخصی بر روی فیلم ویدیویی ظاهر می‌شود و در خصوص این خبر (همراه با زیرنویس مناسب شناسایی بر روی صفحه) اظهار نظر می‌کند. در پایان قطعه سرد، گوینده خبر ظاهر می‌شود تا خبر را قبل از شروع یک خبر دیگر با جمله پایانی خاتمه دهد. طول مدت اینگونه خبرها (نقل قول یا SB) معمولاً کمتر از بیست ثانیه است'.[11]

ساندبایت معمولاً به بولتن خبری نه فقط تنوع می‌بخشد بلکه به سندیت آن می‌افزاید. فراموش نشود که با این همه، بکارگیری ساند بایت برگرفته از مصاحبه‌ها یا سخنرانی‌های ضبط شده، باید محدود به مواردی گردد که کاربردشان توجیه‌پذیر باشد.

ساندبایت نظر شخص سخنگو را منتقل می‌کند و اهمیت و اعتبار او را به مخاطب می‌رساند و به گزارش، بعدی انسانی می‌دهد.

مثلاً گوینده خبر می‌گوید: امام‌خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی در نخستین سخنرانی پس از ورود به ایران در بهشت‌زهرا گفت که دولت تشکیل می‌دهد و به شدت دولت بختیار را سرزنش کرد. در اینجا یک قالب ساندبایت از سخنرانی امام‌خمینی در بهشت‌زهرا ، پخش می‌شود که شخصاً می گوید:'من توی دهان این دولت می‌زنم. من دولت تعیین می‌کنم من به پشتوانه این ملت دولت تعیین می‌کنم.'

طبعاً پخش خبر به صورت اخیر مستند‌تر، گویاتر، تاثیرگذارتر و در ذهن مخاطب ماندگارتر است. این توانایی فقط در انحصار تلویزیون است. اینکه کسانی که خبر را می‌سازند، رو در رو نظاره ‌کنیم و نام و سمت شخص را هنگامی که سخن می‌گوید، به صورت زیرنویس روی صفحه تلویزیون ‌ببینیم.

اگر چه گاه ممکن است خبر کوتاه باشد، یا مصاحبه شونده سخنور ماهری نباشد، اما با این حال، نمایش بخش کوتاهی از مصاحبه می‌تواند سودمند باشد. در چنین مواقعی باید اجازه ‌داد فرد چند ثانیه سخن بگوید، تا خود دلیلی بر اثبات این مطلب باشد که مصاحبه واقعاً اتفاق افتاده است و منبع سایراطلاعات موجود در خبر را تائید کند. در این صورت است که می‌توان اطلاعات بعدی را با صدای گوینده آورد.

4- صدای گوینده بر روی تصویر+ قطعه سرد[12]

صدای گوینده بر روی تصویر + قطعه سرد یا vo-bite ترکیبی از vo و sb است. گزارش مثل یک vo شروع می‌شود ولی در یک زمان خاص، گفتار متن خبر متوقف شده و یک sb به همراه فردی درگیر ماجرا و یا آگاه از آن، در جلوی دوربین ظاهر می‌شود. پس از sb ممکن است در حالی که گوینده خبر همچنان مشغول خواندن خبر است، در مورد همان خبر 'قطعه فیلم' بیشتری ارائه شود یا اینکه گوینده خبر، جلوی دوربین ظاهر شود و به گزارش خاتمه ‌دهد. vo-bite و sb باید همیشه در انتها، توسط گوینده خبر پایان یابند.

اگر گزارشگر در حال انجام گزارش مستقیم است و در آن از sb استفاده می‌شود، گزارشگر می‌تواند به تهیه‌کننده حداقل سه یا چهار کلمه از مطالب آخر خود که قبل از آغاز sb خواهد بود، را بگوید. بدین ترتیب تهیه‌کننده قادر خواهد بود که به کارگردان اخبار بفهماند که چه وقت در حین sb نوار نمایش را پخش کند. در غیر‌این صورت، تماشاگران شاهد خواهند بود که سخنان گزارشگر به پایان رسیده وگوینده در حالی که به دوربین و یا صفحه تلویزیون خیره شده است، منتظر شروع نمایش ویدیویی است. کارگردان نیز در جریان موخره قطعه سرد قرار خواهد گرفت تا بداند مجدداً چه وقت توجه‌ خود را به گزارشگر حاضر در صحنه گزارش زنده، معطوف کند. '[13]

Tag- فاصله‌گذاری بین دو خبراست عاملی که بدان وسیله تماشاگر متوجه گردد که خبر تازه‌ای مطرح می‌شود.

 5 - گزارش رو به دوربین[14]

'گزارش رو به دوربین به هر نمایی از یک گزارشگر اطلاق می‌شود که در آن تماشاگران را مخاطب قرار می‌دهد و اغلب در اخبار محلی و یا اخبار شبکه‌ها شاهد آن هستیم. گزارش رو به دوربین می‌تواند در اول، آخر یا وسط یک بسته خبری[15] باشد. عموماً گزارش رو به دوربین، در پایان یک گزارش کامل خبری به کار گرفته می‌شود و گزارشگر به خلاصه کردن مفهوم گزارش، نتیجه یا ذکر تحولات احتمالی آتی می‌پردازد. گزارش رو به دوربین در آغاز یک گزارش کامل، شمایی از آنچه خواهد آمد، به دست‌ می‌دهد.

معمولاً زمانی گزارش‌ها به صورت بسته‌ خبری در می‌آیند که ابعاد موضوع مورد نظر در مقوله vo نگنجد. بسته ‌خبری تنها برای خبرهای جدی به کار نمی‌رود و می‌تواند در طیفی از موضوعات از خشونت گرفته تا طنز مورد استفاده قرار گیرد.'[16]

6- گزارش زنده و مستقیم

ارتباط زنده در خبر به معنی ایجاد رابطه‌ای بی‌واسطه با اصل موضوع در حال رخ‌دادن ، به منظور انتقال آن رویداد به مخاطب است. بخشی از کار گزارش زنده خبر، مربوط به ارتباط با خبرنگار و مصاحبه ‌شونده در فضای خارج از استودیو است.

مصاحبه‌های خارج از استودیوی خبر، می‌‌تواند به گونه‌ای باشد که در آن مصاحبه‌شونده به سوال‌های گزارشگری که در تصویر دیده نمی‌‌شود پاسخ ‌‌گوید. مثلاً صدای گزارشگر شنیده می‌‌شود که می‌‌گوید: ' از وزیر پرسیدم آیا نامزد دور بعدی انتخابات خواهد بود؟ 'و بعد تصویر شخص وزیر دیده می‌‌شود که به این سوال پاسخ می‌‌گوید و احتمالاً مخاطبان او گروهی از خبرنگاران هستند.

نوع دیگر از مصاحبه به صورت زنده و مستقیم به استودیوی خبر مخابره می‌‌شود در این حالت پس از طرح اولین سوال، دوربین روی مصاحبه شونده قرار می‌‌گیرد و در پایان گفت‌وگو، گزارشگر نیز در تصویر نشان داده می‌‌شود. گزارشگر سپس از مصاحبه شونده تشکر کرده به سمت دوربین برمی‌‌گردد و ادامه برنامه را به استودیوی پخش واگذار می‌‌کند. نوع دیگری از ارتباط زنده، بهره گیری از تصاویر مرکب و صفحه‌های تقسیم شده کادر تصویر[17] است.

مرسوم‌ترین نوع این تصاویر، تصویر دو نفر در نمای نزدیک است که هر یک نیمی از صفحه تلویزیون را اشغال می‌کنند. در این حالت بهتر است جهت نگاه صورتها کمی به داخل و به سوی یکدیگر باشد و تصاویر از نظر اندازه، رنگ و کیفیت، با یکدیگر همخوانی داشته باشند. اولین ویژگی کار ارتباط مستقیم، این است که خبرنگار از صحنه رویداد به طور زنده، واقعه را گزارش می‌کند و مخاطبان نیز به این گونه گزارش‌ها بیشتر توجه می‌کنند، زیرا واسطه در آن نیست و از کانال اتاق تدوین خبر نیز، عبور نکرده است و امکان جرح و تعدیل در گزارش وجود ندارد. در این گونه گزارش‌های خبری، خبرنگاران از قبل در محل حضور می‌یابند، اطلاعات لازم و ضروری در باره رویداد را تهیه می‌کنند و به هنگام ارائه گزارش، به مخاطبان منتقل می‌سازند. (بیاد داشته باشیم که در شبکه‌های مدرن تلویزیونی، تمام این برنامه‌ها، مربوط به بولتن‌های خبری هستند و‌این بولتن‌ها ، از اقلام تفسیر و تحلیل خبر وغیره کاملاً مجزا هستند.)

در بخش‌های خبر، گزارشگران نقش حیاتی دارند. آنها در بیشتر خبرها با مجری استودیو، ارتباط زنده برقرار می کنند. به عنوان نمونه، در بخش صبحگاهی خبر شبکه FRANCE 24  در تاریخ 11 سپتامبر 2007، گوینده خبر، خانم 'استفانی بریلانت[18]' با گزارشگر زن شبکه که در نمایشگاه 'اتومبیل مدرن' حضور داشت، ارتباط زنده تلویزیونی برقرار کرد. در این ارتباط، صفحه تصویر به دو قسمت تقسیم شد که هر دو نفر را نشان می‌داد. پس از سوال گوینده و در حالیکه 15 ثانیه از شروع گفتار گزارشگر می گذشت، نصف کادر مربوط به تصویر گوینده، به تصاویری از فضای نمایشگاه دیزالو شد. به دنبال آن، تصویر و صدای گزارشگر هم به پایان رسید و تمام کادر تصویر تبدیل به فضای نمایشگاه شد. در این حال گفتار متن توسط گوینده استودیو یعنی خانم بریلانت قرائت شد. این گزارش حدود سه دقیقه به طول انجامید و با آن‌که یک بسته خبری محسوب می شد، اما تماماً زنده و مستقیم بود. یعنی حتی لحظه ای  از تصویر و صدا، به صورت ضبط شده یا آرشیوی ویا مونتاژ شده نبود. جالب اینجاست که در تمام گزارش‌های دور و نزدیک، رسمی و تفننی، مهم و عادی، ارتباط زنده و مستقیم اجرا می‌شود. این کار نه تنها واسطه‌ها را از بین می برد بلکه هیچ دروازه بانی را در این مسیر نمی بینیم. به این ترتیب، مخاطب با اطمینان و اعتماد بیشتری خبر را دیده و باور می کند.

در ارتباط مستقیم وقتی که در صحنه گزارش با فردی مصاحبه می‌شود، اگر موضوع جنبه تخصصی داشته باشد و نیاز به ذکر آمار و ارقام باشد، از قبل هماهنگی لازم انجام می‌پذیرد. ویژگی دیگر این نوع گزارش‌ها آن است که فعل و انفعالات صحنه گزارش بر حساسیت وتنوع گزارش می‌افزاید و مخاطب احساس می‌کند خود در صحنه رویداد حضور دارد.

برای تهیه این نوع خبر و گزارش‌های خبری، معمولاً از خبرنگارانی بهره می‌گیرند که تسلط خوب به زبان و قدرت فی‌البداهه و درست سخن گفتن، درک سریع مطلب و هوش فوق العاده دارند. خبرنگارانی که از عهده این گونه ارتباط بر می‌آیند، خبرنگاران بسیار آبدیده و ارزنده‌ای هستند. در ارتباط مستقیم تلاش می‌کنند به شکلی زمان را نیز اعلام کنند که در این صورت اعتماد مخاطبان به این که ارتباط واقعاً زنده و مستقیم است، کاملاً جلب ‌شود.

مزایای پخش زنده

- مخاطب فرصت واحساس حضور در صحنه رویداد را می‌ یابد.

- این روش، جواب‌گوی پوشش وقایعی است که به‌طور مستمر در حال تحول هستند.

- باعث گسترش ابعاد خبر و آمادگی در مخاطب برای رویداد‌های بعدی می‌شود.

- به عنوان حلقه وصل میان گزارش‌هایی که چندین خبرنگار در باره یک موضوع واحد تهیه می‌کنند، به ‌شمار ‌می‌رود.

- مدیران خبر شبکه‌های فراملیتی معمولاً رخداد‌هایی را به صورت زنده پوشش می‌دهند که اصطلاحاً داغ یا از ارزش خبری بالایی برخوردار باشند.

- بنگاه‌های خبری از نظر سیاست‌هایشان با یکدیگر تفاوت دارند. اما اختلافشان در مورد رویدادهایی که به صورت هم‌زمان پوشش زنده می‌دهند، ناچیز است.

- شبکه‌های خبری اغلب پس از پوشش زنده شخصیت‌های مهم یا کنفرانس‌های جهانی، با بیان چکیده آن و یا برگزاری میزگرد، سعی خود را مصروف جهت دادن به دیدگاه مخاطبان می‌کنند.

- هر شبکه تلویزیونی طبق سیاست‌هایش به شماری از موضوعات، توجه جدی نشان می‌دهد و برای تاکید بر آنها مبادرت به پخش زنده شان می‌کند. مثلاً رخدادهای خاورمیانه از جایگاه کانونی در شبکه‌های عرب زبان برخوردار است.

- شبکه‌های مهم و معتبر، معمولاً خود را منبع خبر در هر گوشه عالم می‌دانند و لذا ازتصاویر شبکه‌های رقیب استفاده‌ نمی‌کنند وترجیح می‌دهند خود به صورت زنده با آن روبرو شوند.

اصولاً پوشش زنده تلویزیونی اگر به موقع صورت بپذیرد، توان حرفه‌ای و مدیریتی شبکه را نزد مخاطب بالا می‌برد ، اما این روش می‌تواند دردسر‌هایی نیز برای خبرنگار یا شبکه در برداشته باشد. گاهی از خبرنگار انتظار پوشش زنده می‌رود، اما بدون آماده بودن ساز و کار لازم مثل فرصت کافی، تجهیزات کارا و مطمئن، همکاران متخصص و واقف به حساسیت خبر.

در پخش زنده، خبرنگار باید دقیق و هشیار باشد و بداند که مقررات رسانه‌ای بر پوشش زنده نیز حاکم است و اعتبار یک شبکه تلویزیونی هنگام پوشش زنده، همواره در معرض خطر است.

قدرت واقعی یک سردبیر خبر در اجرای پوشش زنده محک می‌خورد. البته در صورتی که این قدرت به ضد خودش تبدیل نشود و دردسر آفرین نگردد. سردبیران محتاط ترجیح می‌دهند با حذف‌این‌ایتم ارزشمند، از ریسک بالای آن پیشگیری کنند.

ناگفته نماند که برخی از تصمیمات برای پوشش زنده، گاهی اوقات با خطر جانی برای خبرنگار و گروهش همراه است. در سال 1384 که نیروهای آمریکایی به نیروهای هوادار مقتدا صدر در کربلا هجوم آوردند، خبرنگاران موظف شدند که منطقه را ترک کنند. اما روشن نبود چه اتفاقی قرار است در آن دیار روی دهد که نباید هیچ خبرنگاری شاهد آن باشد. به همین دلیل شبکه العالم تصمیم گرفت که خبرنگارش در همه بخش‌های خبری به صورت زنده از پشت بام یکی از مسافرخانه‌های مشرف بر منطقه، درگیری‌ها راگزارش کند. اما هنوز دومین گزارش زنده وی تمام نشده بود که به یکباره یکی از نیروهای نظامی با اسلحه وارد کادر دوربین شد و از خبرنگار خواست تا پوشش زنده را قطع کند. البته این ماجرا با پایان خوش آزادی این خبرنگار همراه بود.

7- بسته خبری

پکیج یا بسته‌خبری یکی از کامل‌ترین ساختار‌ها در بیان یک خبر یا موضوع خبری شمرده می‌شود. به این معنی که مستقلاً عمل‌کرده و در درون خود نکته‌ای ناگفته باقی نمی‌گذارد. در بسته خبری از پلاتو؛ مصاحبه؛ نریشن؛ نقشه و گرافیک ثابت و متحرک استفاده می‌شود. بسته‌خبری بر دو نوع است:

در نمونه اول، آغازگر و پایان بخش و ارتباط‌دهنده قسمت‌های مختلف برنامه، کسی جز گوینده یا همان مجری خبر نیست.

در نمونه یا نوع دوم، این وظیفه منحصراً به عهده خبرنگار گذارده می‌شود.

از این مرحله به بعد دیگر با اقلام مکتوب و قرائت آن در بولتن خبری مواجه نیستیم، بلکه با بسته‌های خبری کاملاً مستقل روبرو هستیم که بی شباهت به یک برنامه مستند نبوده و به فراخور شبکه سفارش‌دهنده، تا حدود سه دقیقه به طول می انجامند.

کمپانی خبر پراکنی بریتانیا (BBC) نخستین شبکه خبری بود که عنوان گزارش خبری[19] را برای گزارش‌های ارسالی نمایندگانش از سراسر جهان برگزید.'مارک براین'دبیر منطقه اروپایی BBC در وصف این گونه گزارش‌ها، آنها را به همبرگر خوش طعمی تشبیه می‌کند که موجب جذب همگان می‌شود.

بهانه خبری: New Peg هر گزارش خبری نیاز به یک بهانه خبری دارد والا تهیه و پخش آن توجیه منطقی و قابل قبول ندارد.[20]

مدل بل در گزارش خبری

'طبق این الگو هر گزارش خبری از سه قسمت تشکیل می‌شود:

1- آغاز: تمرکز

2- وسط: واقعی‌کردن موضوع (دلیل، نتیجه، جهت)

3- پایان: حل (خلاصه خبر، پاسخ به سوالات، حل تضاد)

در قسمت تمرکز، گزارشگر با قرارگرفتن در نمای متوسط، در مقابل دوربین، در صحنه حادثه خبری (یا مکانی که به نحوی نمادین با موضوع گزارش در ارتباطی تنگاتنگ است)، مقدمه‌ای را به شکل یک خلاصه خبری ارایه می‌دهد. پس از‌این معرفی خبر یا موضوع گزارش در یک گزاره، طرح دلایل و عواقب آن خبر در یک یا حداکثر دو گزاره می‌آید. ذکر عواقب و پیامد‌های خبر در فضایی مشابه، در پایان بخش تمرکز، جهت یا زاویه خبری را مشخص می‌کند.

پس از تمرکز، بخش عینی گرایی که بدنه گزارش به حساب می‌آید، قرار می‌گیرد. این بخش در حقیقت بسط و شرح همه آن خلاصه مطالبی است که در بخش تمرکز ارایه شده بود. خبر، دلیل، نتیجه و جهت یا زاویه خبری، هر کدام به صورت یک بخش خودکفا یا یک موزاییک در میانه گزارش، یکی پس از دیگری قرار می‌گیرند.

اساساً یک گزارش بافتی چند متنی دارد، یعنی از متون متفاوت که هر کدام در اصطلاح یک موزاییک نامیده می‌شوند، تشکیل شده ‌است که عبارتند از: یک موزاییک تمرکز در آغاز، چندین موزاییک واقعی کردن در وسط و در نهایت یک موزاییک حل[21] در پایان گزارش.

هر موزاییک بخش‌ میانی، یک مطلب از موضوع گزارش را باز می‌کند، آن را بسط و گسترش می‌دهد و تشریح ‌می‌کند.

هر موزاییک بخش میانی ( واقعی‌کردن) به مثابه یک متن خودکفا، از سه عنصر ساختاری تشکیل شده است که عبارتند از: گفتار متن گزارشگر، مصاحبه با بازیگران اجتماعی و تصاویری از واقعیت تاریخی.'[22]

نتیجه گیری:

ژورنالیسم تلویزیونی یکی از جوان‌ترین و مدرن ترین رسانه‌های جمعی در جهان است که از گسترش روز افزون و مخاطبان پرشماری برخوردار است. به همین دلیل رقابت زیادی میان صاحبان مراکز و شبکه‌های تلویزیونی برای گسترش دامنه نفوذ و در نتیجه افزایش مخاطب وجود دارد. برنده‌این رقابت‌ها مراکزی هستند که‌اینده نگری و درایت و نوآوری بیشتری ارئه می‌کنند. عرصه رقابت ژورنالیسم تلویزیونی بر چهار محوراستوار است: 

- قالب‌ها؛ سبک‌ها و شیوه‌های تولید

- تشکیلات و سیستم‌ها

- مبانی؛ تعاریف و تئوریها

- تکنولوژی و تجهیزات

قالب‌ها در واقع شیوه‌های برنامه سازی هستند که به صورت‌ایتم‌هایی مجزا در هر بخش خبر شاهد شان هستیم.‌ این قالب‌ها ازدو نظر حائز مطالعه هستند. اول ‌این‌که در بسیاری از مراکز تلویزیونی، تنها بخشی از کارکردشان مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخی  ابعاد مختلف پوشش خبری شان  نادیده گرفته می‌شود. دوم ‌این‌که‌این قالب‌ها سنتی و کهنه شده اند و نه تنها جذابیت خود را تا حدی از دست داده اند بلکه علاوه بر‌این، قادر به بیان بسیاری از مفاهیم خبری نیستند لذا باید قابلیت‌های برنامه سازی جدیدی فراهم‌اید.

7 قالب خبری رایج عبارتند از:  خبر بدون تصویر، صدای گوینده بر روی تصویر، متن خبری دارای نقل قول (قطعه سرد)، صدای گوینده بر روی تصویر+ قطعه سرد، گزارش رو به دوربین، گزارش زنده و مستقیم و بالاخره بسته خبری.

 

---

[1] . Reader

[2] . On camera

[3] . in vision

[4].  To Camera Story

[5] . Vision Story

[6]. Voice-Over

[7] . Play back

[8]  . caption

 9 - پروین حیدری، ساختار شناسی بولتن خبری، پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما، تهران، 1385

[10] (Cold Bite) Sound Bite .

[11] . white,ray, 1990, TV NEWS,building a career in broadcast journalism,stonham:butterworth, p 22

[12]. Vo-Bite (Voice Over / Sound Bite)

[13] . Ray White, 1999, TV news:building a career in broadcast journalism, Stoneham:Butterworth, p: 23

[14]. stand-up

[15].  Package

[16]. Ray White, 1999, TV news:building a career in broadcast journalism, Stoneham:Butterworth, p: 25

[17] . Split Screen

[18] . Stephanie Brillant

[19].  Despatch

20 - قربانی، حسن، 1385، چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم، چاپ اول، تهران، انتشارات: سروش، صفحه:37

[21].  resolution

[22].  Bell, A.(1998),'The Discourse structure of New stories',In:Bell and Garrett,Blackwell publishers,pp.64-105

منابع:

- پروین حیدری، ساختار شناسی بولتن خبری، پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما، تهران، 1385

- قربانی، حسن، 1385، چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم، چاپ اول، تهران، انتشارات: سروش، صفحه:37

- white,ray, 1990, TV NEWS,building a career in broadcast journalism,stonham:butterworth, p 22

- Ray White, 1999, TV news:building a career in broadcast journalism, Stoneham:Butterworth, p: 25