پتانسیل روزافزون اینترنت در گسترش دسترسی به اطلاعات و تقویت قابلیت‌های ارتباطی، منجر به بروز مباحثی در رابطه با نتایج اجتماعیِ استفاده از اینترنت شده است. طرفداران نظریه «شکاف دیجیتال» بر این باورند که اینترنت امتیازی است برای گروه‌های ویژه، در حالی که همزمان می‌تواند باعث در حاشیه نگه داشتن گروه‌هایی از جامعه شود که از آن بی‌بهره‌اند. منتقدان این نظریه بر این عقیده‌اند که توسعه اینترنت، امری توانمندساز و مساوات طلبانه است و باعث افزایش ارتباطات افراد جامعه شده و مشارکت مردمی را تسهیل می‌کند.

چکیده:

پتانسیل روزافزون اینترنت در گسترش دسترسی به اطلاعات و تقویت قابلیت‌های ارتباطی، منجر به بروز مباحثی در رابطه با نتایج اجتماعیِ استفاده از اینترنت شده است. طرفداران نظریه «شکاف دیجیتال» بر این باورند که اینترنت امتیازی است برای گروه‌های ویژه، در حالی که همزمان می‌تواند باعث در حاشیه نگه داشتن گروه‌هایی از جامعه شود که از آن بی‌بهره‌اند. منتقدان این نظریه بر این عقیده‌اند که توسعه اینترنت، امری توانمندساز و مساوات طلبانه است و باعث افزایش ارتباطات افراد جامعه شده و مشارکت مردمی را تسهیل می‌کند.

به منظور ارزیابی منطقی این دو نظریه متفاوت، ما در این تحقیق به بررسی موانع اجتماعی استفاده از اینترنت در استرالیا طی یک دوره زمانی 5 ساله می پردازیم و از تحلیل چندمتغیره برای توضیح داده های نظرسنجی ملی در این تحقیق استفاده می کنیم. مفهوم «شکاف دیجیتال» مفهومی بسیار ساده انگارانه است و نمی تواند پیچیدگی موانع اجتماعی استفاده از اینترنت را دربرگرفته و یا توضیحی برای آنها ارائه دهد. اگرچه دسترسی به اینترنت برای تمامی قشرهای جامعه آسانتر شده و علاوه بر این گسترش تکنولوژی، این دسترسی را افزایش می دهد با این وجود عواملی همچون درآمد خانوار، سن، میزان تحصیلات و موقعیت شغلی افراد به عنوان عوامل کلیدی استفاده نابرابر از اینترنت به چشم می خورند.

واژگان کلیدی: شکاف دیجیتال، اینترنت، طبقه اجتماعی، نابرابری اجتماعی.

از زمانی که اینترنت به عنوان یک ابزار غیرقابل اغماض و مهم در محیط‌های کاری و خانگی مطرح شده و به طبع آن بسیاری از سرویس‌های گوناگون از طریق اینترنت ارائه می شوند، مباحث مربوط به تاثیرات تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی (ICT's =Information Communication Technologies) بر الگوهای نابرابری اجتماعی نیز تاثیر گذاشته است. پیش بینی های اولیه در خصوص دل مشغولی‌های مربوط به دسترسی به ICT's و به خصوص اینترنت بسیار خوش بینانه بود. خاصیت بدون رتبه بندی اینترنت همراه با قیمت رو به کاهش تکنولوژیهای کامپیوتری و همچنین کاربر پسند بودن کامپیوتر، همگی به عنوان عواملی در افزایش برابری‌های اجتماعی و تضعیف نابرابری‌های طبقاتی، نژادی و جنسیتی در نظر گرفته شدند (Tambini, 2000). در چنین شرایطی اینترنت به عنوان یک ابزار برای شبکه سازی و دسترسی به سرویس‌هایی به کار رفت که دو بعد مصرف و مشارکت شهروندی را دموکراتیزه می کرد. چنین پیش بینی هائی همزمان شده بود با دیدگاههای خوش بینانه نویسندگانی همچون بل (1973)؛ کسی که به تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی به عنوان جاده ی آسفالته ای برای شایسته سالاری و یک جامعه باز می نگریست که بر اساس عواملی چون دانش و مهارت‌های علمی و فنی طبقه بندی می شود و نه بر مبنای جنسیت، نژاد و طبقه اجتماعی. چنین پیش بینی‌هایی، به تازگی و پس از توسعه اینترنت، توسط نظریه پردازان خوش بینی چون کستلز (2001) نیز تقویت شده است که  شکل گیری «جوامع شبکه ای» باعث ایجاد و تکثیر ارتباطات افقی و «جماعت‌های انتخابی» بیشتر از ارتباطات رتبه بندی شده ی ناشی از طبقه و موقعیت می شود. با چنین دیدگاههایی، ICT's  به عنوان ابزاری برای برابری و دموکراتیک کردن جوامع محسوب می شود (Norris, 2001).

کدام یک از نظریه های مربوط به رابطه بین اینترنت و نابرابری اجتماعی معقول‌تر به نظر می رسد؟ تحقیقات انجام شده در استرالیا و (البته در سراسر جهان) طرفدار نظریه مساوات طلبانه ای هستند که ویژگی های حائز اهمیت و خاص خود را دارد. این تحقیقات بیانگر توزیع اولیه نابرابر اینترنت هستند که باعث شکاف اجتماعی بین افرادی می شود که از اینترنت استفاده کرده و آن دسته از افرادی که از آن بهره ای نمی برند. با این وجود روابط بین جامعه و تکنولوژی پیچیده بوده و نتایج تجربی حاصل از مطالعات اولیه غالباً نتایجی گمراه کننده اند که نتوانسته اند الگوهای در حال تغییر قشربندی جامعه را بصورت الگوئی کلی در نظر گیرند.

در تلاش برای غلبه بر این نظریه های گمراه کننده، ما در این مطالعه در چارچوب نظریه وسیع‌تری از مطالعات در رابطه با تکنولوژی و نابرابری اجتماعی به تحقیق می پردازیم. در تحقیق حاضر نابرابری‌های موجود در رابطه با استفاده از اینترنت، از طریق تحلیل داده‌هائی که طی سالهای 1998 تا 2003 به دست آمده اند مورد ارزیابی قرار
می گیرد و موانع حاکم بر سر راه اشاعه اینترنت در استرالیا از طریق تحلیل رگرسیون مورد بررسی قرار می گیرند.

شکاف دیجیتال در استرالیا و خارج از آن

مطالعات اخیر نشان می دهد که استفاده از اینترنت در استرالیا رو به گسترش است اما هنوز هم نابرابری‌ها وجود دارند. این شرایط در حالی وجود دارد که نابرابریهای جنسیتی در حال افزایش و نابرابریهای سنی در حال کاهش است. در حالیکه همچنان نابرابریهای درآمدی و آموزشی در استفاده از اینترنت وجود دارد، مطالعات نشان می دهند که حتی چنین نابرابری‌هائی در استفاده از اینترنت به دلیل افزایش اهمیت ساختار خانگی و موقعیت جغرافیائی، کاهش خواهند یافت. این نابرابریها در این تحقیق مورد ملاحظه ی بیشتری قرار می گیرد.

در حالیکه تفاوتهای جنسیتی در استفاده از اینترنت به صورت یک واقعیت گسترده در مطالعات اولیه اینترنت خود را نشان داد و ABS سالهای 2001 و 2002 رقم این  تفاوت را هفت درصد اعلام کرد، مطالعات بعدی شکاف کمتر جنسیتی در استفاده از اینترنت را گزارش می کرد. بیشتر مطالعات نیز با بسته شدن این شکاف موافق هستند.

همزمان با کاسته شدن از شکاف جنسیتی استفاده از اینترنت، تفاوتها در توزیع سنی اینترنت نیز در عین وجود، کمتر و کمتر می شد. در چنین شرایطی استفاده از اینترنت در میان میانسالان و سالمندان رو به افزایش است، هر چند این میزان استفاده از اینترنت همچنان بسیار کمتر از استفاده جوانان استرالیائی از اینترنت است (Lloyd and Hellwig, 2000:7).

تفاوتها در استفاده از اینترنت مطابق با درآمد حداقل در کوتاه مدت رو به افزایش بیشتری خواهد بود. افزایش استفاده از اینترنت رابطه ای مثبت با درآمد خانگی در استرالیا دارد (ABS, 2002 and 2003) شکاف در استفاده از اینترنت بین پردرآمدترین و کم درآمدترین از 39 درصد در سال 1990 به 59 درصد در سال 2000 افزایش یافته است (ABS, 2001). طبق مطالعات اخیر (Curtin, 2001-2, Lioyd & Hellwig, 2000) با توجه به این که اقشار پردرآمد در حال اشباع شدن از اینترنت بوده و نیز اقشار کم درآمد در حال دسترسی بیشتر به اینترنت هستند، چنین توزیع نابرابری رو به تساوی خواهد گذاشت. تحصیلات بالا، تاثیر زیادی بر استفاده از اینترنت دارد. ولی میزان افزایش کاربران کم سواد از اینترنت نهایتاً منجر به از بین رفتن چنین نابرابری در استفاده از اینترنت خواهد شد (Lioyd & Hellwig,2000).

استفاده خانگی از اینترنت هنوز هم به عنوان عاملی تعیین کننده در استفاده از اینترنت استرالیا مطرح است و با واقعیتهائی مثل استفاده همراه با بچه ها، و استفاده بچه های بالای ده سال , (Lioyd and Hellwig, 2000:12) یا زیر 15 سال (ABS,2002-2003) که مطمئناً میزان استفاده خانگی از اینترنت را بیشتر می کنند، در ارتباط است. چنین شکافی به طور طبیعی در استفاده از اینترنت بین مناطق شهری و روستائی همچنان وجود دارد (ABS, 2002-2003) خصوصی سازی ماهواره تل استار در استرالیا ، باعث افزایش تمرکز مخابراتی و شکاف مناطق شهری و روستائی در سطوح دسترسی و کاربرد اینترنت شد.

در آخر اینکه با وجود اینکه درآمد تعدادی از خانوارها زیر 40 هزار دلار است، هنوز هم خانه معمول‌ترین مکان در دسترسی به اینترنت است (ABS,2002-2003) . البته خانواده های با درآمد کمتر یعنی با درآمدی حدود 40 هزار دلار (استرالیا) در سال بیشتر از اینترنت خانگی استفاده می کنند ولی خانواده های با درآمد بالاتر، از اینترنت در محل کار استفاده می کنند. با توجه به این که رده سنی 18 تا 24 ساله ها غالباً شامل دانشجویان هستند، این گروه از اینترنت در مکانهائی به جز منزل یا محل کار استفاده می کنند.

یکی از معدود مطالعات استرالیائی با بهره گیری  از یک دیدگاه چند متغیره در استفاده از اینترنت به این نتیجه رسیده که آموزش اولین فاکتور متاثر کننده ی استفاده از اینترنت است که بلافاصله توسط درآمد تعقیب می شود در حالیکه سن و موقعیت شغلی در رده های بعدی اهمیت قرار می گیرند. (Lloyd and Hell wig, 2000) تفاوت‌های مکانی و جغرافیائی نیز هر چند به تنهائی و به خودی خود به عنوان متغیر در استفاده از اینترنت در نظر گرفته نمی شوند ، آَشکارند.(Lioyd & Hellwig, 2000). تفاوتهای مرتبط با مکان ، به عوامل اجتماعی همچون بهره مندی از تحصیلات بالاتر در میان افراد ساکن مناطق شهری نسبت داده شده و در این مطالعه به این نتیجه رسیدند که فرزندان مستقل از خانواده هیچ تاثیر عمده ای بر دسترسی به اینترنت ندارند.

با توجه به عوامل بررسی شده، این وضعیت در استرالیا غیر معمول نیست. نابرابری جهانی در استفاده از اینترنت همچنان باقی و قابل توجه است و مطالعات بین المللی گواهی هستند بر تاثیرات عوامل اجتماعی بر استفاده از اینترنت (Haythornthwait & Wellman, 2002) البته ماهیت تفاوت‌ها بین کاربران اینترنت در بین کشورهای مختلف، متفاوت است (Chen and Wellman, 2004). در حالیکه شکاف‌های بنا شده  بر جنسیت، سن و منطقه جغرافیائی در ایالات متحده در حال کم شدن است، شکاف‌های مبتنی بر سن، آموزش و منطقه شهری / روستائی همچنان به قوت خود باقی هستند؛ میزان درآمد مهمترین عامل در پیش بینی میزان استفاده از اینترنت است. در بریتانیا، وضعیت شبیه آمریکاست ولی در آلمان، این تفاوت تحصیلات است که نقش مهمی در ایجاد شکاف دارد. در حقیقت بر خلاف وضعیت استرالیا ، شکاف جنسیتی در استفاده از اینترنت در آلمان بسیار قابل توجه بوده و حتی این شکاف در حال رشد است.

فراسوی تئوری اشاعه

همانطور که تحقیقات مشابه نشان می دهند؛ گسترش اینترنت پیچیده تر از اشاعه دیگر فن آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی است.گسترش یک وسیله فیزیکی (همانند خرید تلویزیون و رادیو فقط برای یک‌بار) از میزان جذب تکنولوژی اینترنت به دلیل نیازمندی آن به بروز رسانی پس از خریداری، متفاوت است. علاوه بر آن تغییرات سریع اینترنت همراه با کاربردها و استفاده های چندگانه و متنوع، نیاز برای فراگیری مهارتهای تکنولوژیک، سواد و اتکا به خود را افزایش می دهد.

به طور کلی و در یک دید وسیع‌تر، فرایند گسترش اینترنت نه تنها نمی تواند به شکل تراوش گونه و خطی از گروه نخبگان به توده ها و عموم در نظر گرفته شود بلکه نمی تواند به وسیله یک فرض جبرگرایانه مبنی بر اینکه تغییرات اجتماعی نتیجه نوآوریهای تکنولوژیک است، محدود شود (Livingstone,2002:34). چنین نظریه خطی، مکان گسترش تکنولوژی و منابع آن را به عنوان اصول لازمه تغییر اوضاع اجتماعی نادیده می گیرد (MacKenizie and Wajcman, 1999).

در واقع فناوری سازنده جامعه و جامعه سازنده فناوری است. ترکیب مجموعه سه تکنولوژی سازنده و شکل دهنده اینترنت (کامپیوتر، ارتباطات مخابراتی و محتوا) نتایج خود را در الگوی پیچیده ای از اشاعه اجتماعی نشان می دهند و این به دلیل ترکیب گسترده تر کاربردهای اجتماعی اینترنت و گشودن راههای جدید در عرصه های مالی و تجاری  از جمله خریدهای الکترونیک و نقل و انتقالات مالی است.

داده ها

ما به تحلیل نمونه های ملی بزرگسالان از رده سنی 18سال به بالا به دست آمده از نظرسنجی (AES)  Australian Election Study در سال 2001 (Bean etall; 2002) و نیز نظرسنجی (AUSSA) Australian Survey of Social Attitudes (Gibson etal,2004) پرداختیم. از این نظرسنجی ها ما سه متغیر وابسته را در نظر داریم که به مقایسه استفاده از اینترنت در طی زمان می پرداختند. این متغیرها عبارتند از:

استفاده اولیه از اینترنت قبل از سال 1999 و مقایسه آن با عدم استفاده از اینترنت در سال 2001 و مقایسه آن با عدم استفاده؛ استفاده از اینترنت در سال 2003 و مقایسه آن با عدم استفاده.

ما در این تحقیق به مقایسه مکان دسترسی به اینترنت نیز به منظور بررسی تاثیر مکان اینترنت بر اشاعه آن پرداختیم. به منظور ارزیابی عوامل مهم اجتماعی پیش بینی کننده استفاده از اینترنت ، ما یک سری مدل‌های رگرسیون دوگانه لجستیک (binary logistic) را نیز طراحی کردیم (Long,1997). با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک توانستیم از طریق ثابت نگه داشتن فاکتورهای دیگر، تاثیرات جداگانه اثرات خاص را بر روی متغیرهای وابسته مورد اندازه گیری نسبی (تخمین) قرار دهیم.

متغیرهای مستقل موجود در مدلهای رگرسیون از ابعاد کلیدی «شکاف دیجیتال» پیروی می کنند. این ابعاد عبارتند از: جنسیت، سن، تحصیلات، درآمد خانوار، مکان زندگی (شهر بزرگ یا شهر کوچک) و پایگاه شغلی.

مدل‌های طبقه بندی شغلی بر اساس «طبقه بندی جدید» (Bring,1984) طراحی شدند، این مدل‌ها شامل سه زیرمجموعه مشاغل می شوند: مشاغل اجتماعی و فرهنگی، مشاغل خدمات انسانی و مشاغل فنی. مدیران و دیگر کارمندان رده بالا (کارمندان و مدیران فروش) در طبقه بندی جداگانه ای قرار می گیرند. مدل ارائه شده در تحقیق حاضر، با توجه به در نظر گرفتن مقیاس تحصیلات دارای بهترین ابعاد مورد بررسی «شکاف دیجیتال» است.

این مدل ما را قادر می سازد تا محرک‌های اشاعه اینترنت را مورد بررسی قرار دهیم. ما به این موضوع پرداختیم که آیا الگوی اولیه استفاده از اینترنت در طی زمان همچنان با یک سری نابرابری‌های ریشه دار به قوت خود باقی مانده است و یا این که آیا نابرابری در استفاده از اینترنت امری گذراست و در حال عبور از مراحل اولیه اشاعه تکنولوژی است.

اشاعه اینترنت و نابرابری اجتماعی در استرالیا

تقریباً هفتاد درصد استرالیائی ها اکنون از اینترنت استفاده می کنند (جدول 1). اگر چه استفاده از اینترنت در طی زمان افزایش پیوسته ای را نشان می دهد اما سالهای بین 1998 تا 2001 ، رشد بیشتری را نسبت به سالهای 2000 تا 2003 نشان می دهد. طبق داده‌ها، مردان به احتمال زیاد اولین استفاده کنندگان از اینترنت بوده اند ولی هیچ تفاوت فاحشی از لحاظ جنسیت در کاربران اینترنت در استرالیا مشاهده نمی شود.

جدول1: استفاده از اینترنت در استرالیا بر حسب درصد

کل کاربران اینترنت	درصد	مردان	زنان	P	N
سال 1998و قبل از آن	21	24	19	28 %	361
سال 2001	57	58	56	172%	1076
سال 2003	69	69	69	427%	2787

 

برای کاربران سال 1998 و یا قبل از آن ما از افراد پاسخ دهنده به نظرسنجی AES سال 2001 که استفاده از اینترنت را از سه سال پیش و یاقبل از آن شروع کرده بودند استفاده کردیم. برای کاربران سال 2001 از پاسخ افراد به سوال کلی «به طور کلی به چه اندازه از اینترنت استفاده می کنید؟ تحت پاسخ‌های 1) چند دفعه در روز 2) حدود یک دفعه در روز 3) سه الی پنج روز در هفته 4) یک یا دو روز در هفته 5) هر چند هفته یکبار  6) به ندرت  7) هیچ وقت، استفاده نکرده‌ایم. پاسخ‌های یک تا شش به عنوان کاربران اینترنت در نظر گرفته شدند. برای کاربران سال 2003 از افراد با دسترسی به اینترنت خانگی، محل کار و یا مکان دیگر این سوال پرسیده شد «ممکن است به ما بگوئید از اینترنت در کدام یک از مکان‌های زیر استفاده می کنید؟» (پاسخ‌ها: منزل، محل کار، دیگر مکان‌ها شامل دانشگاه، کافی نت، کتابخانه عمومی و یا عدم دسترسی به اینترنت). بر طبق نمونه داده ها، ارزش P نشان دهنده احتمال خطا را در پذیرفتن نتایج این تحقیق و بسط آن به کل جمعیت بزرگسال استرالیا نشان می دهد.

 

مقایسه بزرگی ضریب احتمالات و آمار در سه ستون جدول 2 نشان می دهد که تاثیر پیشینه اجتماعی در استفاده از اینترنت در طی زمان کاهش یافته است. تاثیرات اولیه و مهم جنسیت و منطقه سکونت بر استفاده از اینترنت کاهش یافته و میزان این متغیرها در سال 2003 دیگر قابل توجه نیست. چند متغیر پیشینه اجتماعی دیگر همچون سن، شاخص های ضعیف‌تری در استفاده از اینترنت محسوب می شوند شاید به این دلیل که گروههای محروم به سطح بالاتری از استفاده از اینترنت دست یافته اند و به طور کلی استفاده از اینترنت در میان مردم توزیع عادلانه‌تری داشته است.

با این وجود، تفاوت در استفاده از اینترنت در طبقات شغلی به قوت خود باقی است. به ویژه مدیران و متخصصان بیشتر از طبقه کارگر از اینترنت استفاده می کنند و از سوی دیگر استخدام کارمندان رده بالا استفاده از اینترنت را نسبت به کارگران رده پائین افزایش می دهد. اگر چه تاثیر کلی مکان بر مشاغل    حرفه ای در طی زمان کاهش یافته است ولی همچنان تاثیرات مهمی از مکان بر روی مشاغل فنی به چشم می خورد. برابری سازی کلی استفاده از اینترنت طبق طبقه بندی افراد در جامعه می تواند به این دلیل باشد که تکنولوژی‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی جدید، وارد اکثر مکان‌های شغلی شده اند (ABS, 2005).

علیرغم از بین رفتن  شکاف بین کاربران و غیرکاربران، همچنان نابرابری های ریشه داری به چشم می خوردند (جدول شماره 2). اگر چه تاثیرات سن در طی زمان کاهش یافته است، این عامل در نابرابری استفاده از اینترنت در سال 2003 همچنان حائز اهمیت است. اگرچه ضریب احتمالات برای افراد بین سنین 30 تا 49 ، افزایش ناچیزی را نشان می دهد و در میان سالی این افزایش کند است، افراد زیرسن 30 سال هنوز پنج برابر افراد بالای 50 سال از اینترنت استفاده می کنند.

تاثیر آشکار تحصیلات بر استفاده از اینترنت در سال 1991 در طی دو سال آینده تا سال 2001 از شدت افتاده است و سال 2003 نشان دهنده افزایش ناچیز در بزرگی ضریب احتمالات این متغیر است. افراد دارای مدرک دانشگاهی بیش از 5/3 برابر افراد بدون مدرک دانشگاهی در سال 2003 از اینترنت بهره  برده اند. ضریب احتمالات درآمد خانوار نیز عدد بزرگی را نشان می دهد و این عدد بین سالهای 2001 و 2003 افزایش یافته است. این امر نشان می دهد که شرایط مالی افراد،  شاخص بسیار مهمی در استفاده از اینترنت به شمار می رود . خانوارهای دارای درآمدی بیش از 78 هزار دلار در سال 2003، نسبت به خانوارهائی با درآمد کمتر از این میزان، چهار برابر از اینترنت بهره برده اند.  (جدول شماره 2)

بنابراین به طور کلی استفاده از اینترنت بر اساس سطح تحصیلات، طبقه مشاغل کارمندان رده بالا و یا متخصصان و یا افراد با درآمد بالا افزایش می یابد ولی نسبت به سن افراد کاهش می یابد. این نتایج نشان می دهد اگرچه بعضی از موانع اجتماعی دسترسی به اینترنت، همچون جنسیت و منطقه سکونت به تدریج در حال از بین رفتن هستند، اما هنوز استفاده از اینترنت تحت تاثیر شدید عوامل اجتماعی دیگری همچون طبقه کاری، درآمد، سن و تحصیلات افراد است.

چنانچه قبلاً نیز گفته شد، جنسیت ارتباط مستقیمی با دسترسی به اینترنت ندارد. البته جنسیت در دسترسی به اینترنت تاثیر دارد ولی تاثیر آن بسیار ناچیز است و غالباً با دیگر تقسیمات اجتماعی همانند شغل، درآمد، سن و تحصیلات در ارتباط است و آنها را تحت تاثیر قرار می دهد (جدول 3).

طبقه اجتماعی، شغل، سن و درآمد شاخص‌های پیوسته مهمی برای پیش بینی استفاده از اینترنت هستند، اگرچه این عوامل اجتماعی تحت تاثیر عامل جنسیت مورد تعدیل قرار می گیرند. طبقه شغلی به احتمال زیاد، قویترین شاخص استفاده زنان از اینترنت محسوب می شود، به نحوی که بزرگترین میزان ضریب احتمالات برای زنان در مشاغل فرهنگی، اجتماعی و فنی به چشم می خورد. عوامل درآمد، سن و تحصیلات که در سال 2001 تاثیر قابل توجهی بر استفاده مردان از اینترنت داشتند در سال 2003 بالعکس شده است یعنی این عوامل بر میزان زنان کاربر تاثیر مهمتری داشته اند.

مکان دسترسی افراد به اینترنت نیز بر اشاعه اینترنت تاثیرگذار است. میزان استفاده از اینترنت در منزل 6/58 درصد و در محل کار 3/36 درصد است. تعداد کمی از افراد از استرالیائی ها -درحدود11 درصد- در کافی نت ها، کتابخانه ها، و دیگر مراکز عمومی از اینترنت بهره می برند (جدول شماره4).

از لحاظ آماری هیچ تفاوت قابل توجهی بین مردان و زنان کاربر اینترنت به چشم نمی خورد اگر چه مردان نسبت به زنان چه در منزل و چه در محل کار تاحدی بیشتر از زنان از اینترنت استفاده می کنند.

افراد بین سنین 18 تا 29 سال چه در منزل و چه در محل کار ، بیشترین میزان استفاده از اینترنت را دارند اگرچه سنین زیر50 سال، بیشترین استفاده از اینترنت در هر مکانی را به خود اختصاص می دهند (جدول5).

 

به طور کلی افراد دارای مدرک دانشگاهی بیشتر از اینترنت استفاده می کنند. افراد دارای درآمد بالا نیز در حدود 5 برابر افراد با درآمد پائین از اینترنت در منزل استفاده می کنند و این آمار به 8 برابر در محل کار و 9 برابر هم در منزل و هم در محل کار می رسد. آمار نشان می دهد که پیشینه اجتماعی دلیل قانع کننده ای  برای تفاوت نسبتاً زیاد بین دسترسی به اینترنت در منزل و محلِ کار است. همچنین این آمار نشان می دهد که تفاوت قابل توجهی در استفاده از اینترنت در محیط کار به چشم می خورد تا استفاده از آن در منزل. بنابراین به این نتیجه می توان رسید که پیشینه اجتماعی تاثیر قابل توجهی بر دسترسی به اینترنت در محل کار دارد. اگرچه نوع کار نیز عامل مهمی است، یافته های ما در رابطه با دسترسی به اینترنت در محل کار، هیچ نوع دموکراتیزه شده را نشان نمی دهند.

نتیجه گیری

در مقایسه با اولین تحقیقات انجام شده در مورد «برابرسازی دسترسی به اینترنت از طریق اشاعه آن» و یا مفاهیم عامه‌پسند دیگری همچون «شکاف دیجیتال» داده های این تحقیق در استرالیا فهم دقیق‌تری از نابرابری دیجیتال را به ما ارائه می دهند.

همگام با افزایش تعداد کاربران اینترنت در طی زمان، تفاوتهای اجتماعی بین این افراد کاهش یافته است و اینترنت به یک وسیله همگانی تبدیل شده است. همانند دیگر مطالعات استرالیائی، یافته‌های ما نیز نشان می دهد که تفاوت‌های مستقیم جنسیتی وجود ندارد و منطقه جغرافیائی نیز یک دلیل اولیه نابرابری در استفاده از اینترنت در استرالیا نیست، اگرچه بحثهای پیوسته ای در مورد نکات منفی استفاده از سرویس‌های پرهزینه و کم کیفیت برای افرادی که خارج از مناطق شهری بزرگ زندگی می کنند، به چشم می خورد (Lloyd &Hellwig, 2000:Curtin2001-2).

هر چند اینترنت در روابط اجتماعی کنونی نقشی عمیق یافته، الگوی اشاعه آن بر برخی از عوامل جدید نابرابری مرتبط با سن و دانش تاکید می ورزد. در جوامع پیشرفته ی صنعتی برخی از اشکال قطعی دانش تنها از طریق فرایند کسب و انباشتن آن طی سالیان و در نتیجه در سنین میان سالی و پیری به دست می آیند. در عوض دانش تکنولوژیهای جدیدی مثل اینترنت به شکلی کاملاً قوی به (نسل جوان) جوانان وابسته است. نسل جوان فقط به اینترنت دسترسی ندارد بلکه در مقایسه با دیگر کاربران بزرگسال از اینترنت برای اهداف متفاوتی مثل ارتباطات الکترونیک با دوستان، شبکه سازی جنبش‌های اجتماعی و فعالیت‌های گروهی سیاسی استفاده می کنند. چنین فعالیت‌هائی الگوهای تعامل شخصی را تغییر می دهد. البته گردش بسیار سریع و موثر اطلاعات، فراهم آورنده پتانسیلی برای تغییر وسیع‌تر اجتماعی و سیاسی از طریق نظم بخشی سریع و مجهزسازی تعداد زیادی از افراد جامعه است.

مقاومت گروههای مسن تر در یادگیری سخت تر مهارت‌های جدید نیز به عنوان مانعی در استفاده از اینترنت سالمندان مطرح است. هرچند جوانان در محل تحصیل، محل کار و یا دیگر استفاده های اجتماعی از طریق پست الکترونیک با اینترنت آشنا شده‌اند، تعداد افراد مسن کاربر اینترنت نیز به شکل پیوسته ای در حال افزایش است البته این افزایش در میان سالمندان منوط به این است که آنان همچنان مشغول بکار باشند (Casstells,2001).

اشاعه تکنولوژی منجر به نوعی برابرسازی در استفاده از اینترنت می شود (بعضی افراد آن را گواهی بر «دموکراتیزه شدن» در نظر می گیرند). ولی پابرجا ماندن موانعِ اجتماعی بر سرراه استفاده از اینترنت دلیلی است بر ریشه داربودن این نابرابری. ما با دیگر محققان استرالیائی بر سر این نکته توافق داریم که مفهوم ساده انگارانه «شکاف دیجیتال» دیگر معنا و مفهومی ندارد. اگر چه نابرابری هایی به دلیل عوامل سنتی و یا صنعتی همچون میزان درآمد هنوز نیز به چشم می خورند، الگوهای متغیری از طبقه بندی اجتماعی به دنبال کاهش تفاوتهای جنسیتی و نیز کاهش تاثیر طبقه شغلی بر نرخ جذب افراد به اینترنت به وجود آمده اند. استفاده از اینترنت در استرالیا با ساختار پیچیده ای از نابرابری هائی همچون درآمد، سن، تحصیلات و جنسیت و تاثیر متقابل آنها بر یکدیگر روبرو است.

مشخصات متن اصلی:

- Willis, Suzanne and Tranter,  Bruce (2006). Beyond the Digital Divide ; Internet diffiusion and enequality in Australia, School of Sociology and Social Work, University of Tasmania. Journal of Sociology , The Australian Sociological Association, Volume 42(1): 43-59DOI:10.1177/1440783306061352 www.sagepublications.com

 منابع:

- ABS (Australian Bureau of Statistics) (2001) Household Use of Information echnology, cat. no. 8146.0. Canberra: Australian Bureau of Statistics. URL (consulted November 2005):
http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/18F57C84FDE10995CA2568880027891E 

- ABS (Australian Bureau of Statistics) (2002 and 2003) Household Use of Information Technology, cat. no. 8146.0. Canberra: Australian Bureau of Statistics. URL (consulted November 2004):
http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/F3399E7CCF1392CDCA256F16007C4778

- ABS (Australian Bureau of Statistics) (2005) 'Business Use of InformationTechnology', Year Book Australia. URL (consulted November 2005):
http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2
/68bd1499d3221ce3ca256f720083304b!OpenDocument

- Baxter, Janeen and Mark Western (eds) (2001) Reconfigurations of Class and Gender. Stanford, CA: Stanford University Press.

- Bean, Clive, David Gow and Ian McAllister (2002) Australian Election Study 2001,User's Guide for the Machine-readable Data File, SSDA no. 1048. Canberra: Social Science Data Archive.

- Bell, Daniel (1973) The Coming of Postindustrial Society: A Venture in Social Forecasting. New York: Basic Books.

- Bourdieu, Pierre (1984) Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste. Cambridge, MA: Harvard University Press.

- Brint, Steven G. (1984) ' 'New-Class' and Cumulative Trend Explanations of the Liberal Political Attitudes of Professionals', American Journal of Sociology 90(1): 30-71.

- Caslon (2005) Analytics Profile 'The Digital Divides in Australia'. URL (consulted 26 August 2005):http://www.caslon.com.au/dividesprofile3.htm

- Castells, Manuel (2001) The Internet Galaxy: Reflections on the Internet, Business and Society. Oxford: Oxford University Press.

- Chen, Wenhong and Barry Wellman (2004) 'Charting Digital Divides: Comparing Socioeconomic, Gender, Life Stage and Rural-Urban Access and Use in Eight Countries', in William Dutton, Brian Kahin, Ramon O'Callaghan and Andrew Wyckoff (eds) Transforming Enterprise. Cambridge MA: MIT Press.

- Crook, Stephen, Jan Pakulski and Malcolm Waters (1992) Postmodernization: Changes in Advanced Society. London: Sage.

- Curtin, Jennifer (2001-2) 'A Digital Divide in Rural and Regional Australia?'Current Issues Brief 1. URL (consulted November 2005):
http://www.aph.gov.aulibrary/pubs/cib/2001-02/02cib01.htm

- Dawson, Michael and John Bellamy Foster (1998) 'Virtual Capitalism', pp. 51-68 in Robert W. McChesney, Ellen Meiskins Wood and John Bellamy Foster (eds) Capitalism and the Information Age: The Political Economy of the Global Communications Revolution. New York: Monthly Review Press.

- Gibson, Rachel, Shaun Wilson, David Denemark, Gabriel Meagher and Mark Western (2004) D1070: The Australian Survey of Social Attitudes, 2003.Canberra: Australian National University.

- Golding, Peter (1996) 'World-wide Wedge: Division and Contradiction in the Global Information Infrastructure', Monthly Review 48(3): 70-86.

- Grusky, David B. (2001) Social Stratification, 2nd edn. Boulder, CO: Westview Press.

- Haythornthwaite, Caroline and Barry Wellman (2002) 'Moving the Internet out of Cyberspace: The Internet in Everyday Life - An Introduction', pp. 3-44 in Barry Wellman and Caroline Haythornthwaite (eds) The Internet in Everyday Life.Oxford: Blackwell ublishing.

- HREOC (Human Rights and Equal Opportunity Commission) (2001) 'Building Bridges over the Digital Divide'. URL (consulted November 2005):
http://www.hreoc.gov.au/disability_rights/inquiries/ecom/bridges.htm

- Livingstone, Sonia (2002) Young People and New Media. London: Sage.  

- Lloyd, Rachel and Otto Hellwig (2000) 'Barriers to the Take-up of NewTechnology', Discussion Paper no. 53. Canberra: NATSEM.

- Long, J. Scott (1997) Regression Models for Categorical and Limited Dependent Variables. Thousand Oaks, CA: Sage.

- MacKenzie, Donald and Judy Wajcman (1999) The Social Shaping of Technology. Buckingham: Open University Press.

- McLaren, Jennifer and Gianni Zappala (2002) 'The 'Digital Divide' among Financially Disadvantaged Families in Australia', First Monday 7(11). URL (consulted November 2005): http://www.firstmonday.org/issues/issue7_11/

- Mclaren NOIE (National Office for the Information Economy) (2002) The Current State of Play: Australia's Scorecard. Canberra: NOIE.

- Norris, Pippa (2001) Digital Divide: Civic Engagement, Information Poverty, and the Internet Worldwide. Cambridge: Cambridge University Press.

- OECD Science, Technology and Industry Scoreboard (2003) cited in Australian Bureau of Statistics 'Measures of Australia's Progress' Year Book Australia.

- Pakulski, Jan (2005) Globalizing Inequalities. Sydney: Allen and Unwin.

- Rogers, Everett M. (1995) Diffusion of Innovations, 4th edn. New York: The Free Press.

- Tambini, D. (2000) Universal Internet Access: A Realistic View. Institute for Public Policy Research/Citizen Online Research Publication no. 1. Author home page,URL (consulted November 2005): http://www.csls.ox.ac.uk/people-researchstaff-dtambini.shtml

- Walby, Sylvia (2000) 'Analysing Social Inequality in the Twenty-first Century: Globalization and Modernity Restructure Inequality', Contemporary Sociology29(6): 813-18.

- Waters, Malcolm (1999) Globalization. London: Routledge.

- Wolf, Alecia (1998) 'Exposing the Great Equalizer: Demythologizing Internet Equity', pp. 13-32 in Bosah Ebo (ed.) Cyberghetto or Cybertopia? Race, Class, and Gender on the Internet. London: Praeger.

 - Year Book Australia (2005) Australian Bureau of Statistics. URL (consulted November 2005): http://www.abs.gov.au

- Zappala, Gianni (2000) 'The Economic and Social Dimensions of the New Economy', Australian Journal of Social Issues 35(4): 317-32.