در دنیایی که هر روز بیش از پیش، ارتباط افراد در فضای مجازی شکل می گیرد، بی شک امکان دسترسی به تکنولوژی برای ادامه چنین حیاتی، اجتناب ‌ناپذیر خواهد بود. به راستی در چنین شرایطی وضعیت 62 درصد از افراد این کره خاکی که در طول عمر خود حتی یک بار از تلفن استفاده نکرده‌اند، و یا 40 درصد از ساکنینی که از نعمت برق محروم‌اند، چه خواهد شد؟ چگونه این افراد به فضای مجازی شکل گرفته در عصر حاضر که تنها در اختیار تعداد محدودی از ابرقدرت‌های رسانه‌ها است،دست خواهند یافت؟ از این واقعیت تحت عنوان ' شکاف دیجیتالی' یاد می‌شود. این اصطلاح طی ده سال گذشته کاربرد وسیعی برای بیان تغییرات گسترده در دسترسی به فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات در سراسر جهان یافته است.

مقدمه

 در دنیایی که هر روز بیش از پیش، ارتباط افراد در فضای مجازی شکل می گیرد، بی شک امکان دسترسی به تکنولوژی برای ادامه چنین حیاتی، اجتناب ‌ناپذیر خواهد بود. به راستی در چنین شرایطی وضعیت 62 درصد از افراد این کره خاکی که در طول عمر خود حتی یک بار از تلفن استفاده نکرده‌اند، و یا 40 درصد از ساکنینی که از نعمت برق محروم‌اند، چه خواهد شد؟ چگونه این افراد به فضای مجازی شکل گرفته در عصر حاضر که تنها در اختیار تعداد محدودی از ابرقدرت‌های رسانه‌ها است،دست خواهند یافت؟ از این واقعیت تحت عنوان ' شکاف دیجیتالی' یاد می‌شود. این اصطلاح طی ده سال گذشته کاربرد وسیعی برای بیان تغییرات گسترده در دسترسی به فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات در سراسر جهان یافته است.

در دهه 1990 و قبل از ورود رسانه‌های دیجیتالی، متفکران به وجود 'شکاف آنالوگی' اشاره می کردند و از این اصطلاح وجود تمایز و تفاوت بر حسب تولید محتوا و دسترسی به فن‌آوری‌های رسانه های سنتی نظیر رادیو، تلویزیون و تلفن را مراد می کردند. افزون بر نابرابری در دسترسی و مصرف، نابرابری های ساختاری در تولید هم وجود داشت که هنوز هم به قوت خود باقی است. همین امر موجب شد که رسانه های غربی با تسلط بر برنامه های خبری، تلویزیونی و فیلم ها در سطح جهان به تاخت و تاز در زمینه حفظ انحصار طلبی تکنولوژی ادامه دهند.

شکاف دیجیتالی چیز جدیدی نیست. ولی این اصطلاح به مرور زمان معنایی نمادین یافته و کار خود را در عرصه فن‌آوری‌های جدید شروع کرده است. مباحثات اخیر در خصوص نظم اطلاعات جدید و نا برابری ارتباطات و تکنولوژی برخاسته از این اصطلاح یعنی' شکاف دیجیتالی' است.

'آلن کاوسان'- Alan Cawson- استاد رسانه های دیجیتالی دانشگاه 'ساکس' در مقاله خود با نام 'فراتر از شکاف دیجیتالی'Beyond the Digital Divide -- ماهیت شکاف دیجیتالی را تشریح می کند. او در خصوص اینکه چگونه پتانسیل اینترنت می‌تواند در حوزه آموزش، اقتصاد و ارتباطات بین فرهنگی میان نیمکره شمالی وجنوبی از قوه به فعل در آید به بحث و بررسی می پردازد.

تعاریف

در مورد معنای اصطلاح' شکاف دیجیتالی'- -Digital Divideو شاخص های آن هنوز اختلاف نظر وجود دارد. شکاف دیجیتالی اصطلاحی است که برای بیان نا برابریهای توزیع جهانی در زمینه دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات استفاده می شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت تا اندازه ای شکاف دیجیتالی نشانه ای از تهدید قدرت‌های نیرومندی است که جهان را در قرن بیست یکم به بخش هایی نابرابر از نظر دسترسی به اطلاعات تقسیم می کنند.

به تعبیری دیگر شکاف دیجیتالی نابرابری های‌ موجود میان کشور های مختلف‌ جهان‌ است که از چگونگی‌ بهره گیری آنان‌ از تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ در جهت‌ توسعه‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ ناشی می شود‌.

فن‌آوری‌ دیجیتالی

در دنیای آنالوگ افزایش تعداد افرادی که به گیرنده های رادیو، تلویزیون دسترسی دارند، بیانگر رشد روزافزون مخاطب‌های رسانه‌های جمعی است. و در دنیای دیجیتالی افزایش تعداد کاربران شبکه، بیانگر افزایش روزافزون ظرفیت برای ایجاد صور جدید ارتباطی و نیز ایجاد محتوا و مطالب جدید است.

دو مشخصه مهم فن‌آوری‌ دیجیتالی توانایی تحول و توسعه آن را افزایش می دهند.
مشخصه اول، ظرفیت فوق‌العاده اینترنت است که فضای کافی را برای شنیدن آراء مختلف فراهم می‌کند. برای مثال، سایت گوگل اکنون بیش از هشت میلیارد صفحه وب دارد. پروژه تحقیقاتی در دانشگاه کالیفرنیا واقع در برکلی تخمین می زند که هر ساله اطلاعات جدیدی معادل 37000 کتابخانه که برابر با اندازه کتابخانه کنگره ایالات متحده است، تولید می شود.

دومین مشخصه، کاهش چشمگیر موانع مالی است. این عوامل روی هم رفته امکانی برای دموکراتیزه- - democratisationکردن رسانه‌ها ، فراهم می کنند و در نتیجه برای اولین بار موجب برابری نرخ مبادله بین شمال و جنوب می‌شوند. مفاهیم دموکراسی و الکترونیکی معمولاً به تجربه هایی که در ارتباط با سیستم‌های رأی‌گیری الکترونیکی یا دسترسی وسیع‌ از طریق رسانه‌های الکترونیکی به دولت،وجود دارد، مربوط می‌شود . ولی در حیطه رسانه های دیجیتالی مفهوم دموکراسی یعنی دسترسی گسترده‌ به ابزارهای ارتباطی که نظارت انحصار طلبانه ی رسانه‌های رسمی را به چالش می‌کشاند.

فن‌آوری رسانه‌ها

اینترنت در تکامل فن‌آوری رسانه‌ها، تحولات کیفی بسیاری ایجاد و رسانه‌های جمعی را در پروتکل‌های تکنولوژی همسان خود جذب کرده است. یعنی همه آن‌ها را از طریق رایانه قابل دسترسی می‌کند. با در نظر گرفتن ظرفیت، رایانه می‌تواند در عین حال در بر گیرنده ی کتاب، روزنامه، گیرنده رادیو، دستگاه تلویزیون و تلفن تصویری باشد. با وجود این، فن‌آوری اینترنت چیزی بیش از یک دسترسی صرف به نسخه‌های دیجیتالی فن آوری‌ رسانه‌ها است. اینترنت ابزار ارتباطی کاملاً جدیدی، یعنی پست الکترونیکی (ایمیل)، را ایجاد کرده که به شدت تعامل ارتباطی افراد و سازمآن‌ها را متحول کرده است. ظرفیت فن‌آوری دیجیتالی در ایجاد رسانه های جدید، باعث تاثیرپذیری رسانه های آنالوگ از رسانه های دیجیتالی و تحول آن ها شده است.

آنچه از نقطه نظر استدلالی حائز اهمیت است، گسترش فوق العاده جوامع اطلاعاتی خاص است، که مرهون اینترنت اند. صدها و هزاران اجتماع ویژه با بکارگیری ایمیل،سایت های خبری وبلاگ ها ی شخصی و اتاق‌های چت تشکیل شده اند. توسعه ناهمگون اینترنت به این معنا است که تا کنون این جوامع اطلاعاتی جدید در جهان صنعتی نمایانگر منافع بیشتر هستند.

آموزش اینترنتی

بکارگیری اینترنت و فن‌آوری‌های وب به مثابه ابزارهای خلاق در امر آموزش، نشانگر گذر از رویکردهای کهن به سوی رویکردهای نو (رایانه‌‌ای) است. رویکردهایی که مانند ماشین آموزش عمل می‌کنند و معلمان معتقدند که رایانه خلاقیت را از میان می‌برد. در صورتیکه با توجه بیشتر می‌توان دید که رایانه ها به مثابه ابزارهای تولید محتوا، خلاقیت‌ و ارتباطات با گروه‌ها امکان همکاری و تبادل اطلاعات را می‌دهند. به همین دلیل مهارت‌های اجتماعی و یادگیری افراد در ارتباط با آن بالا می‌رود.

این محتوای آموزشی است که باید توجه دانش آموزان را جلب کند، (یعنی سرگرم‌کننده باشد) آموزش را از طریق تکرار، گسترش دهد و تقویت کند. همچنین از طریق آزمون، نمودارهای آموزشی و ... روند آموزش را بهبود بخشد. این امکانات چنانچه در روند آموزش موفق باشند، دانش آموزان را تشویق می‌کنند که به موضوعات و مطالب ارائه شده، مکرر مراجعه کرده، علاقه نشان دهند. بطور کلی سازمآن‌های فرهنگی و آموزشی زمانی می‌توانند ارتباط کارآمدی داشته باشند که محتوای مطالبشان 'آموزنده' و از لحاظ اطلاعات 'پربار' باشند. از نظر علمی هم استفاده از تمام حواس و ارائه اطلاعات به صورت تصویری و شنیداری به منظور جلب مشارکت مخاطب، حائز اهمیت است.

خلاقیت و ارتباطات برای فهم ظرفیت و توان اینترنت، برای ارائه اطلاعات ضروری است. اما عمده تأکید در بحث استفاده از اینترنت، در زمینه آموزش بر یادگیری کتاب درسی الکترونیکی و تهیه اطلاعات از کتابخانه الکترونیکی است.

اقتصاد اینترنتی

در عصر صنعتی، تبادل مالکیت در عرصه بازار، شرط اساسی تجارت محسوب می شد و نقش دولت‌ها حمایت از مالکیت و بازار بود. درحالیکه زندگی در عصر الکترونیک مستلزم دسترسی به اطلاعات موجود در شبکه‌های ارتباطی است که اهمیتی برابر با تبادل مالکیت در عرصه بازار دارد. همچنین در اقتصاد سنتی افراد مجبور بودند، برای کسب سود در پی بازارهای بزرگ باشند ولی در اقتصاد اینترنتی تاجران موفق آنلاین، نظیر' آمازون' و' ای بی' دریافته‌اند که سود در ایجاد بازارهای کوچک و خرد است. در این بازارها میلیون ها فروشنده در پی یافتن راهی برای جدا نمودن بخشی از درآمد حاصل از هر معامله هستند. شاخص های اینترنت این امکان را فراهم می‌کند که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به صورت ارتباطات یک به یک یا یک به چند، بازارهای کوچک با هزینه های اندک ایجاد کنند.

حال اگر شرکت‌های رسانه‌ها دیجیتالی جهان، مالکیت و کنترل امواج رادیویی را تحت انحصار خود درآورند، آنگاه چه تضمینی برای بقای حق مسلم میلیاردها انسان، برای برقراری ارتباط با یکدیگر در این کره خاکی باقی می‌ماند؟

گزارش اجلاس' فرصت های کاری دیجیتالی'-‌ DIGITAL OPPORTUNITY TASK (DOT) - که‌ در‌ می سال 2001 پس از اجلاس‌ سران‌ کشورهای صنعتی‌ جهان‌ در' اوکیناوا'ی‌ ژاپن‌ انتشار یافت، به‌ بهترین‌ وجهی دیدگاههای مقامات‌ رسمی‌ این کشورها را در خصوص‌ اهمیت‌ تکنولوژی‌ اطلاعات و ارتباطات‌ برای‌ توسعه‌ اقتصادی‌ تشریح‌ کرده است. در این گزارش‌ آمده‌ است که اگر از‌ تکنولوژی‌ اطلاعات ‌و ارتباطات‌ به‌ نحو معقول و صحیح‌ بهره ‌برداری‌ شود، به‌ نتایج‌ امیدوارکننده‌ای‌ می‌توان دست‌ یافت.

تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ فرصت‌های فراوانی‌ را برای‌ محدود ساختن‌ نابرابریهای‌ اقتصادی‌، اجتماعی و نیز حمایت‌ از ایجاد ثروتهای‌ منطقه‌ای‌ فراهم‌ می‌کند. البته‌ باید گفت که تکنولوژی‌ ارتباطات‌ و اطلاعات‌ نمی‌تواند به‌عنوان‌ یگانه‌ داروی‌ شفابخش‌ تمامی‌ مسائل‌ و مشکلات‌ مربوط‌ به‌ توسعه‌ مطرح‌ شود. ولی به ‌هرحال‌ درصد‌ قابل‌ توجهی ‌از مشکلات و مسائل مربوط به ارتباطات‌ و تبادل‌ اطلاعات‌ را رفع‌ می کند.

پیامدهای شکاف دیجیتالی

چنانچه شبکه های اینترنت در آینده به کانون جهانی داد ستد مبدل گردد، در آن صورت چه سرنوشتی در انتظار میلیون‌ها نفری که اتصال به اینترنت برای آن‌ها امکان پذیر نیست، خواهد بود. شاید هرگز نتوان برای این سؤال، پاسخی بدست آورد.

سرعت پیشرفت فن‌آوری نشان می دهد که جهان به دو بخش مجزا تقسیم خواهد شد. بسیاری از کشورها به عقب ماندگی روز افزون گرفتار می شوند و کشورهای صاحب تکنولوژی هم، روز به روز پیشرفت خواهند کرد و به همین ترتیب بهره کشی از کشورهای توسعه نیافته افزایش خواهد یافت.

بروز شکاف دیجیتالی تاثیرات زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت. حاصل این امر عقب افتادگی در علوم و فن‌آوری کشورهای در حال توسعه خواهد بود. عمیق تر شدن این شکاف به معنای فاصله گرفتن اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورهاست که نتیجه آن تحمیل کالا ها و تولیدات فرهنگی صاحبان تکنولوژی برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها ی کشورهای در حال توسعه است که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی نسل جوان یاس و افسردگی در سطح جوامع خواهد شد. جوامعی که متحمل بروز ناهنجاریها ی اجتماعی روز افزون از قبیل بزهکاری، دزدی، میل به اعتیاد، افزایش طلاق و سست شدن بنیآن‌های خانوادگی و... خواهد شد. این مسئله‌ مهمتر از ناهمگونی‌ جوامع‌ مختلف‌ بشری‌ در دستیابی‌ به‌ تکنولوژی‌ است. لذا لازم است که نسبت به تکنولوژی فن‌آوری اطلاعات به عنوان امری لازم و ضروری نگاه کرد.

راهکارهای برطرف کردن شکاف دیجیتالی

'شکاف دیجیتالی' یک مسئله پیچیده است که بصورت های مختلفی در کشورها بروز می کند و باعث چالش های عملیاتی و سیاسی در آن کشور می شود. علاوه بر این روشن است راه حلهایی که در کشورهای پیشرفته کاربرد دارند، نمی‌توانند در کشورهای در حال توسعه کاربرد داشته باشند. راه حلها باید بر اساس درک و فهم شرایط و نیازهای آن کشور ارائه شوند.

مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فن‌آوری، توضیح و تشریح ضرورت استفاده از تکنولوژی اینترنت در عرصه تجارت، برنامه ریزی مناسب و مدون برای تجهیز مدارس به شبکه های اینترنتی و... است. زیرا در حال حاضر نیمی از افراد جامعه کشورهای آفریقایی، عربی و خاور میانه، سواد خواندن و نوشتن ندارند و از امکان تحصیل محروم هستند. نمی‌توان پیش بینی کرد که تا چه اندازه در عصر ارتباطات و اطلاعات این جوامع متضرر خواهند شد. ولی می‌توان تصور کرد، در حالیکه جامعه اطلاعاتی در حال تغییر دادن شیوه های اقتصاد جهانی است، کشورهای در حال توسعه چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد.

وسیع ترین پژوهش جهت سنجش شکاف دیجیتالی توسط شبکه 'اوربیکام'- Orbicom- یونسکو انجام شده است. این پژوهش از تعریف شکاف دیجیتالی گرفته تا دستاوردهای آموزشی و نیز استفاده از فن‌آوری را مورد بررسی قرار داده است. 'دولت اطلاعاتی'- Infostate- در این پژوهش،به معنی مجموعه‌ای از شبکه‌های اطلاعاتی، آموزش و مهارت‌ها یا به منظوراستفاده منسجم و فشرده از فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات در نظر گرفته شده است.

اعداد و ارقام بدست آمده آشکارا نشان‌دهنده این‌ واقعیت است که میزان‌ دسترسی‌ به‌ اینترنت‌ و همچنین‌ تعداد خبرگان‌ علوم‌ رایانهی‌ درکشورهای‌ جهان‌، متفاوت یا به عبارتی نا برابر است.

‌فعالان‌ و اندیشمندان‌ دانشگاهی ای ‌که‌در زمینه ی ازمیان بردن‌ شکاف‌ دیجیتالی‌ فعال هستند، ادعاهای‌ مشابهی‌ دارند که با زبانی‌ غیر رسمی‌ آن‌ را بیان‌ می‌کنند.

موسسه 'آنلاین اسکولز' در سال1996 توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. این موسسه اساساً به منظور نصب اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس شد و آغاز به کار کرد. رئیس‌ موسسه ‌'آنلاین اسکولز-Schools Online-' میگوید: 'استفاده‌ از شبکه‌ جهانی‌ اینترنت‌ سبب‌ می‌شود، اطلاعات‌ و ارتباطات‌ لازم‌ با دیگر جوامع‌ بشری‌ برقرارشود. این‌ شبکه‌ به‌نوبه ی خود ابزار قدرتمندی‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از آن، می‌توان‌ دربرابر بسیاری‌ از بحرآن‌ها مقاومت‌ کرد. درحال‌ حاضر شبکه‌ مذکور از موقعیت‌ بی‌نظیری‌ برخوردار است.'

او می افزاید: ' بسیار ساده‌لوحانه‌ و غیرمنطقی‌ است‌ که‌ استدلال‌ کنیم‌، استفاده‌ از تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ می‌تواند منجر به حل‌ تمامی‌ مشکلات‌ جوامع‌ شود ویا صرفاً‌ وجود تعداد زیادی‌ رایانه و اتصال‌ به‌ اینترنت‌کلیه‌ی مشکلات را بر طرف کند. چراکه مشکلاتی‌ همچون‌گرسنگی، جنگ، تخریب محیط‌ زیست‌ و ایدز باالقوه وجود دارند.'

موافقان و مخالفان

'مایک‌ برادی'- Mike Brady- در کتاب‌ خود با نام ' عصر تجارت‌ الکترونیکی' که در اوت‌ سال‌2000 انتشار یافت می‌نویسد:
'شکاف‌ دیجیتالی‌ بحران‌ به‌شمار نمی‌رود. چرا که بحرآن‌های واقعی‌جهان،‌ گرسنگی، جنگها، ایدز و تخریب‌ محیط‌ زیست هستند. هرگاه‌ اینترنت‌ بتواند از عهده حل مشکلات فوق برآید،آنگاه‌ ضروری‌ خواهد بود که هر فرد یک‌ رایانه در اختیار داشته‌ باشد. همچنین باید در نظر داشت‌ تکنولوژی‌ با سرعت‌ مناسبی‌ در حال‌ پیشرفت‌ است.تعداد افرادی که درگیر بحث‌ شکاف‌ دیجیتالی‌ هستند کم است. این‌ امرگویای‌ آن است‌ که ‌گرسنگی، جنگ‌ و‌ ایدز موضوعاتی‌ به‌ مراتب‌ مهمتر از دسترسی‌ عموم مردم به‌ اینترنت‌ هستند.'

'کارلسون' بنیانگذار شرکت‌ 'ورلدلینکس' براین باور است که کمک‌ به‌ کودکی‌ که‌ به‌ واسطه‌ ی ابتلا به‌ بیماری‌ ایدز درحال‌ احتضار است‌، به‌وضوح‌ از توانمند ساختن‌ کودکان‌ در استفاده‌ از رایانه مهمتر است. همچنین‌ معتقد است که تدارک‌ برای‌ دسترسی‌ به‌ آموزش‌ و پرورش و ارتباطات‌ به ‌منظور دست یافتن‌ به‌ منابع‌ اطلاعاتی‌ می‌تواند، در برطرف‌ساختن‌ موانع‌ ناشی‌ از جنگ، گرسنگی‌ و مبارزه‌ با بیماری‌ ایدز کارگشا باشد. این‌ شیوه‌ می‌تواند به‌عنوان‌ بخشی‌ از راه‌ حل‌ مبارزه‌ با مشکلات‌ توسعه‌ای‌ به‌شمار آید، نه همه آن. برخی در خصوص شکاف دیجیتالی استدلال می کنند که این شکاف باعث شده است که اغلب کشورهای جهان در دام عقب ماندگی دائمی گرفتار شوند.

برخی دیگر فن‌آوری دیجیتالی را به عنوان عامل بالقوه ای برای نجات مردم عقب مانده جهان می دانند. این دسته خوشبینانه استدلال می کنند شیوه اقتصادی جهان به گونه ای دگرگون شده که به ایجاد فرصتهای جدید برای تولید ثروت منجر شده است و برای بهره برداری از یک چنین فرصتهایی، چاره ای جز استفاده از فن‌آوری دیجیتالی (شبکه جهانی اینترنت) وجود ندارد.

تعدادی از‌ ناظران‌ معتقدند درجهان‌ امروزی، تکنولوژی‌ اطلاعات‌ مسئله‌ای‌ چندان‌ مهم‌ و ضروری‌ محسوب‌ نمی‌شود.
'راب‌ اکلمن'- -Rob Ekelmanاز گروه‌ 'اینتل'- -INTEمی‌گوید: 'کاهش‌ شکاف‌ دیجیتالی‌ می‌تواند برای‌ صنعت‌ تکنولوژی‌ سودآور باشد. اینتل‌ در کانون‌ چنین‌ صنعتی‌ قرار دارد اما محاسبات‌ بازرگانی‌، نباید ما را از تصمیماتمان‌ دور سازد. باید قادر باشیم برنامه‌های‌ خود را در حوزه‌هایی‌ نظیر آموزش‌ و پرورش‌ تداوم‌ بخشیم. ما به‌دنبال‌ آن‌ هستیم‌ که‌ در چه‌ مواردی‌ می‌توانیم‌ کارها را به ‌نحو احسن‌ انجام‌ دهیم‌ تا استعدادها و منابع‌ بالقوه‌ خود را متوجه‌ آن‌ها‌ سازیم.

تعدادی از منتقدان‌ ادعا می‌کنند، اجرای‌ چنین‌ پروژه‌هایی‌ پیامدهای‌ ناگواری‌ به‌دنبال‌ خواهد داشت. آن‌ها معتقدند استفاده‌ از رایانه نمی‌تواند فاصله ی‌ زیاد میان‌ کشورهای‌ فقیر و غنی‌ را برطرف‌ سازد، مگر آنکه‌ دسترسی‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ به‌ اینترنت‌ و افزایش‌ توان‌ مالی‌ آنان‌ به ‌میزان‌ زیادی‌ باعث‌ بهبود زیرساخت‌های‌ ارتباطی‌ شود.

'کاترین‌ بلانچ'- Katrin Belanch- سخنگوی 'ویوند یونیورسال'VIVEND UNIVERSAL-- که‌ یکی‌ از اعضای‌ گروه‌ ویژه‌ مجمع‌ اقتصاد جهانی‌ است، می‌گوید: 'شرکت‌‌ 'ویوند یونیورسال' متعهد شده‌ است‌ تا به‌ روند برطرف نمودن شکاف‌ دیجیتالی‌ کمک‌ کند. اگرچه این‌ امر بستگی به‌ نظر شخصی‌ رئیس‌ و مدیر ارشد اجرایی‌ شرکت‌ دارد‌ و مسئولیت‌ جمعی‌ تلقی‌ شده، اما براساس‌ مشارکت‌ در امر توسعه‌ کشورهای‌ فقیر برنامه ریزی‌ شده‌ است.'

فعالیت‌ها

دسترسی میلیون‌ها نفر از ساکنان این کره خاکی به اینترنت، به طرق مختلف می‌تواند موجب ارتقاء سطح زندگی آنان شود. اما به نظر می‌رسد تحقق این امر کاری بس دشوار و طاقت فرسا باشد. با این همه تعداد افرادی که پذیرای این فعالیت ها هستند، روز به روز در حال افزایش است.

'سام کارلسون'- Sam Carlson- اقتصاددان، مدیر و بنیانگذار موسسه 'ورلد لینکس'- -World Links در واشنگتن است. فعالیتهای این موسسه در زمینه از بین بردن شکاف دیجیتالی است.' کارلسون' با بازدید از مدارس منطقه 'واشنگتن دی سی' در تابستان 1996 مشاهده کرد، تکنولوژی دگرگونی وسیعی در روشهای یادگیری کودکان بوجود آورده است.

او بر اساس مشاهدات خود می گوید:' کاملا روشن است که اگر بانک جهانی تمام فعالیت خود را بر آموزشهای پایه ای ساکنین کشورهای فقیر و آفریقایی متمرکز سازد، 25 سال طول خواهد کشید تا تمامی این افراد از دوره آموزش ابتدایی همگانی برخوردار شوند. در صورت تحقق این امر نیز تمامی مشکلات آنان حل نخواهد شد. 'ورلد لینکس' در سال 1999 با مشارکت شرکتها و دیگرسازمآن‌های غیرانتفاعی کوششهای خود را برای ارتقا ئ سطح آموزش کشورهای درحال توسعه شروع کرد.'

هدف اساسی این موسسه آموزش معلمان و دانش آموزان کشورهای در حال توسعه برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور ارتقا روشهای آموزش و یادگیری است.

درتضاد با راهبرد جامع و کاملی که ازسوی موسسه 'ورلدلینکس' اتخاذ شده، موسسه 'آنلاین اسکولز'-- Schools Online درکالیفرنیا حداکثر تلاش خود را به مسئله اتصال به اینترنت متمرکز کرده است. این موسسه در سال1996 توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. 'آنلاین اسکولز' اساساً به منظور نصب و راه اندازی اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرد. اساسی‌ترین‌ سیاستی‌ که‌' آنلاین اسکولز' مسئولیت‌ اجرای‌ آن ‌را در مدارس‌ بر‌عهده‌ دارد، ایجاد مرکز یادگیری‌ اینترنتی -The Internet Learning Center- است.

این موسسه برای‌ تداوم‌ فعالیت‌ مراکز اینترنتی‌، معلمان‌ محلی‌ را آموزش‌ داده‌ ، از مقامات‌ منطقه‌ای‌ دعوت‌ می‌کند تا برای‌ اطمینان‌ یافتن‌ از اتصال‌ به‌ اینترنت‌ از اینگونه‌ اماکن‌ بازدید به‌عمل‌ آورند. موسسه‌ فوق تا اواخر سال ‌2001 ، حدود 19 پروژه‌ آموزش‌ اینترنت‌ را در کشورهای‌ در حال‌ توسعه ای مثل فلسطین‌ راه‌اندازی‌ کرده‌ است.

هدف نهایی از اجرای برنامه های فوق این است، که مقامات محلی از محل اعتبارات دولتی و یا بواسطه جلب حمایت مالی وام دهندگان بین المللی، در جهت گسترش اینگونه پروژه ها درسطح کشور ترغیب شوند.

‌ برنامه‌ های دیگری که‌ در این‌ خصوص‌ ارائه‌ شده‌ مربوط‌ به‌ موسسه-WORLD COMPUTER EXCHANGE- در ایالت‌ 'ماساچوست' ایالات متحده آمریکا‌ است. 'تیموتی‌ اندرسون ' Temotei- -Anderson رئیس و ‌بنیانگذار این موسسه‌ می‌گوید: 'شما هرکجا بخواهید می‌توانید این‌ برنامه‌ را آغاز کنید. بانی‌ اجرای‌ آن‌ ما هستیم و می‌گوئیم‌ شما می‌توانید با قیمت‌ بسیار ارزان‌ تجهیزات‌ رایانهی‌ را خریداری‌ کرده‌ و به‌ اینترنت‌ متصل‌ شوید. تنها اجرای‌ بخش‌ کوچکی‌ از کار به‌عهده‌ ما است. موسسه‌ ما کاملا به‌ مسئله‌ کودکان‌ توجه دارد.'

جوانان‌ بی بضاعت نیز باید قادر به استفاده‌ از اینترنت باشند.رایانههایی‌که‌ توسط‌ موسسه 'ورلد رایانه اکسچنج' World Computer Exchange -- به‌ کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ ارسال‌ می شود، ازسوی‌ شرکتهای‌ بازرگانی‌ اهدا شده‌اند. رایانههای‌ارسالی‌ دست‌ دوم‌ و در عین حال‌ مفید و کارا هستند. دستگاههای‌ مذکور توسط‌ 'اندرسون' و کارکنان‌ داوطلب وی‌ مجدداً‌ تعمیر و بازسازی‌ می‌شوند. آن‌ها تا اواسط‌ نوامبر 2001 با 869 مدرسه‌ در24 کشور جهان‌ در این‌ خصوص‌ همکاری‌کرده اند.‌ همچنین‌ این موسسه کانتینرهای‌ بزرگی که ‌حاوی 380دستگاه‌ رایانه، مانیتور، ماوس‌ وتجهیزات‌ گوناگون‌ شبکه‌های‌ رایانهی هستند را‌، برای‌ استفاده‌ گروهی‌ از مددکاران‌ اجتماعی‌ به‌ مناطق روستایی‌ 'نپال'‌، برای برنامه‌های‌ توسعه پایدار سازمان‌ ملل‌ در 'کامرون'‌، برای‌ ‌گروه‌ بین‌المللی‌ کمک‌رسانی ‌در' نیجریه‌' و 'آنگولا' و نیز پروژه‌ انجمن ‌رایانه برای ‌مدارس ‌در شهر' گوا' ی هندوستان‌ ارسال‌ کرده‌ است.

موسسه 'برجیس'- BRIDGES- یک‌ سازمان‌ بین‌المللی‌ غیردولتی‌ است‌ که‌ به‌ ارزیابی‌ ابتکارات‌ و سیاست‌های مبارزه با شکاف‌ دیجیتالی‌ پرداخته ، در گزارشی‌ مسئله‌ دسترسی‌‌ به‌ اینترنت‌را مطرح‌ می کند که‌ این‌ امر خود فراتر از دسترسی‌ فیزیکی‌ به‌ اینترنت‌ است. دسترسی‌ واقعی‌ به‌ اینترنت‌ این‌ امکان‌ را برای‌ مردم‌ فراهم‌ می‌کند که‌ با استفاده‌ از تکنولوژی‌ به ‌نحو موثری‌ سطح‌ زندگی‌ خویش‌ را ارتقاء دهند.

هزینه‌های‌ اجرای‌ پروژه‌ ها از یک‌ طرح دومنظوره‌ تامین می شود. بدین‌گونه‌ که‌ درتعدادی‌ از مدارس‌ تحت‌ پوشش‌ یک پروژه، طی‌ ساعات‌ کلاسهای‌ درسی، استفاده‌ از رایانه تنها‌ به‌ دانش‌آموزان‌ اختصاص داشته و پس‌ از پایان‌ کلاس استفاده از سیستم ها وخدمات‌ اینترنتی‌ مدرسه‌ برای عموم با پرداخت‌ مبلغ‌ معینی‌ امکان پذیر است. در واقع با استفاده‌ از درآمدی‌ که‌ از طریق‌ روند‌ تجاری‌ فوق‌ به‌دست‌ می‌آید، می‌توان‌ هزینه‌های‌ جاری‌ اتصال‌ به‌ اینترنت‌ را پرداخت‌ کرد. این چنین‌ روش‌هایی به نفوذ اینترنت‌ در اقشار مختلف‌ مردم‌ و توسعه‌ محلی آن منجر می شود. هدف‌ از اجرای چنین پروژه هایی کمک‌ به‌ مردم‌ ضعیف‌ است. مطمئنآ دسترسی‌ به‌ رایانه موجب‌ تحول‌ و دگرگونی‌ در مناطق‌ روستایی‌ خواهد شد.

نباید انتظار داشت‌،تمام‌ مشکلات‌ مربوط به‌ شکاف‌ دیجیتالی‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ صرفاً‌ با استقرار تعدادی‌ رایانه در منازل‌ و مدارس‌ این‌ قبیل‌ کشورها برطرف‌ گردد. این‌ مسئله‌ را می‌توان از طریق‌ تاکید بر ضرورت‌ آموزش‌ و پرورش‌ و آموزشهای‌ فنی‌ و حرفه‌ای‌ به‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه حل کرد.

تمامی افراد فعال و موسسه ها و مراکز یاد شده برای پیشبرد اهداف خود که بر عدالت و انصاف در زمینه برنامه های جهانی گسترش قدرت استفاده از اینترنت و فن‌آوری دیجیتالی برای تمامی مردم دنیا است، از هیچگونه کمک مالی و حمایت معنوی دریغ نکرده اند. در اکثر موارد اقدامات انجام شده هیچگونه سود مادی هم برای آنان نداشته است. آن‌ها صرفا به تحقق اهداف خود می اندیشند.

منابع:

 

1- http://www.worldlink.com

2- http://www.fiankoma.org/pdf/beyond_the_digital_divide.pdf