گاهی ساخت یک برنامه و یا اجرای آن در مقابل بینندگان و شنوندگان این زمانه، مرا به هراس می‌اندازد.آیا جوان امروز که مخاطب برنامه های ماست همان مخاطب منفعل ده سال قبل است؟ یا اینکه امروز ما با بینندگانی روبرو هستیم که به کمک فن آوریهای نوین و گسترش شگفت انگیز ارتباطات و اطلاعات، بسیار فعال تر و حتی منتقدتر شده و اگر اطلاعاتش از مجریان و کارشناسان برنامه های ما بیشتر نباشد،‌ شاید کمتر هم نیست...

گاهی ساخت یک برنامه و یا اجرای آن در مقابل بینندگان و شنوندگان این زمانه، مرا به هراس می‌اندازد.آیا جوان امروز که مخاطب برنامه های ماست همان مخاطب منفعل ده سال قبل است؟ یا اینکه امروز ما با بینندگانی روبرو هستیم که به کمک فن آوریهای نوین و گسترش شگفت انگیز ارتباطات و اطلاعات، بسیار فعال تر و حتی منتقدتر شده و اگر اطلاعاتش از مجریان و کارشناسان برنامه های ما بیشتر نباشد،‌ شاید کمتر هم نیست. مخاطبانی که با استفاده از فضای مجازی و اینترنت توانسته اند وارد سپهر اطلاع رسانی شوند و امروز تولیدکننده محتوا و اطلاعات به میل خودشان هستند. به جرات معتقدم همین ویژگی فن آور بودن  مخاطبان در عصر حاضر، ساخت یک برنامه تلویزیونی را برای تهیه کنندگان مشکل تر می‌کند.  

تهیه یک اثر قوی در شبکه تلویزیونی با مخاطب تعریف شده اش، در وهله نخست به انتخاب سوژه مناسب بر می‌گردد و بر مبنای سوژه، گروه ساخت برنامه تحقیق و نیاز سنجی مخاطب را آغاز می‌کند .رویداد بزرگی مانند جام جهانی فوتبال خود به تنهایی قدرت جذب مخاطب را دارد، پس آنچه که برای شبکه ارائه دهنده و تهیه کنندگان باقی می‌ماند پردازش منطقی و جذاب این اثر تلویزیونی است . شبکه سه سیما بنا به سنت سال‌های گذشته یکه تاز پخش زنده رویدادهای مهم ورزشی از جمله فوتبال بوده و این بار هم امتیاز پخش زنده مسابقات جام جهانی فوتبال را در اختیار دارد، شبکه ای که بنا به ماموریتهای سازمانی بنام جوان و ورزش شناخته می‌شود . این یادداشت را با طرح یک سوال ادامه می‌دهم ' ویژگی برنامه های جام جهانی شبکه سه در این دوره چگونه باید باشد؟ ' برنامه های موفق رسانه ای معمولا تلاش می‌کنند به این سئوالات قبل از عملیاتی شدن پاسخ دهند:

• 1. مخاطب ما چه کسی است؟ دشوار ترین کار یک برنامه شناخت و هدف گیری مخاطبان است، برای چه کسانی می‌خواهیم برنامه بسازیم.
• 2. نیازهای مخاطب ما چیست؟ یک بیننده تلویزیونی از تماشای مسابقات جام جهانی چه انتظاری دارد، آیا فقط می‌خواهد سرگرم شود یا نیاز به اگاهی و آموزش هم دارد.
• 3. مخاطبان چه چیزی را می‌خواهند بدانند؟ آیا حضور کارشناسان تقریبا تکراری فوتبال ما در کنار مجریان همیشگی که به بحث و نقد مسابقات فوتبال می‌نشینند همان چیزی است که جوانان علاقمند در هر دوره باید آن را تجربه کنند‌ایا این شیوه هنوز هم می‌تواند پاسخ‌گو باشد؟
• 4. مخاطبان چه سوال‌هایی را خواهند پرسید؟ پیش بینی نیازهای اطلاعاتی بینندگان یک امتیاز بزرگ برای یک برنامه تلویزیونی است هرچه بیشتر از مخاطبان بدانیم اتلاف سرمایه و وقت رسانه و مخاطبان هم کمتر خواهد شد و رضایت بیشتر بینندگان را به دنبال دارد.

اما بر خلاف‌این ساختار آنچه معمولا در برنامه های ورزشی سیما دیده می‌شود طی شدن سریع یک ساختار عملیاتی است، یعنی خرید امتیاز مسابقات، تعیین شدن تهیه کننده در فاصله کوتاهی تا شروع جام جهانی، تعیین و جدول بندی مجریان، کارشناسان و گزارشگران برای روزهای مسابقات، طراحی دکور و هماهنگی لازم با بخش‌های مختلف دریافت تصاویر مانند مخابرات، ماهواره، نودال و ... مهمترین ایرادی که می‌توان به شکل ساخت ویژه برنامه‌ها ورزشی در ایران بگیریم این است که بعد تحقیقی و پژوهشی آنها کم است و همین نکته سبب شده بیشتر اوقات این برنامه ها برای مخاطبان جوان و مطلع خود حرف تازه ای برای گفتن نداشته باشند و محتوی کلیشه ای مباحث آنها تاثیری بر روی بینندگان نگذارد. اگر ویژه برنامه‌های جام جهانی را (جدای از پخش مسابقه(، در گروه برنامه های تلویزیونی ¹Talk Show یا گپ به عنوان یک نمایش (Show) ورزشی قرار دهیم، ویژگی مهم این نوع برنامه ها در عین عامه پسند بودن، محتوای خوب آن است . گفتم سوژه برنامه جام جهانی خود به تنهایی قوی و جالب است، آنچه برای تهیه‌کنندگان باقی می‌ماند ارائه مردم پسند و نه رسانه پسند موضوعات، انتخاب میهمانان و کارشناسان مورد قبول مردم  و در یک کلام حرف تازه است .البته من به نقش مجری این برنامه ها بسیار معتقدم، افرادی که با جسارت، اطلاعات و دانش لازم ارتباط خوبی با مخاطبان برقرار می‌کنند و موضوعات را به سطح درک آنها می‌رساند .... به عنوان نکته آخر تصورم بر‌این است که حذف تیم ملی فوتبال ایران از جام جهانی حاضر، معضلی برای شبکه سه و تهیه کننده برنامه جام جهانی خواهد بود، چرا که موضوعیت برنامه،‌این سوال را برای بیننده جوان برنامه تداعی می‌کند که چرا ما در‌این جام نیستیم؟ به نظرم مهندسی فضای بحث‌ها و نقدها نباید به گونه‌‌‌ای باشد که بر فشار روانی‌این سوال دامن بزند و موجبات یاس و ناامیدسازی مخاطبان را فراهم کند، منتظر محصول رسانه‌ای همکاران شبکه سه می‌مانیم و قضاوت بیشتر را به بعد از جام جهانی موکول می‌کینم.

*** 

1. : Talk Show برنامه های گفت وگو محور رادیویی یا تلویزیونی که نقش اصلی را در آنها یک مجری بر عهده دارد و برنامه مبتنی بر دعوت از میهمانان و یا کارشناسان در استودیو و ارائه برخی سئوالات یا نظر ها که بحث قرار است حول آن صورت گیرد مضمون‌این گفت وگو می تواند از طریق نظر سنجی تلفنی یا پیامک مورد داوری مخاطبان هم قرار گیرد.

* مازیار ناظمی مدرس ارتباطات و گوینده خبر ورزشی است.