اگر شماره‌های قبل را خوانده باشید تا کنون مطالبی در مورد تهیه مصاحبه یاد گرفته‌اید اگر چه مطالب قبلی بخش کوچکی از مقدمات و تهیه یک مصاحبه خوب بود ولی وقت آن رسیده که در کنار یاد گیری فوت و فن‌های قبلی با تنظیم مصاحبه و ساختار آن هم آشنا شوید.

اشاره: بهاره جلالوند - دنیای رسانه آنقدر پیچیده است که هر چقدر در موردش بحث و گفتگو کنیم  باز هم کم به نظر می‌رسد. گاهی اوقات برخی روزنامه نگاران و خبرنگاران جوان و کم تجربه خود را آنقدر درگیر یاد گرفتن تکنیک‌های مختلف می‌کنند که سبک و روش اصلی خود را  برای نوشتن از یاد می‌برند. برای پیشرفت در این دنیای پیچیده باید تجربه کسب کرد و یا از تجربه اساتیدی که سالیان سال راهی طولانی را پیموده اند کمک گرفت. با استاد «فریدون صدیقی» از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری همراه شدیم تا از تجربیات وی درس بگیریم، در این مطلب به ویژگی‌های «اشاره» در مصاحبه پرداخته‌شده است.

[زمان: 5:39]

اگر شماره‌های قبل را خوانده باشید تا کنون مطالبی در مورد تهیه مصاحبه یاد گرفته‌اید اگر چه مطالب قبلی بخش کوچکی از مقدمات و تهیه یک مصاحبه خوب بود ولی وقت آن رسیده که در کنار یاد گیری فوت و فن‌های قبلی با تنظیم مصاحبه و ساختار آن هم آشنا شوید. این بار صحبت درباره 'اشاره' است همان بخش ابتدایی مطلب که برخی ها به اشتباه آن را لید می‌نامند، پیش از هر چیز باید با این اشتباهات خداحافظی کرد چرا که برای رفتن در مسیر روزنامه نگاری باید همه چیز را درست و اصولی یاد گرفت.

این با آن فرق دارد!

همان‌طور که اشاره شد شروع مطلب درخبر، مصاحبه و گزارش اسم مخصوص به خودش را دارد برای مثال شروع مطلب در خبر لید، در مصاحبه اشاره و در گزارش ورودی یا مدخل نام دارد. در گذشته برخی اساتید به ورودی گزارش، پیشانی نوشت، مقدمه و یا پیش‌گفتار می‌گفتند. قطعا هر کدام از موارد یاد شده ویژگی های مخصوص به خودشان را دارند که باید درباره آن ها  بحث کرد.

شباهت ساختمان سازی و مصاحبه نویسی

یک ساختمان از آجر، ستون، آهن، گچ و خیلی چیزهای دیگر ساخته شده است مصاحبه هم بی شباهت به یک ساختمان بزرگ نیست. ساختمان یک مصاحبه متشکل از روتیتر، تیتر، اشاره و متن است که می‌تواند سوتیتر و زیر تیتر هم داشته باشد.ویژگی ساختار مصاحبه تابع محتوا و فضایی است که به چاپ آن اختصاص داده شده  که معمولا در این فضا عکس هم وجود دارد.

ما اشاره می‌خواهیم!

همه مصاحبه‌ها به اشاره نیاز دارند  و فقط یک نوع مصاحبه وجود دارد که خودش را از اشاره بی نیاز کرده است. مصاحبه هایی که با اشاره شروع نمی شوند ویژگی‌هایی دارند این نوع مصاحبه ها معمولا تلفنی هستند و برای گرفتن آن ها، از مصاحبه شونده  تنها یک و یا دو پرسش می‌شود. برای مثال هواپیمایی به کوهی برخورد کرده و 70 نفر در این سانحه هوایی کشته شده اند در چنین شرایطی مصاحبه کننده باید سریعا با مسئول پاسخگو تماس بگیرد و طرح سوال کند. جایی که برای چاپ مصاحبه های بدون اشاره در نظر گرفته می‌شود معمولا کوچک است و نمی توان اشاره برای آن نوشت.

چه کار باید کرد؟!

حتما این سوال به ذهنتان رسیده که چه طور می‌توان بدون داشتن اشاره در یک متن کوچک و با جای کم یک مصاحبه خوب و گیرا داشت ؟! جواب خیلی ساده است روتیتر و تیتر این کمبود را جبران می‌کنند و باید همه آن کارهایی که قرار بود برای اشاره انجام دهید به شکل مختصر و مفید در رو تیتر و تیتر انجام می‌دهید.

ویترین مصاحبه را جدی بگیر!

شاید تا به حال برای شما این اتفاق افتاده باشد که در هنگام خرید، جذب ویترین مغازه ای شده باشید که از همه زیبا تر بوده است. اشاره در مصاحبه هم درست نقش این ویترین را بازی می‌کند و باید خواننده را  به دام بیاندازد تا مصاحبه را بخواند.ویترین مغازه ای که چید مان بهتر، نورپردازی، رنگ آمیزی و... زیبا تری دارد در جذب خریدار و دعوت او به داخل مغازه موفق تر است، پس داشتن یک اشاره خوب در مصاحبه بسیار مهم است. وقتی اشاره جذاب باشد به راحتی می‌تواند مثل همان ویترین مغازه مشتری را تشویق به خرید کند.

عنصرهای طلایی

اشاره خوب عنصرهایی دارد که به کار بردن آن ها خواننده را جذب متن مصاحبه می‌کند. اولین عنصراشاره طرح موضوع است این‌که خواننده بفهمد ما می‌خواهیم درباره چه چیزی صحبت کنیم، دومین عنصر طرح پرسشی درباره آن موضوع است (پرسش های جامع و کلان)، سومین عنصر معرفی مصاحبه شونده و در نهایت عنصر چهارم در اشاره نقطه عطف است. نقطه عطف هم چیزی نیست جز مهم ترین حرف و یا حرف های مصاحبه شونده. اگر 2- 3 مورد از مهم‌ترین نقل ‌قول‌های مصاحبه شونده در اشاره بیاید به آن عطف ترکیبی می‌گویند.

لطفا مثالی بزنید!

این 4 عنصر اگر به شکل اصولی در اشاره بیایند آن را جذاب خواهند کرد و برای درک بهتر عنصر های اشاره لازم است که مثالی بزنم. نوشتن اشاره یک مصاحبه را با هم بررسی می‌کنیم، مثلا  مصاحبه در مورد آب های آلوده است، خوب این موضوع ما می‌شود و باید در اشاره هم آن را بیاورید.اگر آب آلوده را عنصرموضوع در نظر بگیرید باید طرح پرسش کنید و آن را در اشاره بیاورید برای مثال چرا آب آلوده است و چه کار می‌توان کرد، عنصر بعدی نیز مصاحبه شونده بود پس باید مصاحبه شونده را هم در اشاره معرفی کنید، در این جا مثلا رئیس سازمان آب شهر هرات و در نهایت نقطه عطف یا نقاط عطف را در اشاره می‌آوریم. در این مثال نقطه عطف مهم ترین گفته های رئیس سازمان آب هرات است که باید در اشاره بیاید مثلا این فرد گفته که « در کشور ما آب دیگری برای آشامیدن وجود ندارد ولی با این حال ما برای حل این مشکل آب آشامیدنی وارد می‌کنیم.»

از قلم نیافتد!

یکی دیگر از عناصری که اشاره را جذاب تر می‌کند آوردن شرایط و موقعیت مصاحبه است، اینکه مصاحبه تلفنی، کتبی و یا حضوری گرفته شده برای خواننده مهم به نظر می‌رسد.  برای مثال زمانی که خواننده متوجه می‌شود که مصاحبه ای به صورت کتبی تهیه شده انتظار کمتری از مصاحبه کننده خواهد داشت چرا که می‌داند در خلال مصاحبه کتبی امکان طرح پرسش ثانویه وجود ندارد. چنانچه مصاحبه شونده پاسخ های لازم را به سوالات  شما نداده است را هم می‌توانید در اشاره بیاورید. مثال قبلی آلودگی  آب را به یاد دارید؟!  فرض کنید با رئیس سازمان آب هرات قرار یک مصاحبه 2 ساعته را گذاشته اید و او در 15 دقیقه به سئوالات پاسخ می‌دهد و مدام هم در حین گفت‌وگو تلفن‌های شخصی‌اش را پاسخ می‌دهد و دائم تلخ و عصبی می‌شود، در چنین شرایطی مصاحبه کننده باید در اشاره حتما این نکات را بیاورد.

چه به کار آید؟!

تنظیم خوب همیشه مطلب را جذاب و گیرا می‌کند و با یک تنظیم خوب  می‌توان مطلبی حداقلی و نا چیز را خواندنی کرد عکس این مسئله هم امکان دارد گاهی سوژه‌های خوب قربانی تنظیم های بد می‌شوند. پس تنظیم مصاحبه به ویژه اشاره بسیار مهم است ولی در برخی مواقع موضوع بر تنظیم غلبه می‌کند و یکسری موضوعات آنقدر جذاب هستند که خود به خود خواننده را برای خواندن مطلب تشویق می‌کنند. برای مثال مصاحبه با یک مجرم پیش از اعدام خودش به تنهایی جذاب است ولی توصیه می‌کنم که در هر شرایطی به عناصر اشاره و تنظیم خوب توجه کنید و صرفا به موضوع اتکا نکنید.

مصاحبه های چند تکه

درباره تعداد کلمات اشاره در مصاحبه، بحث و گفت‌وگوهایی وجود دارد ولی باید گفت که تنظیم اشاره تابعی از حجم است، برای مثال مصاحبه ای که یک صفحه را پر می‌کند باید در اشاره آن جزئیات بیشتری آورده شود. گاهی اوقات مصاحبه ها در چندین قسمت چاپ می‌شوند در چنین مواردی باید تمام عناصریاد شده در اشاره های هر قسمت بیاید ضمن این‌که در اشاره یک نگاه به پشت سر و پیش رو هم داشته باشید. این کار یک فایده خیلی مهم دارد و خواننده را ترغیب می‌کند که به دنبال قسمت هایی که موفق به خواندن آن ها نشده بگردد و آن ها را بخواند.وقتی شما این کار را می‌کنید ذهن مخاطب را درگیر می‌کنید و این کار برای خواننده جذاب است. با به کارگیری مواردی که یاد شد می‌توانید تا حدود زیادی اشاره ای جذاب خلق کنید و اما این همه ماجرا نیست باید تا می‌توانید تمرین و تجربه کسب کنید.