مطلب حاضر از کتاب مصاحبه در روزنامه‌نگاری اثر 'نجات روستی' انتخاب شده است. روستی، نویسنده کرد زبان عراقی، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه سلیمانیه است. وی متولد سال 1972 است و در کارنامه خودعناوینی چون؛ سردبیر، معاون سردبیر و مسئول صفحه را ثبت کرده است و اکنون سردبیر مجله روزنامه‌نگار است.

اشاره: مطلب حاضر از کتاب مصاحبه در روزنامه‌نگاری اثر 'نجات روستی' انتخاب شده است. روستی، نویسنده کرد زبان عراقی، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه سلیمانیه است. وی متولد سال 1972 است و در کارنامه خودعناوینی چون؛ سردبیر، معاون سردبیر و مسئول صفحه را ثبت کرده است و اکنون سردبیر مجله روزنامه‌نگار است. نجات روستی یک مجموعه شعر و داستان در سال‌های 2006 و 1998 چاپ کرده است و کتابی با عنوان ارتباط بین رسانه‌های خبری و افکارعمومی رادردست چاپ دارد.

مصاحبه دروزنامه‌نگاری در عین حال که هنری مستقل است دیگر هنرهای روزنامه‌نگاری ازجمله خبر و گزارش نیز به آن وابسته‌اند، زیرا مصاحبه وسیله‌ای برای دستیابی به اخبار است و می‌تواند به بخشی از یک گزارش نیز تبدیل شود. به همین دلیل می‌گویند مصاحبه مهمترین هنر روزنامه‌نگاری است زیرا روزنامه‌نگار فرزانه و با سلیقه می‌تواند از طریق آن، اطلاعاتی خوب به دست آورد و زمینه‌ای برای ارتباط با منابع خبری پیدا کند. بی شک باید روزنامه‌نگار نیز فردی روشنفکر، آگاه و مطلع بوده و توانایی این را داشته باشد که سوال‌های مناسب برای شخصیت‌های متفاوت طراحی کند، مهارت‌های گوش دادن و درک کردن را داشته باشد و نظاره‌گر دقیق حرکات مصاحبه شونده باشد.

تعریف

ریشه مصاحبه به زبان فرانسه بر می‌گردد و عبارت است از نشست با  شخصیت‌های سیاسی، هنری، ورزشی، ملی و... با هدف گفت وگو و دستیابی به اطلاعات بیشتر در مورد رویداد‌ها. کسب آراء و دیدگاههای صاحب نظران درموضوع‌هایی که برای مخاطب با اهمیت هستند تا جامعه به خوبی از موضوع مطلع شده و در مورد آن قضاوت کند. بنابراین می‌توان گفت؛ هدف‌دار بودن، حضور شخص سوم ( مخاطب)  و یا حضور مصاحبه شونده به عنوان نماینده مخاطب ، تاثیرگذاری، تبدیل اطلاعات به شناخت و توانمند سازی طرفین از جمله ویژگی های مصاحبه در روزنامه‌نگاری است.

ویژگی‌های مصاحبه با شخصیت‌ها

1- معمولا مدت زمان  مصاحبه‌ها با شخصیت ها بین 15 تا 120 دقیقه است.

2- شخصیت مورد مصاحبه باید فردی توانمند و صاحب تجربه در زمینه موضوع مورد نظر باشد.

3- برای انجام گفت‌وگوبا یک شخصیت، به مصاحبه‌گری توانمند نیاز است.

4- هدف مصاحبه از قبل باید مشخص شده باشد.

5- شروع مصاحبه باید به شیوه‌ای باشد که ضمن آن‌که نظر مصاحبه شونده و مخاطب جلب شود، هر دو طرف در همان ابتدا در جریان موضوع اصلی قرار گیرند.

6- سئوال‌های مشخص و کوتاه در مصاحبه باید پرسیده شود، به طوری که با کمترین کلمه بیشترین معنا منتقل شود؛ زیرا سوال‌های مشخص ، جواب های مشخص را در پی دارد.

7- مصاحبه کننده باید با تمام حواس در صحنه مصاحبه حضور داشته باشد تا جریان مصاحبه را به‌طور کامل در اختیار بگیرد.

8- در مصاحبه تلویزیونی به دلیل کمبود وقت از تعریف و تمجید و حاشیه باید پرهیز شود و مصاحبه کننده مستقیم به موضوع اصلی بپردازد.

9- مصاحبه کننده اگر جواب سئوالی را قبول نداشته باشد هرگز نباید بگوید، این جواب قابل قبول نیست چون در این صورت مصاحبه با همکاری که انتظار می رود پیش نخواهد رفت.

10- اگر موضوع مصاحبه در تخصص و علاقه خبرنگاری نیست نباید آن را قبول کند چون رد کردن بهتر از خراب کردن مصاحبه  است.

11- اعتقادات خود را در مصاحبه مطرح نکنید و اجازه دهید مصاحبه شونده نظر خود را مطرح کند.

12- سئوال‌های جنجالی و سخت را در ابتدای مصاحبه مطرح نکنید .

13- از پرسیدن سئوالات مبهم پرهیز کنید.

14- حرکات، سکنات، زبان  و لباس‌های خبرنگار باید با حال و هوای مصاحبه و شخصیت مصاحبه شونده و فرهنگ او هم خوانی داشته باشد.

15- آهنگ و تن صدای کلماتی که خبرنگاربیان می‌کند باید با موضوع مناسبت داشته باشد.

16- قبل از مصاحبه اطلاعاتی جامع از زندگی‌نامه، دیدگاه‌ها و نظرات مصاحبه شونده جمع‌آوری کنید.

17- برای انجام بهتر مصاحبه سعی کنید یک فضای صمیمی ایجاد کنید.

18- قبل از مصاحبه سوال‌هایتان را به  مصاحبه شونده نشان ندهید البته دادن محورهای کلی بحث مانعی ندارد.

19- از عقاید مصاحبه شونده دفاع نکنید.

20- از کلمات؛ همین‌طور است، زیباست، خیلی مهم است و صددرصد در تایید سخنان شخصیت مورد مصاحبه استفاده نکنید.

21- سعی کنید طوری جریان مصاحبه پیش برود که برداشت مصاحبه شونده و مخاطب این باشد که اطلاعات ارائه شده از سوی شخصیت مورد نظر بیشتر از روزنامه‌نگار است ،زیرا وی مهمان است و آگاه از موضوع و برای ارائه  اطلاعات، تن به مصاحبه داده است.

22- با دقت به جواب سئوال‌های مورد نظر توجه کنید، زیرا گاهی از همین جواب‌ها، سئوال‌هایی خوب و بکر به‌وجود می آید.

23- سعی کنید ، ترتیب پرسیدن سئوالات براساس برنامه از پیش تعیین شده باشد.

24-  در مصاحبه با شخصیت‌هایی که دوست دارند خود را مهم جلوه دهند و زیاد حرف می‌زنند، باید مواظب باشید که از موضوع اصلی خارج نشوند.

25- به شخصیت های مضطرب و وسواس که از انجام مصاحبه ترس و اضطراب دارند، بگویید حرفهای شما برای روشن شدن موضوع و مخاطبان رسانه بسیار اهمیت دارد.

26- با شخصیت‌های مغرور و خود پسند که به مصاحبه تن در نمی‌دهند باید با زیرکی خاصی رفتار کرده و کسی را پیدا کنید که روی آنها تاثیر می‌گذارد تا حاضر به انجام مصاحبه شوند.

27- برای یادآوری به مخاطب، در پایان مصاحبه سعی کنید؛ خلاصه ای از موضوع، کارهای انجام شده، پیشنهادها و قول ها را مطرح کنید.

 منبع:

- روستی، نه  جات. دیمانه‌ی روژنامه نووسی، عراق:شهر سلیمانیه، انتشارات نشریه روزنامه‌نگار،چاپ اول2008، 98صفحه.

- ترجمه: ابراهیم محمدحسینی