روزنامه‌نگاری در پرتو فناوری‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی تغییرات پیوسته و مداومی را تجربه می‌کند. اگرچه هسته اصلی هنر روزنامه‌نگاری به‌عنوان روش جمع‌آوری اطلاعات مهم، قابل توجه، روزآمد و ارائه آن در قالب مناسب به مخاطب تغییر نکرده است؛ اما فضای وب روش‌های گزارشگری و رابطه بین گزارشگر و مخاطب را تغییر داده است.

اشاره: روزنامه‌نگاری در پرتو فناوری‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی تغییرات پیوسته و مداومی را تجربه می‌کند. اگرچه هسته اصلی هنر روزنامه‌نگاری به‌عنوان روش جمع‌آوری اطلاعات مهم، قابل توجه، روزآمد و ارائه آن در قالب مناسب به مخاطب تغییر نکرده است؛ اما فضای وب روش‌های گزارشگری و رابطه بین گزارشگر و مخاطب را تغییر داده است. امکانات جست‌وجو و دستیابی به اطلاعات و منابع متعدد و متنوع را گسترش داده و مهمتر از همه سرعت انتقال و پردازش اطلاعات را دگرگون کرده است. در مجموعه مطالبی که پس از این از نظرتان خواهد گذشت، 'جمیزگلن استووال' استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه آلاباما، مقتضیات روزنامه‌نگاری در فضای وب را تشریح و تفاوت‌های آن را با رویه پیشین روزنامه‌نگاری بررسی کرده است.

***

 

زمانی نه چندان دور زندگی یک گزارشگر سنتی بسیار ساده بود: اگر  برای یک روزنامه کار می‌کردید، یک مجموعه وظیفه محوله داشتید و یا در یک حوزه موضوعی خاص مشغول تهیه خبر و گزارش بودید. می‌بایست افرادی را پیدا کنید تا با شما در مورد موضوع خبر صحبت کنند. همچنین لازم بود در مورد تنظیم اجزا و ساختار مطلب به شکل هرم وارونه نگران باشید و باید مطمئن می‌شدید آنچه را نوشته‌اید،  برداشت مناسبی از کل واقعه بوده است. به طور معمول  برای بیان مناسب مطلب محدودیت واژه داشتید  و با مسئله همیشگی محدودیت زمان و 'مهلت آخر' برای انتشار مطلب مواجه بودید.

اگر گزارشگر تلویزیون بودید، مجبور می‌شدید مطالبی را پیدا کنید که عناصر دیداری داشته باشد و در مورد حمل تجهیزات سنگین نگرانی داشتید.  امیدوار  بودید  که موارد فیلمبرداری شده اطلاعاتی بدهد که بتوانید آنها را در برداشتهای 5 یا 10 ثانیه ای تدوین کنید و تمام اینها باید تا زمان پخش خبر صورت می‌گرفت.

اگر یک عکاس بودید، لازم بود درباره فیلم، دوربین و مکان مناسب برای گرفتن تصویر فکر کنید. باید مطمئن می‌شدید نام ها و اطلاعات را برای شرح عکس در اختیار دارید و  سپس مسئله  ظهور و چاپ فیلم و تدوین برگه‌های تصاویر فشرده مطرح بود و امیدوار بودید که جایی در مطلب برای حداقل یک یا دو مورد از عکس‌های شما وجود داشته باشد. این موارد باید قبل از پایان مهلت انتشار انجام می‌شد.

شاید این کارها چندان هم ساده به نظر نیاید. اما به‌هرحال  ساده یا مشکل، وب زندگی یک گزارشگر را پیچیده‌تر کرده‌است. در ادامه همان طوری که به سمت گزارشگری در محیط وب پیش می‌رویم، با این پیچیدگی‌ها بیشتر آشنا خواهید شد.

نوشتن برای عمه ماتیلدا

در روش سنتی به روزنامه نگاران چاپی گفته می‌شد که برای یک مخاطب نمادین، کسی که دارای هوش کافی برای درک یک مطلب است اما به اندازه آنها مطلع نیست، بنویسند. سردبیر می‌گفت این شخصیت، عمه ماتیلدای شماست و می‌بایست وقتی یک مطلب را می‌نویسید، او را در ذهن خود مجسم کنید  و مطمئن شوید که می‌تواند این مطلب را بفهمد.

روزنامه نگاران وب نیز ممکن است راجع به درک مطالبشان توسط عمه ماتیلدا نگران باشند، اما آنها باید شمار زیادی از افراد دیگر مانند افراد مبتدی تا کارشناسان، افراد خبره و علاقمندان به موضوع را در نظر داشته باشند. آنها باید با استفاده از روش‌های متفاوت گزارش‌نویسی گروه وسیعی از مخاطبان را راضی نگه دارند.

قبلا بیشتر اخبار صبغه محلی داشتند. حداقل اخباری که گزارشگران سنتی با آن درگیر بودند، برای مخاطب محلی و طبیعتا از منابع محلی تهیه می‌شدند. اما در حال حاضر،  وب احتمالاتی را برای یک مخاطب غیر محلی  و در واقع مخاطب شبکه جهانی ایجاد می‌کند. کسانی که به کار یک روزنامه نگار وب نگاه می‌کنند و افراد علاقمند به موضوع،  لزوما محلی نیستند. وب همچنین روش‌های مختلفی  را برای تماس با منابعی که ممکن است بیرون از محدوده محلی باشند، در نظر می‌گیرد.

مرگ مهلت آخر

زمان همیشه روی دوش روزنامه نگار سنتی سنگینی می‌کند. روزنامه‌ها باید در زمان‌های معینی منتشر شوند . همان‌طور که ماشین‌های توزیع نامه، نامه ها را در زمانی خاص تحویل می‌دهند. برنامه اخبار رادیو وتلویزیون نیز در ساعات معینی پخش می‌شود. اما چنین  مسئله‌ای برای روزنامه نگار وب وجود ندارد. یعنی مهلت آخر برای او مطرح نیست و می‌تواند هر وقتی یک مطلب تهیه شد، آن را ارسال کند.

در وب اگر مهلت آخر تهیه خبر وجود ندارد، مهلت آخر روز آمد سازی نیز مطرح  نیست . به نظر می‌رسد  برخی از مطالب برای مدتی، قبل از این‌که از چرخه اخبار خارج شوند، جریان دارند. ممکن است گزارشگر بعد از ارسال مطلب اول اطلاعات تازه ای بدست آورد بنابر این باید آن مطلب را روزآمد کند. یک خواننده می‌تواند اطلاعات جدید ی بفرستد و گزارشگر را وادار سازد تا تنظیم لیدهای جدید برای خبر را بررسی کند. دیگری شاید برتصحیح اطلاعات نادرست تاکید نماید. ممکن است نیاز باشد دیدگاه‌های حذف شده از مطلب اولیه بعدا اضافه شود. یک مطلب تازه شاید منحصر به رخداد اصلی نباشد و به حواشی آن مربوط شود، اما گزارشگر به خاطر اشتیاق و علاقه مستمری که در مخاطب ایجاد می‌کند، آن حواشی را مورد توجه قرار می‌‌دهد.

مهلت آخر، همین حالاست

در روزنامه نگاری وب فرجه زمانی وجود ندارد، بنابر این برای اخبار جدید، فرجه زمانی الآن است، همین دقیقه و دوباره ده دقیقه بعد.

در نظر بگیرید یک ماشین در ساعات میانی روز به ساختمان شهرداری برخورد کرده است. گزارشگر روزنامه که ساعت 7 بعدازظهر آخرین مهلتش برای ارائه مطلب است، وقت کمی برای تنظیم مطلب دارد. او می‌تواند به منابع، شاهدان یا بیمارستان زنگ بزند و درباره مجروحان سئوال کند. سپس زمانی را صرف منظم کردن افکار خود و نوشتن یک لید و پاراگراف دوم و سوم برای انتقال کل مطلب  به خواننده، می‌کند.

اما روزنامه نگار وب مجبور است  با اطلاعاتی که در دسترس است، فورا کار را آغاز و سپس اطلاعات را در ساعات بعد از ظهر به طور مستمر روزآ مد کند.  چه اتفاقی افتاده است؟ چگونه؟ چه کسی صدمه دیده و چقدر؟ خسارات وارده چه اندازه بوده است؟ وقتی مردم شهر درباره رخداد بشنوند، فورا شروع به مراجعه به وب سایت خواهند کرد تا اطلاعاتی درباره این مسئله پیدا کنند. روزنامه نگار وب نمی تواند ارسال مطلب را برای  مدتی  جهت بررسی چند وچون موضوع به تعویق بیاندازد .مهلت آخر برای او همین حالاست

چراغ راه

در گذشته آنچه  که یک گزارشگر احتیاج داشت یک دفتر یادداشت، شاید یک ضبط صوت، دسترسی به تلفن و سپس امکانات حمل و نقل برای برگشت به روزنامه یا دفتر تلویزیون بود. پرسش پیش روی یک گزارشگر سنتی در موردمهارت‌ها و امکانات فنی مورد نیاز این بود: چگونه می‌توان به یک کامپیوتر دسترسی داشت و از برنامه پردازشگر آن استفاده کرد؟

اما روزنامه نگاران وب  به یک کامپیوتر کیفی نیاز دارند و این‌که چگونه می‌توان از طریق فیش تلفن و  یا شبکه بی‌سیم به اینترنت متصل شد. در کامپیوترهای کیفی یک مجموعه نرم افزار وجود دارد که به کمک آن می‌توان تصاویر را از دوربین‌های ویدیویی منتقل و یا از دوربین‌های دیجیتالی پیاده سازی و چاپ کرد. روزنامه نگاران باید تصاویر ویدیویی را تدوین نمایند، اسناد را اسکن و آنها را به فایل‌های pdf تبدیل کنند. آنها همچنین باید با اصول زبانhtml  آشنا باشند. به قدری که کپی مطالب در وب سایت مناسب به نظر بیاید. باید قادر باشند از back door 1 برنامه‌های پایگاه‌های اطلاعاتی که وب سایتشان را تقویت می‌کند، استفاده کنند تا بتوانند مطلب را فورا در سایت قرار دهند.

چگونگی استفاده از قالب‌های متعدد

روزنامه نگار چاپی با سبک هرم وارونه کار می‌کند. روزنامه نگار رادیو و تلویزیون   مطلب  را با ساختار واحد  نمایشی ارائه می‌کند و هر کدام از این‌ها محدودیت ها و مزیت‌های خاص خود را دارند.

اما روزنامه نگار وب باید علاوه بر به این سبک‌ها، به روش نوشتن تیتر، خلاصه ها، شرح اسلاید، سئوالات مکرر، نظر سنجی، آزمون ها، ورودی‌های وب لاگ و دیگر مواردی که به مرور افزایش می‌یابند، مسلط شود.

انتقام عمه ماتیلدا

همانطوری‌که در بالا ذکر شد،  روزنامه نگار سنتی می‌توانست برای  عمه ماتیلدا بنویسد. اما او قضاوت‌های عمه ماتیلدا را نمی شنید و درک و برداشت وی از مطلب  زیاد مهم نبود. او فقط یک مفهوم بود. نه کسی که روزنامه نگار در قبالش مجبور به پاسخگویی باشد.

روزنامه نگار وب ممکن است بلافاصله بعد از ارسال مطلب واکنش عمه ماتیلدا را ببیند. به عنوان مثال به عنوان معلم سابق انگلیسی او به اشتباهات  املایی یا گرامری مطلب اشاره کند. ممکن است از او برای پیوستن به یک گروه جهت بحث درباره مطلب دعوت نماید، شاید درباره موضوع اطلاعات اضافی داشته باشد یا یک سرنخ جدید برای پی گیری موضوع بدهد یا درباره برخی از اطلاعات ارائه  یا تفسیر شده برداشت متفاوتی داشته باشد. عمه ماتیلدا ممکن است شیوه پرداخت مطلب را نپسندد  و  نشانی پست الکترونیکی سردبیر را هم داشته باشد.

عرضه مطلب

روزنامه نگار سنتی باید نگران جای مناسب مطلب در صفحه باشد. گزارشگر تلویزیون  در برنامه پخش خبر وقت کافی برای بیان مطلب می‌خواهد. هر دوی این موارد برای اغنای رضایت شغلی لازم است اما گاهی اوقات به نتیجه نمی رسد.

روزنامه نگار وب اما نیاز به صفحه نظرات و آمار دارد. او نمی تواند فقط مطلب را پست کند و امیدوار باشد که مردم آن رامی بینند. ممکن است لازم باشد روزنامه نگار مطلب را به سیستم تابلوی اعلاناتی که به موضوع اختصاص داده شده است، ارسال و تلاش کند افراد را به سمت آن مطلب هدایت کند. شاید هم مجبور شود در یک وب لاگ یا گروه خبری شرکت کند تا مطلب بوسیله افراد مناسب رویت شود. صفحه نظرات و آمار باید در دسترس سردبیر باشد تا بلافاصله اظهارنظرهای خوانندگان را بررسی کند و  ببیند مردم  چه مطلبی را می‌خوانند و چه چیز را نمی خوانند. او از آن داده ها برای تصمیم گیری‌های شخصی یا حرفه ای استفاده خواهد کرد.

روزنامه نگار وب با یک دنیای تازه و جسورانه مواجه است. دنیایی که در آن رویه ها و خواسته های متفاوت و جدیدی مطرح است. البته او یک گزارشگر باقی خواهد ماند و اساس کار همیشه یکی است.

گزارشگری: جایی که روزنامه نگاری آغاز می‌شود

در هر رسانه ای گزارشگری کار اصلی روزنامه نگاری است. نوشتن، ویرایش، طراحی و ارائه در فرآیند روزنامه نگاری حیاتی و مهم است. اما هدف روزنامه نگاری ارائه اطلاعات به یک مخاطب است. این کار بدون گزارشگری هرگز انجام نمی‌شود. گزارشگر باید اطلاعات را جمع آوری کند، البته نه هرنوع اطلاعاتی را؛ بلکه اطلاعاتی که نیاز خاص روزنامه نگاری را برآورده  می‌سازد و از منابع مطمئن  تهیه شده است. این اطلاعات باید خبر باشد.

خبرها  به عنوان اطلاعات روزآمدی که برای طیف وسیعی از مخاطبان دارای اهمیت و مورد توجه  است، تعریف می‌شوند. چه چیزی برای مردم مهم است؟ مردم در قرن 21 توقعات و علایق متفاوتی دارند که ساختار  زندگیشان را شکل می‌دهد. آنها خانواده بسته و گسترده دارند.  صاحب حرفه ها و امکاناتی هستند که زندگیشان را می‌سازد،  سرگرمی ها و روشهایی برای گذراندن  اوقات فراغت دارند. با گروهها از طریق فعالیت اجتماعی، مذهبی و شهری ارتباط دارند. روزنامه نگاری این خواسته ها را با فراهم کردن اطلاعات روزآمد حمایت می‌کند. بقدری که مردم بتوانند آن اطلاعات را به مشارکت بگذارند، از آن برای تصمیم گیری درباره زندگیشان استفاده کنند، سرگرم شوند و یا از آن برای تعریف دنیای خود بهره‌برداری کنند.

اما به‌خاطر داشته باشید اطلاعات درباره هر جنبه ای از فعالیت‌های انسان لزوما خبر نیست. دو ویژگی باید در این اطلاعات  باشد تا آن را به حوزه اخبار بیاورد. یکی این‌که اطلاعات باید مورد توجه بیشتر افراد قرار گیرد. به عنوان مثال ممکن است شما به عنوان یک دانشجو مشکل ثبت نام داشته باشید. این مسئله مطمئنا برایتان مهم است، اما  این موضوع  خبر نیست، مگر این‌که آنچه  برای شما اتفاق افتاده،  تجربه ای باشد  که دیگران هم در آن مشارکت داشته اند. به همین لحاظ اگر اکثر دانشجویان مشکل ثبت نام دارند، این موضوع می‌تواند خبر باشد. یکی از اولین نکاتی که  روزنامه نگاران یاد می‌گیرند این است که بین اطلاعات مورد توجه اشخاص یا گروههای کوچک و اطلاعاتی که مورد توجه گروه وسیعی از مخاطبان است، تمیز قایل شوند.

ویژگی دوم که اطلاعات را تبدیل به خبر می‌کند، روزآمد بودن آن است. اطلاعات از این حیث شبیه تهیه مواد خوراکی فاسد شدنی از یک خوارو بار فروشی است. خبر همان طورکه واژه آن اشاره می‌کند، از اطلاعاتی که تازگی دارند، ساخته می‌شود. لازمه خبر شدن یک رخداد این است که در گذشته نزدیک اتفاق افتاده یا  بحثی باشد که در حال حاضر به ذهن بیشتر مردم خطور می‌کند. وضعیت هوا در هفته گذشته کمتر مورد توجه مردم است تا هوای امروز. حتی اگر اثر آن هنوز باقی مانده باشد. اطلاعات درباره این دو رخداد ـ هوای هفته گذشته و امروزـ  یکی است. اما اولی(اطلاعات) جاری است و دومی خیر.

مشخص کردن این مسئله که چه چیز خبر است و چه چیز خبر نیست، در یک یا دو بند  دشوار است. روزنامه نگاران معمولا در این خصوص که چرا اطلاعات درباره برخی رخدادها یا موضوعات معین را در نشریه یا پخش تلویزیونی، ارائه نمی کنند، مورد سوال قرار می‌گیرند. پاسخ آنها این است:' ما اینها را خبر نمی دانیم.' آنچه که آنها می‌گویند این است که تعیین جنبه خبری اطلاعات یک نوع قضاوت و داوری است و خبر ها همیشه واضح و آشکار نیستند.

هنوز هم گزارشگران به واسطه آموزش و با استفاده از روش آزمون و خطا در مورد آنچه که سازمان متبوعشان به عنوان خبر در نظر می‌گیرد، موضوع را پی گیری می‌کنند. این شناخت معمولا با آگاهی از آنچه که سازمان خبری در گذشته انجام داده، حاصل می‌شود.  رخداد ها و موضوعاتی که در گذشته پوشش داده نشده اند احتمالا در آینده هم مورد توجه قرار نمی گیرند. روزنامه نگاران به طور سنتی این تصمیم های خبری را به‌تنهایی اتخاذ می‌کنند. یعنی مخاطبان یا عموم با آن درگیر نمی‌شوند اما فرهنگ روزنامه نگاری وب مشارکتی و در تعامل بیشتر با مخاطب است و فرآیند تصمیم گیری فردی کاملا با آن در تضاد است.

***

1. back door روشی برای دستیابی به یک برنامه یا سیستم از طریق رد کردن کنترل‌های امنیتی است. برنامه سازان اغلب چنین امکانی را در سیستم های تحت تولید خود ایجاد می کنند تا بتوانند اشکال های آنی را بر طرف کنند.

 

منبع:‌

- WEB JOURNALISM: Practice and promise of a New Medium /James Glen Stovall, 2004