تلفن‌همراه نخستین بار به منظور استفاده در معاملات تجاری مورد بهره برداری قرار گرفت و پس از چند سال با توجه به‌استقبال زیاد مردم به عنوان وسیله ارتباطی که بدون محدودیت زمان و مکان ارتباطات از راه دور را محقق می‌کرد، مورد استفاده وسیع قرار گرفت. کاربردهای این وسیله ارتباطی را در ارتباطات میان فردی، در ارتباط جمعی و سرگرمی‌برای کاربران می‌توان برشمرد.

 

' رادیو می‌تواند شگفت انگیزترین نظام ارتباطی قابل تصور باشد...البته اگر این ظرفیت را داشته باشد که نه تنها انتقال دهد بلکه دریافت کند و شنونده را نه به شنیدن که به سخن گفتن  وادارد...'

برتولد برشت[1]

 

تلفن‌همراه نخستین بار به منظور استفاده در معاملات تجاری مورد بهره برداری قرار گرفت و پس از چند سال با توجه به‌استقبال زیاد مردم به عنوان وسیله ارتباطی که بدون محدودیت زمان و مکان ارتباطات از راه دور را محقق می‌کرد، مورد استفاده وسیع قرار گرفت. کاربردهای این وسیله ارتباطی را در ارتباطات میان فردی، در ارتباط جمعی و سرگرمی‌برای کاربران می‌توان برشمرد. نسل سوم تلفن‌همراه می‌توانند خدمات مولتی مدیا^[2] را عرضه کنند و با استفاده از این خدمات کاربردهای تلفن‌همراه در آموزش(یرشالمی‌و بن زاکن2004)، علوم پزشکی و خدمات درمانی(زاراکا2004 ویاموچی و دیگران 2005) و... تحقق می‌یابد:  امکان استفاده از پیام کوتاه در ارتباطات معلم و شاگرد و یا پزشک و بیمار، امکان ارائه اطلاعات دارویی و... که بیشتر اینها در سایه امکانات اینترنتی تلفن‌همراه با توجه به همراهی همیشگی فرد صورت می‌گیرد.

علاوه بر این کاربردها، اولین رسانه ارتباط جمعی نیز که پیام خود را از طریق تلفن‌همراه به مخاطبانش رساند،رادیو بود، پس از آن امکان دریافت برنامه‌های تلویزیونی ، امکان اتصال به اینترنت و یا دریافت صفحات روزنامه ازتلفن‌همراه  یک چند رسانه ای ساخت که ما را در آن واحد به همه جهان متصل می‌کند و هر کس با استفاده از تلفن‌همراه خود در معرض پیام‌های ارتباطی میان‌فردی یا رسانه‌های جمعی قرار می‌گیرد.این مقاله می‌کوشد کاربرد تلفن همراه را در ارتباط جمعی بررسی کند و به طور خاص تلفن همراه و امکان دریافت برنامه رادیو و امکان تعامل با برنامه‌سازان را به عنوان رسانه مخاطبان تلقی می‌کند.

***

مقدمه

علاوه بر کاربرد ارتباط میان فردی تلفن همراه، رادیو اولین رسانه جمعی بود که به موبایل راه یافت. رادیو که رسانه تنهایی خوانده می‌شود در خلوت افراد همیشه برای خود جا باز می‌کند: در ساعات تنهایی  منزل که همزمان با انجام کارهای دیگر به آن گوش می‌دهیم تا احساس تنهایی نکنیم(رسانه گرم)، وقتی تنهایی پشت فرمان اتومبیل نشسته‌ایم موسیقی، اخبار و حتی پیام‌های ترافیکی همه و همه خلوت ما را پر می‌کنند،هنگام خواب و... اما با وجود رادیو در موبایل هر کدام از ما هر جا که می‌رویم رادیو همراه ماست در کنار موبایلمان.به تعبیر سعیدی(1385) :«بدین ترتیب، با حضور تلفن‌های همراه، رادیو دومین نوزایی خود را جشن خواهد گرفت (نخستین جشن موقع استفاده از رادیو در خودروها بود)»

علاوه بر رادیو ضبط و پخش موسیقی، (Mp3 player) نیز به سرعت جای خود را در نسل جدید موبایل پیدا کرد.پس از آن اتصال به شبکه اینترنت و هم اکنون تلویزیون نیز به این رسانه راه یافته است. اخیرا اخبار روزنامه ها چه از طریق اتصال به اینترنت و چه ارسال اخبار از طریق دفاتر روزنامه روی صفحه گوشی نقش می‌بندد. (در ایران روزنامه همشهری نخستین بار برای مشترکین اخبار تازه خود را از طریق سرویس پیام کوتاه ارسال کرد) پیام کوتاه در روزنامه‌ها ابزاری برای ایجاد و افزایش خوانندگان و در نهایت جذب آگهی است. ایجاد وفاداری از طریق ارتباط مستمر، ارسال اخبار فوری، سراسری و محلی و یا خلاصه خبر‌ها از جمله امکاناتی است که  پیام کوتاه در اختیار روزنامه‌نگاران و مطبوعات قرار می‌دهد.

تلفن همراه در عرصه‌های دیگری غیر از انتقال اطلاعات، قرار‌های کاری و روزمره نیز وارد شده است. ارسال پیام‌کوتاه از وب به تلفن‌همراه، اطلاع از وضعیت آب و هوا، اطلاع از موجودی بانک‌ها (در ایران: سپه، ملی و توسعه صادرات و...)، نظرسنجی رسانه‌ها درباره برنامه‌هایشان یا ارتباط شرکت‌ها و سازمان‌ها با مشتریانشان و درنهایت هم استفاده از پیام‌کوتاه به عنوان ابزاری کاربردی جهت اعلان رأی و یا انجام عملیاتی اقتصادی است که رفته‌رفته در کشور  ما نیز متداول می‌شود. انجام عملیات بانکی از طریق پیام‌کوتاه[3]» از جمله مهم‌ترین کاربردهای پیام‌کوتاه در سراسر دنیا به‌شمار می‌رود. با‌توجه به سهولت و دسترسی مردم به این ابزار، خدمات جدید بانک‌ها در قالب سرویس پیام‌کوتاه با استقبال زیادی مواجه شده است. اکنون انتخاب اول بانک‌ها در اروپا بیش از هرچیز به ارایه خدمات بانکى از طریق تلفن‌همراه با تأکید بر پیام‌کوتاه بستگی دارد. چرا‌که براى استفاده از خدمات «بانکدارى از طریق پیام کوتاه» کافى است سرویس پیام‌کوتاه کاربر فعال باشد.

این سرویس همچنین می‌تواند به کار ارسال پیام‌های سیاسی، اجتماعی، تبلیغاتی و نظر‌سنجی هم بیاید. سرعت عمل، دسترسی دائم، فراگیری مخاطبان و خصوصی‌بودن کارکرد‌های رسانه‌ای این فناوری هستند. در‌مجموع، چنان‌که آمد، علاوه‌بر کاربردهایی برای تسهیل ارتباطات میان‌فردی، استفاده شرکت‌های تجاری برای تبلیغات بازرگانی، تبلیغات سیاسی کاندیداهای ریاست جمهوری، مجلس و شوراها، ارسال اخبار بعضی از روزنامه‌ها از طریق سرویس پیام‌کوتاه برای مشترکان، نظرسنجی‌ها و مسابقات رادیو تلویزیونی را می‌توان به عنوان کاربردهای ارتباط جمعی پیام‌کوتاه برشمرد. استفاده‌های تجاری تبلیغاتی یا ارائه خدمات بانکی،رای دهی ، شرکت در نظرسنجی های سیاسی یا مسابقات، انجام نظرسنجی‌های پیمایشی و... از پیام کوتاه، رادیو، امکان دریافت برنامه های تلویزیونی ، امکان اتصال به اینترنت ویا دریافت صفحات روزنامه می‌تواند مجموعه کاربردهای رسانه جمعی را در تلفن همراه شامل شود

اما آنچه مورد تاکید این مقاله است کارکردهای خاص تلفن همراه در ایجاد رابطه دوسویه مخاطب و عوامل برنامه ای رادیو است. چنان‌که گفته شد با در نظر گرفتن این‌که بخش اعظمی از مخاطبان رادیو را کسانی که در اتومبیل هستند (راننده یا سرنشینان اتومبیل ها)، مغازه داران، مسافران مترو، زنان خانه‌دار، نگهبانان و شاغلین به سایر مشاغل که امکان یا حوصله نوشتن نامه و ارسال آن و یا تلفن زدن را ندارند، تشکیل می‌دهند ،  ارسال پیام  کوتاه از طریق رادیو یکی از ابزار های برقراری رابطه موثر سازندگان و تولید کنندگان با شنوندگان ودریافت بازخورد آنی مخاطب است.

این واسطه ارتباطات میان فردی هم به عنوان ابزار ارائه محتوا به مخاطب از طریق رادیوی تلفن همراه محسوب می‌شود و هم ابزاری برای تعامل مخاطب با رسانه که از آن برای ارسال فیدبک استفاده می‌کند، همچنین این وسیله می‌تواند امکان تولید اخبار و خوراک رسانه ای را از طریق ارسال پیام کوتاه فراهم کند و نیز فرصت شرکت  در نظرسنجی های رادیویی را برای مخاطبان مهیا سازد.

رادیو در تلفن همراه: رادیو همیشه و همه جا

بدون شک بخش اعظمی از مخاطبان رادیو را مخاطبان متحرک تشکیل می‌دهند؛ مخاطبانی که در تاکسی، اتوبوس ، سرویس و اتومبیل شخصی در ساعات مختلف روز با توجه به گرم بودن این رسانه در حین انجام سایر وظایف خود به رادیو هم گوش می‌دهند، علاوه بر رادیوی وسایل نقلیه، موبایل کاربران نیز رادیو را به رسانه همه جا حاضر برای مخاطبانش تبدیل کرده است، دیگر فرقی نمی کند که رادیوی تاکسی روشن باشد یا مخاطب مشغول پیاده روی باشد و یا در مترو و حتی محل کار در همه این شرایط او با استفاده از تلفن همراه می‌تواند برنامه رادیویی مورد علاقه اش را از هرکدام از شبکه ها دریافت کند .

بنابراین این رسانه جمعی به خلوت کاربرانش راه می‌یابد و هر کاربری که در خلوت خود در معرض پیامهای این رسانه ها قرار می‌گیرد: «جهانی است بنشسته در گوشه‌ای».

شرکت های سازنده موبایل نیز برای جلب رضایت کاربرانشان گوشی هایی با قابلیت دریافت و پخش امواج رادیویی را به بازار ارائه کرده اند ولی موضوع به اینجا ختم نمی شود! iRADIO نام سرویس جدیدی است که به تازگی شرکت موتورولا- دومین شرکت تولید کننده گوشی موبایل در دنیا- در اختیار کاربران خود قرار داده است. با استفاده از این سرویس از این به بعد کاربران موبایل می‌توانند برنامه های رادیویی مورد علاقه خود را از چند ساعت قبل به وسیله گوشی موبایلشان انتخاب و در زمان مناسب گوش کنند.
روش کار به این صورت است که شما با کامپیوترشخصی خود به سایت اینترنتی شبکه رادیویی مورد نظر متصل می‌شوید و فایلی را که برنامه های رادیویی آینده این شبکه در آن گنجانده شده ، دانلود می‌کنید. سپس با یک کابل USB این فایل را به دستگاه موبایل خود انتقال می‌دهید. معمولا این فایل حاوی برنامه های ده ساعت آینده شبکه رادیویی است ، به این ترتیب گوشی های موبایلی که از این سرویس استفاده می‌کنند باید حداقل دارای ظرفیتی معادل 256 مگابایت باشند. بعد از این مرحله نوبت به انتخاب برنامه ها می‌رسد. شما می‌توانید برنامه هایی را که مایلید فردا صبح در مسیر محل کار گوش کنید به سادگی از روی صفحه نمایش موبایل انتخاب نمایید. جالب اینجاست که این موبایل ها با استفاده از فناوری بلوتوث[4] قادر به ارتباط با وسایلی مانند ضبط منزل و ضبط اتومبیل هستند. شما می‌توانید بعد از رسیدن به مقصد و خاموش کردن اتومبیل نیز ، دنباله برنامه را از طریق گوشی موبایلتان گوش کنید. در این روش دیگر از امواج رادیویی و آنتن اتومبیل خبری نیست. حال این سوال مطرح می‌شود که تکلیف برنامه های خبری و ورزشی که اتفاقا مخاطبان زیادی نیز دارند چه می‌شود؟ یکی از مدیرانی که در راه اندازی این سرویس نقش دارد در پاسخ به این پرسش می‌گوید که برای این منظور هر چند دقیقه یک بار ارتباط مخابراتی مستقلی از طریق شبکه های رادیویی مختلف با دستگاه های موبایل برقرار می‌شود و تازه ترین خبرها و حوادث روی حافظه آنها آپدیت خواهد شد.به این ترتیب کاربر در مواقع نیاز می‌تواند به آخرین اخبار و گزارشات نیز دسترسی داشته باشد. قطعه دیگری که در این میان مورد نیاز است آداپتوری کوچک است که به ضبط اتومبیل وصل می‌شود و امواج بلوتوث را برای ضبط صوت ترجمه می‌کند. این دستگاه بر روی هشتاد درصد ضبط صوت های موجود در بازار به سادگی قابل نصب است.
در حال حاضر شرکت موتورولا در حال رایزنی با کمپانی های بزرگ سازنده اتومبیل است تا با همکاری هم در اتومبیل های آینده این دستگاه کوچک به صورت استاندارد در ضبط صوت آنها قرار بگیرد. به این ترتیب ، از این به بعد دیگر لازم نیست برای گوش دادن به رادیو و یا موسیقی های ذخیره شده در موبایل از هدفون استفاده کرد. شما می‌توانید با استفاده از بلندگوهای ماشین لذت بیشتری از محتویات موبایلتان ببرید. در این میان اگر یک ارتباط تلفنی داشته باشید برنامه به صورت اتوماتیک قطع می‌شود و صدای زنگ موبایل را خواهید شنید.(روزنامه هموطن سلام1384)

بنابراین اتوپیای رسانه ای که همیشه و در همه جا پیام خود را به مخاطبان ارسال کند از طریق تلفن همراهی که همه جا حاضر است محقق می‌شود و مساله ارتباط مخاطب با رسانه نیز از طریق  این وسیله قابل تحقق است:

پیام کوتاه؛ رسانه مخاطبان رادیو

چنانکه تلفن همراه ابزاری برای عوامل رسانه ای جهت ارائه محتوا به مخاطبان از طریق رادیوی گوشی تلقی شد، تلفن همراه شرایط فعالیت مخاطب برای برقراری راتباط با برنامه سازان را نیز محقق کرد. ارزیابی های متعدد سنتی درباره رفتار مخاطب ، وی را موجودی منفعل در نظر می‌گیرند که محتوای ارتباط جمعی را به شیوه ای منطقی و قابل پیش بینی دریافت می‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد ، مثال بارز چنین رویکردهایی تئوری گلوله جادویی[5] است که درک و تاثیر پذیری همه مخاطبان را دربرابر محتوای مشابه رسانه ای یکسان می‌شمرد. در چنین رابطه ای فرستنده هدف را تعریف و تولید می‌کند و مخاطب منفعل به جای عمل عکس العمل نشان می‌دهد و این عنصر انفعال از جانب مخاطب بهانه و توجیهی نیز بر عدم تاثیر بدست کارگزاران ارتباطی می‌دهد. (ویندال 1376:297و مک کوییل:1382). بعدها نظریه هایی چون استفاده و خوشنودی و پذیرش این تصویر ارائه شده از مخاطب منفعل را اصلاح کردند.(سورین و تانکارد1381:419)

اما در رویکردهای جدید مخاطب نه صرفا به عنوان گیرنده که به عنوان آفریننده فرض می‌شود.از دیدگاه لوی و ویندال (ویندال 1376:300) فعالیت مخاطب به عنوان آفریننده، عمدتا معطوف به عمل دریافت است. آنها فهرستی از  فعالیت‌های احتمالی مخاطبین پیش از مواجهه، حین بهره‌مندی از رسانه‌های جمعی و فعالیت‌های ضمن آن و پس از آن تهیه کرده‌اند:

پیش از مواجهه: گیرندگان ممکن است آنچه را می‌خواهند مصرف کنند تا به‌خوشنودی‌های معینی برسند را فعالانه انتخاب کنند. برنامه‌ریز ارتباطی می‌تواند با ارئه اطلاعاتی درباره خود محتوا، گیرنده را به این فعالیت ترغیب کند.

ضمن مواجهه: افراد مخاطب محتوای ارتباط را به طور انتخابی ادراک و تفسیر و آن را با عنصر پیام هماهنگ می‌کنند .

پس از مواجهه: گیرندگان به طور انتخابی اطلاعاتی را از آنچه دریافت کرده اند به یاد می‌آورند .آنان ممکن است با دیگران هم درباره آنچه که دیده یا شنیده اند گفت‌وگو کنند .

به نظر برشت (1983:169)رادیو می‌تواند شگفت انگیزترین نظام ارتباطی قابل تصور باشد. البته اگر این طرفیت را داشته باشد که نه تنها انتقال دهد بلکه دریافت کند و شنونده را نه به شنیدن که به سخن گفتن وادارد و او را منزوی نکند و متصل و مرتبط گرداند.

با چنین انتظاری که مردم باید متقابلا با رسانه ها سخن بگویند و با هم به تعامل بپردازند این پرسش پیش می‌آید که مردم می‌توانند چنین کنند و چگونه؟ نظریه پردازانی چون دیترباک( به نقل از ویندال 1376:306) با خوشبینی از خصلت استعداد  ارتباطی سخن می‌گویند که به ارتباط دوسویه فرستنده و گیرنده منجر می‌شود. ارتباط دوسویه به عنوان یک پیش نیاز منطقی همه فراگرد ارتباطی را در برمی گیرد. این استعداد از برنامه ریزان ارتباطی که مسئول طراحی وضعیت های ارتباطی دوسویه اند آغاز می‌شود.

بازخورد همزمان مخاطبان رادیو

اما این تعامل دوسویه با ارسال پیام از مخاطب به برنامه ریزان ارتباطی معنا می‌یابد: (این پیام بازخورد نامیده می‌شود) بازخورد واکنش گیرنده است که باعث می‌شود ارتباط گر درباره نحوه دریافت پیام و نیز لزوم ایجاد تغییراتی در آن تامل کند(گیل و ادامز 1384:63)

بازخورد فرایندی است که از طریق آن، واکنش رمز گشا، دوباره به رمز گذار منتقل می‌شود.از این رو بازخورد ابزاری  در دست رمز گذار است تا به مدد آن درک کند که پیامش به چه نحو دریافت شده است (اُ.سولیوان و دیگران 1385:165) و چقدر موثر بوده است (هارجی و دیگران 1377:23) بنابراین، بازخورد امکان ایجاد تغییر در انتقال، رمزگذاری و یا نوع رسانه برای نیل به واکنش مطلوب و مورد نظر رمزگذار فراهم می‌سازد. (اُ.سولیوان و دیگران 1385:165) بازخورد فرایند ارتباط را کارآمدتر می‌کند و عموما نگاهی مثبت به آن دارند به ویژه برای رادیو تلوزیون های خصوصی که به درآمد حاصل از تبلیغات و آگهی ها بر مبنای شمار مخاطبان وابسته هستند.( گیل و ادامز 1384:68)

فیتس و پاسنر (به نقل از هارجی و دیگران 1377:44) به سه شیوه تاثیر گذاری بازخورد اشاره می‌کنند. نخست آگاه سازی ما از نتایج عملکردمان؛ دوم انگیزه دادن برای ادامه برخی اعمال خاص و بالاخره تقویت رفتارهاست؛ یعنی فیدبک موجب تحکیم رفتار می‌شود و بر احتمال تکرار همان رفتار در آینده می‌افزاید. گادی اسکانت نیز معتقد است درک متقابل و رسیدن به معانی مشترک بستگی به استفاده مناسب از فیدبک دارد.(همان)

الگوهای فرایند ارتباطات، اغلب رسانه‌ها را بر حسب فرصت هایی که برای بازخورد پدید می‌آورند، طبقه‌بندی می‌کنند.در این الگوها بازخورد با کارایی پیوند دارد.بنابراین رسانه‌های گروهی، تابلوی اعلانات و بلندگو که امکان بازخورد تاخیری[6] و محدود را فراهم می‌سازند ظاهرا در مقایسه با ارتباط چهره به چهره و یا تلفن کارایی کمتری دارند. (اُ.سولیوان و دیگران 1385:166)

بازخورد در ارتباطات میان فردی معمولا آنی اتفاق می‌افتد  و به افراد کمک می‌کند تا به نتایج و پیامدهای آنچه می‌گویند یا انجام می‌دهند توجه داشته باشند(گیل و ادامز 1384:64) اما در رسانه های جمعی بازخورد نمی‌تواند همزمان باشد و معمولا تاخیری است و با شمارگان فروش رفته از یک روزنامه یا نظرسنجی های مفصل شبکه های خبری حاصل می‌شود.

چنانکه به نظر می‌رسد بخش اعظمی از ادبیات مربوط به فیدبک به دریافت و ارسال آن در ارتباطات میان فردی برمی گردد و شاید به همان دلیل تاخیری بودن و گاه عدم اعتماد مخاطبین به دریافت و اثربخشی آن از سوی برنامه سازان کمتر به فیدبک در متون ارتباط جمعی پرداخته شده است . اما نگارنده مقاله بر این باور است که ظهور تکنولوژی پیام کوتاه که امکان ارسال آنی نظرات مخاطبان به برنامه سازان را فراهم کرده و از سویی اقدام شایسته عوامل برنامه ساز در خواندن و تاثیر دادن نظرات شنوندگان در روند و اجرای برنامه سبب شده است که برقراری تعامل دوسویه در تولید محتوای رسانه ای از سوی مخاطبان به درستی محقق شود.

از میان وضعیت های مطلوب برای دریافت فیدبک های مخاطبان که شرایط ارتباطات دوسویه را فراهم می‌آورد می‌توان به نامه یعنی ابتدایی ترین شیوه ارسال نظرات ، مصاحبه‌ها، نظرسنجی‌ها، تلفن‌ها، ایمیل‌ها به سایت سازمان صدا و سیما یا به طور خاص سایت ها و وبلاگهای مربوط به برنامه ها یا شبکه ها ( مثل سایت رادیو گفت‌وگو یا وبلاگ برنامه 90) و نهایتا به پیام های کوتاه اشاره کرد.

بدون شک  اگر مخاطب کم وقت و تا حدی کم حوصله امروز محتوای رسانه‌ای را تصور کنیم دیگر کمتر به دریافت نامه از طرف آنها یا نشستن پای تلفن و شماره گیری های مکرر او برای اظهار نظرش درباره برنامه می‌توان چشم داشت، از سویی با در نظر گرفتن مخاطبان سیار که در اتومبیل، محل کار یا موقع خواب با استفاده از رادیو ماشین، رادیو جیبی یا رادیو موبایل شنودندگان برنامه هستند باید به راه های ساده تر برای به مشارکت طلبیدن آنها اندیشید؛ تا بتوان نظرات آنی آنها را که ممکن است حتی بر آمده از هیجانات و احساسات باشد دریافت کرد.

به نظر می‌رسد با این اوصاف  پیام کوتاه با همه شرحی که از کم هزینه بودن، دسترسی، سرعت انتقال و همین‌طور همراهی همیشگی فرد داده ایم ، بهترین گزینه انتخابی برای برنامه سازان در جهت نیل به اهدافشان مبنی بر به مشارکت طلبیدن مخاطب است.

  

مشارکت مخاطبان رادیو

این حضور مخاطب می‌تواند به راه های مختلف اعم از شرکت دادن او در مسابقه، نظر سنجی و یا حتی انتخاب موسیقی یا برنامه های درخواستی او باشد:برای مثال بخش اعظمی از پیام های ارسال شده به انتخاب موسیقی مورد علاقه آنان و درخواست پخش آن از برنامه سازان اختصاص دارد و یا برخی سئوال از کارشناسان برنامه بوده است. اما آنچه به عنوان کارکرد موثر فیدبک از آن یاد شد اظهار نظر مخاطبان درباره برنامه بوده است که گاه با تعریف، تمجید و گاه انتقاد و پیشنهاد به برنامه سازان همراه است.

اما نکته حائز اهمیت دیگر به خاطر حفظ ویژگی شخصی بودن پیام های کوتاه  به نظر می‌رسد حس برقراری ارتباط نزدیک و گاه عاطفی خاصی را بین شنوندگان و برنامه سازان سبب شده است : پیام های کوتاهی که به اسم کوچک مجریان و یا برنامه سازان را خطاب قرار می‌دهند یا پیام های تبریک سال نو برای برنامه سازان شاهد این مدعاست ، و شاید بتوان ادعا کرد که دوستی و جماعت های دوستی مجازی و ارتباطات تازه ای بین این دوستان نادیده شکل گرفته است که رادیو باید قدر این ارتباطات دوستانه در این فضای نادیده را بین برنامه سازان و مخاطبان ناشناسای خود بداند و از آن بهره گیرد.

زیرا می‌تواند شاخصی از اعتماد بالای شنوندگان به برنامه سازان در جهت خواندن پیام ها و اثرگذاری آن بر روند برنامه سازی باشد که بدون شک مطالعه بیشتر و طولانی مدتی را بر مبنای تئوری های اعتماد رسانه ای می‌طلبد. این‌همه علاوه بر این به ظرفیت بالای رسانه رادیو ، رسانه خلوت آدمی اشاره می‌کند که می‌تواند ارتباط موثر و کاملی را بین طرفین ارتباط برقرار کند .

چنان‌که اشاره شد نقصان ادبیات موجود درباره فیدبک در ارتباط جمعی بیش از همه به تاخیری بودن فیدبک ها و از سویی بی اعتمادی از موثر واقع شدن فیک بک ها  برمی‌گردد، اما اکنون مخاطب از سویی با وسیله‌ای روبروست که می‌تواند هر جا که باشد و هر موقع به محض دریافت محتوای رسانه ای به سادگی و با هزینه مالی و وقتی بسیار کم نظر خود را ارسال کند.  از سوی دیگر تلاش و موفقیت چشمگیر برنامه های رادیو در دو سویه کردن پیام ها و اثر بخش کردن پیشنهادات یا اعتراضات فرستندگان پیام توانسته نظر آنها را نسبت به تداوم ارسال پیام مثبت تر سازد. اگرچه حجم عظیمی از پیام های کوتاه به گله کردن از خوانده نشدن اختصاص دارد اما گویا فرستنده با  همان ارسال پیام رضایتی حاصل می‌کند و تنها از تصور خوانده شدن پیامش توسط سردبیر یا جمع برنامه سازان خوشنود می‌شود. چنین فضای خوشنودی حاصل آمده از برقراری رابطه با برنامه سازان و ارتباط گران جمعی از سوی مخاطب بدون شک امید بخش عوامل برنامه‌ای برای بهبود محتواست و افزایش رضایت مخاطبین فعلی و همین‌طور جلب مخاطبان تازه را سبب می‌شود. این وسیله که حالا هم شرکت در مسابقات و نظرخواهی ها و هم آهنگ های درخواستی و اظهار نظرهای مخاطبان را بسیار ساده تر کرده است بیش از این می‌تواند برای جلب مشارکت مخاطب در تولید محتوای رسانه ای کارگر افتد. اگر کارکردهای رسانه را در اطلاع رسانی، آگاهی بخشی و سرگرمی فرض کنیم ، بدون شک رادیو فراتر از صرف وقت مخاطب به سرگرمی می‌تواند  در جهت اطلاع رسانی و از آن مهمتر آگاهی بخشی به مخاطبان کارامد عمل کند. همین‌طور اگر قرار باشد مخاطب را در امر اطلاع رسانی نیز مشارکت دهیم باز هم می‌توان از پیام کوتاه به عنوان ابزار اطلاع رسان از سوی مخاطبان به برنامه سازان بهره گرفت. اگر رادیو بتواند از مخاطبانش به منزله خبرنگاران افتخاری که اخبار وقایع روز سراسر ایران را به آن اطلاع می‌دهند گام دیگری در حسن استفاده از کاربردهای تلفن همراه برداشته است.

مجموعه کاربردهای برشمرده برای برنامه های متفاوت رادیویی می‌تواند قابل اجرا باشد تا هم به افزایش هر چه بیشتر مخاطبان بینجامد و هم رضایت آنان را در استفاده از این رسانه گرم به قول مک لوهان فراهم آورد و رادیو را به رسانه‌ای پویای متعامل با حداکثر خوشنودی و رضایت کاربران تبدیل کند.

  

نتیجه گیری

چنان که گفته شد تلفن همراه هم ابزار رسانه برا ی برقراری ارتباط با مخاطب  است و هم  ارتباط موفق و موثر دوسویه  بین برنامه سازان رادیویی و شنوندگان  را  تسهیل می‌کند. دیگر نه تنها دوره منفعل بودن مخاطب در مواجهه با رسانه سرآمده است که مخاطب گزینشگر با در دست داشتن اطلاعات پیش از مواجهه با پیام و برنامه،حین و پس از آن می‌تواند در امر تولید محتوا مشارکت کند.

به نظر نگارنده این عصر تولد دوباره رادیو ست نه به خاطر دسترسی ،سیار بودن و جذابیت برنامه های رادیویی ، بلکه شاید بتوان دلیل اصلی این امر را در دریافت بازخورد آنی و ایجاد و تقویت حس مشارکت مخاطبان از طریق پیام کوتاه جستجو کرد. فرصتی که از مخاطبان مصرف‌کننده، تولیدکنندگان محتوای رادیویی می‌سازد و امکان اظهار و تبادل نظر و حس موثر بودن و مشارکت هر چه بیشتر آنها را در پی دارد.

 

منابع

1.     اُسلیوان و دیگران(1385) مفاهیم کلیدی ارتباطات. ترجمه میرحسن رئیس زاده. تهران.نشر فصل نو.

2.     روزنامه هموطن سلام (1384) رادیو خودرو و گوشی موبایل

 www.hamvatansalam.com/news37990.html

3.     زارعیان،داوود (1385) اس.ام.اس؛ رسانه خبر ؛متن سخنرانی ، همشهری آنلاین.قابل دسترسی در سایت                                        

  www.hamshahrionline.ir

4.     سعیدی، علی‌اصغر.(1384) اثرات ارتباط پایدار بر رفتار مصرف کننده: مطالعه موردی استفاده کنندگان موبایل در ایران، نشریه جهانی رسانه: شماره اول

http://dcsfs.ut.ac.ir/gmj01/2.asp

 

5.     سورین و تانکارد (1381) نظریه های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان.تهران .انتشارات دانشگاه تهران.

6.     گیل و آدامز(1384) الفبای ارتباطات .ترجمه رامیت کریمیان ،مهران مهاجر و محمد نبوی.تهران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

7.     مک کوییل.دنیس(1382) درآمدی بر نظریه ارتباط جمعی، ترجمه پرویز اجلالی.تهران .مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

8.     ویندال و دیگران (1376)کاربرد نظریه های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان.تهران. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

9.     هارجی و دیگران(1377)مهارتهای اجتماعی در ارتباط میان فردی.ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت.تهران:انتشارات رشد.

10.         Brecht,B.(1983)Radio as a means of communication :A talk on the function of Radio.in A,Mattelart and Siegelaub (eds.), Communication and Class Straggle : Liberation ,Socialism . NewYork :International General

11.         Yamauchi, K.; Chen, W.; Wei, D.2005 3G mobile phone applications in telemedicine - a survey Computer and Information Technology, 2005. CIT 2005. The Fifth International Conference on Volume , Issue , 21-23 Sept. 2005 Page(s): 956 - 960

12.         Yerushalmy Michal & Oshrat Ben-Zaken (٢٠٠٤)Mobile phones in Education:the case of mathematics The Institute for Alternatives in Education University of Haifa  :http://construct.haifa.ac.il/~michalyr/celular٪٢٠report.pdf

13.         Zarka, N.; Hinnawi, M.F.; Dardari, A.; Tayyan, M.A. 2004 'Patient Keeper' medical application on mobile phone Information and Communication Technologies: From Theory to Applications, 2004. Proceedings. 2004 International Conference on Volume , Issue , 19-23 April 2004 Page(s): 37 - 38

---

 

[1] پیش از این ایده  تلفن همراه در خدمت رادیو برای دریافت بازخورد مخاطبان بر مبنای تجربه رادیو جوان در مقاله‌ای مختصر در فصلنامه رادیو مطرح شده بود ؛اما مقاله حاضر مفصلا موضوع کاربردهای تلفن همراه برای رادیو را مطمح نظر قرار داده است.

[2] Multi media

[3] SMSBANKING

[4] Bluetooth

[5] Magic bullet theory

[6]  Delayed feedback