درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ) و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است...

اشاره: درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ) و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این سه قسمت از این درس‌نامه از نظرتان گذشت. درس اول به طراحی و  ساختاربندی روزنامه‌نگاری علمی اختصاص داشت، موضوع درس دوم سوژه‌یابی و چگونگی داوری درباره صحت و سقم اعتبار منابع سوژه‌ها بود. در درس سوم،  آمادگی‌های پیش از انجام مصاحبه، نحوه آغاز و انجام آن و شیوه طراحی سئولات برای موقعیت‌های متفاوت مطرح شد.
درس چهارم این درس‌نامه به تکنیک‌ها و قالب‌های نوشتن متن‌های علمی اختصاص دارد. در بخش اول از این درس مهارت‌های نگارش متن‌های علمی و در بخش دوم روش‌های علمی‌نویسی مورد بررسی قرار گرفت. در بخش سوم و چهارم به ترتیب با اصول نویسندگی علمی و اصول خبرنویسی آشنا شدیم. در بخش پنجم این درس قواعد و اصول نوشتن مطالب فیچری را مرور کردیم. و اکنون در آخرین بخش از درس چهارم، اصول نگارش روایی و نوشتن برای اینترنت همراه با مجموعه سئوالات این درس از نظرتان می‌گذرد.

***

4.8: نگارش روایی: برای خوانندگانتان داستان بگویید

هیچ چیز مانند یک روایت خوب نمی تواند خواننده را قانع کند تا موضوعی که به ظاهر بسیار خسته کننده به نظر می‌رسد را دنبال کند و بخواند. یکی از خاطره انگیزترین نوشته هایی که تا کنون خوانده ام داستانی در نشنال جنوگرافیک درباره گونه خاصی از حشرات بود که در یکی از جزایر دور افتاده یافت شده بود و گمان می‌رفت منقرض شده است تا این‌که در جزیره دیگری دوباره کشف شد. از آنجایی که این حشره نه می‌توانست پرواز کند و نه می‌توانست شنا کند این داستان به نظر شبیه معمایی پیچیده می‌آمد. محققان برای حل این معما تلاش کردند و در نهایت به یک نظریه دست یافتند. داستان درباره یک گونه به ظاهر منقرض شده حشره می‌تواند به ظاهر خسته کننده بیاید. منظورم این است که چه کسی اهمیت می‌دهد که یک نوع حشره منقرض شده یا نه؟ اما نویسنده داستان را تبدیل به ماجرایی هیجان انگیز از یک حشره کوچک کرده بود که با شگفتی تمام در نهایت نجات پیدا می‌کند. چه کسی می‌تواند در برابر این داستان مقاومت کند؟

نوشته روایی سبکی است که می‌تواند هم برای خبر و هم برای فیچر مورد استفاده قرار گیرد. این یک شیوه از قصه گویی است که شامل توسعه دادن به شخصیت کاراکترها و خط داستانی است. این سبک از نگارش خواندنی و مسحور کننده است چرا که سوالات ارضا کننده ای مانند این‌که بعد چه اتفاقی می‌افتد؟ یا چطور این اتفاق می‌افتد؟ یا این‌که در قدم بعدی چه چیزی را می‌فهمم؟ را همراه دارد، به این لینک زیر نگاه کنید:

  http://www.poynter.org/content/content_view.asp?id=117320

به این فکر کنید که چطور پیشینیان ما با ما ارتباط برقرار می‌کردند - به ویژه این‌که چطور به ما درس می‌دادند - یا چگونه اجداد ما تاریخ ما را محفوظ نگاه می‌داشتند.

یک نمونه از گفتن داستانی درباره یک تحقیق این است که آن را به داستان محققانی تبدیل کنید که آن تحقیق را انجام داده اند. شخصیت های آنها را توسعه دهید. نشان دهید که چطور جنبه های مختلفی از شخصیت آنها باعث شده است تا به ایده یا یافته ای مرتبط با تحقیقشان دست پیدا کنند یا این‌که چگونه جدل های اتفاقی آنها را به روش کاری بهتری سوق داده است. اغلب اوقات ایده این‌که هسته اصلی برای روایت داستان چه چیزی است از دل مصاحبه با محققان بیرون می‌آید. (درس 3، مصاحبه‌ها را ببینید)

مثال دیگر روایت همان داستان از دید کسانی است که از این یافته و یا این تحقیق تاثیر می‌پذیرند. به عبارت دیگر عنصر انسانی را در داستان خود پررنگ کنید. شخصیت های شما نیز می‌توانند موضوع مناسبی برای روایت داستان باشند. فرقی نمی  کند این شخصیت یک ذره اتم باشد یا حیوان و یا یک حشره. هدف شما این است که این شخصیت‌ها را به بگونه ای وارد داستان خود کنید که توجه مخاطبان را جلب کند و اگر آنها اتفاقی مطلب شما را می‌خوانند، می‌شنوند یا می‌بینند نتوانند از ادامه آن صرف نظر کنند.

مثال:

این نمونه از نشنال جئوگرافیک را بخوانید تا درکی از داستان گویی روایی در نوشته های علمی به دست آورید

 http://www7.nationalgeographic.com/ngm/0602/feature2/index.html

لازم به یادآوری است که رویکرد روایی به داستان الزاما به معنی ضرورت داشتن نوشته ای بلند نیست. داستانی کوتاه در باره شخصیت دانشمندان می‌تواند به شدت جذاب باشد (برای اطلاعات بیشتر مقاله مختصر و مفید : داستان گویی در 300 کلمه را در این لینک ببینید)

 http://www.poynter.org/content/content_view.asp?id=99998 

در نوشتن روایی یک مقاله فیچر لازم است تمام ابزارهایی که برای نوشتن یک رمان روایی جذاب یا حتی یک فیلم خوب لازم است را به کار ببرید به همین دلیل یک راه خوب برای تسلط به این سبک خواندن بسیاری از کتاب‌ها و دیدن فیلم های زیاد و فکر کردن در باره عناصر جذاب داستان گویی است.

مخاطبانتان را با مقدمه ای جذاب بفریبید. خواننده خود را در حالی که اینجا و آنجا سرنخ هایی را برایش می‌گذارید در تعلیق نگاه دارید.شخصیت های داستان  خود را به خوبی توسعه دهید و به خواننده فرصت دهید با سبک و روش هر یک از آنها آشنا شود. با موضوعات علمی از طریق همین شخصیت های داستان ارتباط برقرار کنید. روایت خود را به اوج برسانید و سپس خواننده را تا آخرین کلمه مسحور خود نگاه دارید.

نوشته های علمی نباید خسته‌کننده و آزار دهنده باشد.

4.9: نوشتن برای اینترنت

اگرچه اصول ساختار یک داستان خبری یا فیچری چه برای نشریات چاپی و چه برای نشریات الکترونیکی یکسان است اما وقتی می‌خواهید برای اینترنت بنویسید باید برخی ملاحظات را در نظر بگیرید:

مخاطبان اینترنت بیشتر از این‌که بخوانند پویش می‌کنند و می‌گذرند. همان‌طور که همه ما می‌دانیم خواندن متنی بلند برروی صفحه نمایشگر کامپیوتر باعث خستگی چشم‌ها می‌شود مردم ترجیح می‌دهند مقالات طولانی را زمانی که در صندلی خود لمیده اند و یک لیوان چای در دست دارند و یا در کنار میز صبحانه مطالعه کنند. بنابراین اگرچه اینترنت فضای نا محدودی برای شما به ارمغان می‌آورد اما مقاله شما تنها زمانی خوانده خواهد شد که کوتاه و مفید باشد.

ساختار نوشته خود را جوری تنظیم کنید که مخاطب بتواند منظور اصلی شما را هنگام پویش صفحه و بالا و پایین بردن صفحات به راحتی متوجه شود. ایده‌ها را جمع کنید و از میا نتیترهای مناسب استفاده کنید.

در کنار مقاله از نقل قول‌ها و یا ایده هایی از متن اصلی مقاله استفاده کنید.

جملات و پاراگراف‌ها را کوتاه تر از آنچه معمولا برای نسخه های چاپی می‌نویسید آماده کنید.

اگر می‌خواهید موقعیت حرفه ای خود را در بازار نویسندگان غیر متعهد ارتقا دهید بد نیست، اگر محتوای بیشتری در اختیار ادیتورتان بگذارید.

آیا می‌توان مفهوم پیچیده  علمی را با کمک گرافیک‌ بهتر توضیح داد؟ اگر خودتان می‌توانید این نوع گرافیک‌ها را تهیه کنید چه بهتر اما اگر وب سایتی که برای آن می‌نویسید طراح گرافیک دارد می‌توانید تصاویر به درد بخور و شرح های لازم را در اختیار او قرار دهید تا به کمک آنها گرافیک توضیحی را تهیه کند.

به طور جایگزین شاید شما بتوانید تصاویری که به طور رایگان قابل دستیابی است پیدا کرده و مورد استفاده قرار دهید. عکس، یا حتی قطعه های صدا و ویدیو می‌تواند رخت و جامه ای نو به مقاله شما بپوشاند.

شما همچنین می‌توانید از قابلیت هایپر لینک برای اسم‌ها و جملات استفاده کنید و آنها را به وب سایت های دیگری ارتباط دهید تا مخاطب اطلاعات اضافی به دست آورد. یا این‌که فهرستی از منابع را در انتهای مقاله خود بیاورید که مخاطبان بتوانند به آنها ارجاع کنند. اکثر وب سایت‌ها برای این کارهای اضافی پولی پرداخت نمی‌کنند اما ادیتور شما قدر این کارهارا می‌داند و قطعا شما را برای کارهای بعدی در اولویت قرار می‌دهد و خواننده شما هم از این میان نفع می‌برد.

زمانی که برای اینترنت می‌نویسید از هایپر لینک، منابع اضافی و گرافیک های استفاده کنید و یادتان باشد برای مخاطبانی می‌نویسید که بیشتر از این‌که مطلب را بخوانند آن را اسکن می‌کنند.

***

پرسش و پاسخ

سوال 1:

در زیر پاراگراف های نخستین 3 مقاله آمده است تشخیص دهید که هر کدام از آنها چه نوع متنی است؟ داستان خبری، داستان فیچر، روایت، گزارش تحقیقی، مصاحبه، سرمقاله ، بلاگ یا ترکیبی از بیش از یک نوع نوشته علمی

Article 1 [ http://www.wfsj.org/course/en/L4/L4Stq-Article01.html ]

Article 2 [ http://www.wfsj.org/course/en/L4/L4Stq-Article02.html ]

Article 3 [ http://www.wfsj.org/course/en/L4/L4Stq-Article03.html ]

پاسخ:

الف: خبر

ب: سرمقاله

پ: فیچر

 

سوال 2:

راه های خلاقانه ای برای باز نویسی جملات زیر پیدا کنید برای راحتی بیشتر عباراتی که ممکن است برای مردم عادی دشوار تر باشد هایلایت شده اند.

الف: «استیو لینسکومب هنوز هم مطمئن نیست چگونه این اتفاق افتاد. مدیر بخش تحقیقات برنج دانشگاه ایالتی لویزیانا می‌داند که چند نوع برنج تراریحته در فاصله سال های 2001 و 2003 پرورش داده شده اند او همینطور می‌داند که یکی از این انواع با نام LLRICE601 در مساحتی کمتر از یک هکتار کشت شده است. چیزی که او در باره اش مطمئن نیست چگونه این خط راه خود را به انبار مواد غذایی باز کرده است. این راز کوچک اینک دستمایه یک تحقیقات رسمی شده است.»

ب: «داروهایی وجود دارند که برای درمان ناراحتی‌ها یمزمن به کار گرفته می‌شوند اما انگل نوعی فرایند شبیه به خود ایمنی در مقابل داروها به وجود می‌آورد که داروها را بی اثر می‌کند.»

پ: برمبنای نتایج تحقیقاتی که هفته گذشته در مجله لنست منتشر شد توسعه مقاومت دارویی در انگلی که عامل به وجود آمدن بیماری کوری رودخانه  است می‌تواند منجر به شیوع دوباره بیماری در مکان هایی شود که این بیماری در آنجا‌ها تحت کنترل است.

ت: دانشمندان مواد دانشگاه اکسفورد و ناتینگهام توانستند درون نانو تیوب‌ها واکنش های شیمیایی انجام دهند.

 

پاسخ: پاسخ های متنوعی می‌توان برای این پرسش بیان کرد برای مثال:

الف: در فرآیند تراریخته کردن یک گیاه، یک یا چند ژن از گیاهان دیگر به گیاه مورد نظر در آزمایشگاه وارد می‌شوند تا برخی خصوصیات ویژه را در آنها نهادینه کنند

ب: خود ایمنی حالتی است که در آن آنتی بادی هایی که توسط سیستم دفاعی بیمار ترشخ می‌شوند به جای مقابله با عامل خارجی به بافت های خود بیمار حمله می‌کنند.

پ: کوری رودخانه یا توسط یک نوع کرم به وجود می‌آید توسط نوعی مگس در جریان های شدید منتشر می‌شود. این کرم عامل نوعی کوری و عارضه پوستی در منطقه زیر صحرا در آفریقا و مناطق حاره ای آمریکا است. تقریبا 37 میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا هستند

ت: نانوتیوپ‌ها لوله های نازکی هستند که از اتم های کربن ساخته شده اند آنها در اصل صفحات گرافیتی به قطر یک اتم بوده‌اند که خم شده و به شکل لوله در آمده‌اند.