به موازات استفاده از فناوری اطلاعات در تمامی ابعاد حیات بشر، جهان به سرعت و پر شتاب در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی و شبکه ای است. امروزه امکان دستیابی به اینترنت و استفاده از منابع و داده های اطلاعاتی در تمامی جوامع بشری روندی تصاعدی دارد و جوامع مختلف هر یک با توجه به زیرساخت های حوزه تمدنی و فرهنگی و تکنولوژیکی از مزایای فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند...

به موازات استفاده از فناوری اطلاعات در تمامی ابعاد حیات بشر، جهان به سرعت و پر شتاب در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی و شبکه ای است. امروزه امکان دستیابی به اینترنت و استفاده از منابع و داده های اطلاعاتی در تمامی جوامع بشری روندی تصاعدی دارد و جوامع مختلف هر یک با توجه به زیرساخت های حوزه تمدنی و فرهنگی و تکنولوژیکی از مزایای فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند. ایجاد زیرساخت های ارتباطی و قانونی و تربیت نیروی متخصص و آشنا با فناوری اطلاعات از جمله راهکارهای  استفاده بهینه از فناوری اطلاعات است. رشد شکاف دیجیتالی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، جوامع شهری و روستایی، شهروندان ماهر و آموزش دیده و فاقد مهارت جای هیچ گونه شک و تردید را در رابطه با تدوین استراتژی ها و رویکردهای مناسب برای نیل به یک جامعه اطلاعاتی مدرن را باقی نگذاشته است.  

از سوی دیگر جهان امروز را نمی توان فارغ از تعاطی اندیشه ها به معنای قدیم و کلاسیک آن مفروض داشت، بلکه در جهان امروز ما با طرح و ابداع و حتی بدعتهای جدید رو به رو هستیم. جهان ما امور و وقایع عادی و غیر عادی، طبیعی و غیر طبیعی، متعارف و عجیب و غریب را یکجا هر چند نه به یک اندازه در خود دارد. تقسیم بندی امور و وقایع این جهان عادی و غیر عادی حتی در مورد خود امور غیر عادی نیز تکرار پذیر است؛ زیرا پاره ای از پدیده ها غیر طبیعی و نامتعارف به نظر می‌رسند ولی در مقیاس جزئی و درونی و در قیاس با اجزای خویش نیز می‌توانند طبیعی، غیر طبیعی، متعارف و نامتعارف، تقسیم دوباره پذیرند. یکی از نمونه های بارز این پدیده هایی که از بطن جامعه اطلاعاتی و تکنولوژیکی به وجود آمده، شبکه‌های اجتماعی است. گسترش سریع و پرشتاب فناوری اطلاعات توانسته رویدادها و رخدادهای شگرفی در موقعیت انسانی جامعه تکنولوژیکی ایجاد کند.

 یکی از این رخدادها ایجاد شبکه‌های اجتماعی در فضای اینترنت و مجازی است. شبکه‌های اجتماعی و یا ساختاری اجتماعی در فضای وب به گروهی از افراد گفته می‌شود که دارای اهداف، آرمانها و مطالبات به هم پیوسته ای هستند. این افراد توانسته اند با توجه به امکاناتی که فضای وب در اختیار آنها قرار می‌دهد آرمانهای غیر تجاری خود را که معمولا دارای مبانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است در اختیار کاربران مختلفی قرار دهند و نگاه آنها را به سمت مطالبات خود سوق دهند. این افراد بعضا از سوی سازمانهای مختلف هدایت شده و بعضا نیز به صورت غیر ارگانیک در فضای وب فعالیت می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی توانسته اند علاوه بر ارتباط با اشخاص و گروه ها بر روی چگونگی ساختار و روابط میان افراد و گروه ها نیز تاثیرگذار باشند. بدین لحاظ شبکه‌های اجتماعی که با نمودهای مختلفی هر روزه ظاهر می‌شوند اگر چه عمر برخی از آنها کوتاه است اما توانسته اند تاثیرگذاری خود را تا حدی زیادی سامان دهند. در میان این افراد کسانی که با تکنولوژی شبکه‌های اجتماعی آشنایی بیشتری دارند و توانسته اند از فضای انسانی محیط پیرامون خود نیز بهره بیشتری ببرند از شانس بیشتری در جهت تاثیرگذاری برخوردارند. این افراد برای دستیابی به موفقیت اغلب با دیگر شبکه‌های اجتماعی که در موازات و یا پیرامون شبکه اجتماعی خود فعالیت می‌کنند ارتباط دارند. به طوری که اغلب این افراد به صورت غیر عمدی در یک شبکه اجتماعی فعالیت می‌کنند و یا افراد به شکل گسترده ای در تاثیرگذاری و ایفای نقش به عنوان واسطه در برقراری ارتباط بین دو شبکه ای که به هم متصل نیستند فعالیت می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی پدیده ای نوین از نسلی جدید است که توانسته با حضور و بهره گیری تکنولوژی، آرمانهای انسانی را گسترش دهند. بدین منظور شبکه‌های اجتماعی دارای پتانسیل لازم برای توسعه در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. شبکه‌های اجتماعی از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت ، تصویر و متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه ای و مخابراتی صورت می‌گیرد، بهره می‌برد.

برخی از تاثیرات شبکه‌های اجتماعی:

-        برقراری ارتباط همه جانبه در گستره ای  وسیع

-        فراهم کردن زمینه توسعه دانش، اطلاعات و فرهنگ

-        حذف فاصله های زمانی و مکانی

-        افزایش درک اجتماعی و اخلاقی

-        ایجاد بسترهایی برای تحقیقات علمی

-        افزایش همکاری افراد با یکدیگر در جهت دستیابی به جامعه اطلاعاتی

-        کاهش هزینه های اجرایی

-        بسط و توسعه اندیشه عدالت اجتماعی بابه اشتراک گذاشتنآرمانهای مشترک

-        ایجاد الگوها و نگرشهای جدید

 

 با توصیف شبکه‌های اجتماعی، کارکردها و تاثیرات آن می‌توانیم به یکی از این تاثیرات یعنی افزایش درک اجتماعی و اخلاقی اشاره داشت. چرا که شبکه‌های اجتماعی دارای یک منش اخلاقیهستند. بنابراین ما با مسئله ای به نام 'اخلاق شبکه های اجتماعی' رو به رو هستیم که یکی از مباحث در اخلاق کاربردی  (Applied Ethics) است. اخلاق کاربردی از زیر شاخه ها یا پیوستهای رشته فلسفه اخلاق است که به مباحثی می‌پردازد که به ارزشهای عملی رفتار انسانها در حوزه هایی خاص مربوط می‌شود.  لذا اخلاق شبکه های اجتماعی به مسایلی می‌پردازد که کاربرد و گسترش شبکه های اجتماعی موجب آن گشته است. هدف از این بحث آن است که به سؤالاتی پاسخ گوید که مربوط به بنیانهای ارزشی افعال و مسؤلیتهای افراد در حوزه شبکه های اجتماعی است. علاوه بر آن می‌توان از سیاستهای دولتی در قبال زیربناهای اخلاقی حوزه شبکه های اجتماعی نیز بحث نمود. از آنجا که شبکه های اجتماعی تحولات سیاسی اجتماعی وسیع و شگرفی را پدید آورده است، مشکلات اخلاقی جدید و منحصر به فردی در این حوزه ایجاد شده که نیازمند رسیدگی است. شبکه های اجتماعی نه تنها در نحوه افعال و اقدامات روزمره ما تأثیر می‌گذارد بلکه علاوه بر آن تلقی ما از آنها را نیز تغییر داده است.   مثلا برخی از مفاهیمی که در حوزه فلسفه اخلاق کاربردی خاص داشته اند با پیشرفت فن آوری اطلاعات دچار چالشهایی شده اند که از آن جمله می‌توان به مفاهیم  مالکیت، حریم خصوصی، توزیع قدرت، مفهوم آزادی های اساسی و مفهوم مسؤلیت اخلاقی اشاره نمود.

 در هر یک از این مفاهیم سؤالات جدیدی مطرح شده است مانند این که: کاربران شبکه های اجتماعی چه مسؤلیتهای اخلاقی دارند؟ اگر یک کاربر خطا کند چه کسی را باید سرزنش نمود؟ آیا ایجاد اختلال در برنامه ها و نامه ها و محتوای شبکه های اجتماعی کاری غیر اخلاقی است؟ اینها بخشی از سؤالاتی است که در حوزه اخلاق فردی و نهادی شبکه های اجتماعی مطرح می‌شود. بخش دیگری از سؤالات مربوط به سیاستهای دولت است مانند این که: آیا افراد باید آزاد باشند تا از راههایی چون شبکه اینترنت سخنان خویش را آزادانه مطرح کنند یا محدودیتهایی که در نشر فیزیکی چون نشر کتاب و روزنامه در سیاستهای دولتی است در مورد شبکه های اجتماعی نیز باید اعمال شود؟ این سؤال بیشتر از آن جهت مطرح می‌شود که شاید ما در نشر کتاب و روزنامه که داخل در محدوده قدرت دولتها صورت می‌گیرد سخت گیری یا تساهل کمتر یا بیشتری داشته باشیم نسبت به اطلاع رسانی از بیرون مرزها که از طریق اینترنت صورت می‌گیرد. با توجه به امکان دسترسی افراد مختلف به اطلاعات موجود در رایانه هایی که به شبکه متصلند، دولتها باید چه سیاستها و عملیاتی را در راستای حفظ حریم خصوصی افراد از قبیل بایگانی نامه های ارسالی و وارده اشخاص صورت دهند و مسؤلیت مدنی ایشان در این زمینه چیست؟ مسائلی از این دست موجب شده است که عنوان اخلاق شبکه های اجتماعی در اخلاق کاربردی جای خود را باز کند.  اما خارج از محدوده علت وجودی و ماهیت حضور کلمات، شاید سوال اساسی کارکرد آنها باشد. کارکرد کلماتی که هر یک مدخلی است به هزاران کلمه دیگر، هزاران کلمه ای که گویی اندیشیدن خارج از فضای آنها میسر نیست. اما عنصر مجهولی که در بررسی کارکردها در ورای کلمات خود را پنهان می‌نماید، مسئله انگیزه هاست.