درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ)  و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این هفت درس از این مجموعه با عناوین زیر از نظرتان گذشت...

اشاره: درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ)  و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این هفت درس از این مجموعه با عناوین زیر از نظرتان گذشت:

1-     طراحی و ساختاربندی روزنامه نگاری علمی

2-     سوژه یابی و داوری در باره اعتبار منابع  اطلاعاتی

3-     آمادگی های پیش ،آغاز و انجام مصاحبه

4-     مهارت های نگارش

5-     چیستی علم و روش  روزنامه نگارانه در دنیای علم

6-     گزارشگری در مورد مناقشات علمی

7-     گزارشگری سیاست های علمی

در هشتمین درس از این مجموعه تصویر برداری و تهیه گزارش‌های تصویری از دنیای علم  مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بخش اول این درس با عنوان  'تصویر برداری از علم' و بخش دوم با عنوان  'عناصر تصویربرداری از دنیای علم  '  پیش از این از نظرتان گذشت. اکنون در سومین بخش موضوع  ' تصویر برداری در آزمایشگاه ' مورد بررسی قرار گرفته است، با هم می‌خوانیم.

***

8.10.2 : تصویر‌برداری در آزمایشگاه

برخی اوقات، خود موسسات تحقیقاتی سوژه تصویری بی نظیری هستند - ابزارهای زیادی در آنجا وجود دارد، لوله های شیشه ای و ترکیبات رنگی، که همگی برای دوربین جذاب هستند. با وجود این، چنین حالت هایی استثنایی است. به طور معمول شما با محلی سر و کار دارید که در آن تعداد زیادی کامپیوتر و ابزارهای پیشرفته ای وجود دارد که خود آنها و عملکردشان از دید پنهان هستند. یا آزمایشگاه هایی که قدیمی و زشت هستند و شما را به فکر وامی دارد که چطور در چنین مکانی می تواند چیزی کشف و یا مساله ای حل شود. با این وجود شما باید تصاویر بصری خوبی بسازید. برخی اوقات این کار را می توان با نور پردازی مناسب انجام داد. مثلا بخش عمده ای از محل یا اتاق را تاریک کرده و نور را تنها برروی بخشی که برایتان جالب است متمرکز کنید. این ترکیب تاریک و روشن می تواند فضایی جالب و راز آمیز تولید کند. محققان همچنین علاقه دارند بخشی از مهمترین فعالیت هایشان را در حالی که رو به دیوار اتاق و یا در گوشه اتاق قرار گرفته اند و دوربین شما نمی تواند تصویر بگیرد انجام دهند. در چنین شرایطی خوب است آنها راتشویق کنید که به جای دیگری که قابیلت تصویر بردای دارد منتقل شوند و یا این‌که از زاویه ای دیگر تصویر بگیرید.

8.10.3 : تصویر‌برداری از کارهای در حال انجام

هیچ وقت فراموش نکنید که شما قرار است از کاری علمی و نه رفتارهای روزمره تصویر بگیرید. نمی توانید به گوشه و کتار بروید و در زمان واقعی از رویدادهایی که واقعا در حال انجام هستند، به طور پیوسته، تصویر برداری کنید. بلکه لازم است مرحله به مرحله تصویر برداری خود را انجام دهید. همچنین به خاطر داشته باشید که شما در حال فیلم برداری در میان یک محیط کاری حرفه ای هستید. به سایر دانشمندانی که درگیر داستان شما نیستند اما در حال انجام کارها و وظایف مهم خود هستند احترام بگذارید. بررسی کنید که از چه فعالیت هایی در آزمایشگاه می توانید فیلم بگیرید. هرچقدر تعداد این فعالیت ها بیشتر باشد بهتر است. هیچ چیز برای یک گزارش تلویزیونی بدتر ازآن نیست که منابع تصویری شما کم باشد. تصاویر نه تنها باید جلوه بصری داشته  و توصیف گر باشند که باید خوب و و با کیفیت و مناسب نیز باشد. برای یک صحنه خاص بهتر است تصاویری از زوایا و فواصل مختلف تهیه کنید. هرچقدر مواد خام بیشتری داشته باشید انعطاف بیشتری در هنگام ویرایش نهایی خواهید داشت.

برای مثال، یکی از رایج ترین کارها در یک آزمایشگاه کار کردن با پیپت است. یکی از کارکنان آزمایشگاه با یک دست پیپت را می گیرد و از درون بسته ای یک سر تمیز به آن وصل می کند و از یک لوله حاوی نمونه مقداری را به درون پیپت می کشد و سپس آن را درون یک طرف دیگر که حاوی مایعی خاص است وارد می کند. یک کارمند آزمایشگاه با تجربه این کار را در 5 تا 10 ثانیه انجام می دهد اما شما شاید لازم باشد 30 دقیقه صرف تصویر برداری ازاین اتفاق بکنید - بسته به پیچیدگی حرکات و مانوری که او می دهد. روش سریعتری برای انجام این کار این است که از یک دوربین برای گرفتن نماهایی روی دست و شناور استفاده کنید که همه حرکت های آن کارمند را دنبال می کند. این کار سریعتر از جابجا کردن هر باره دوربین برای تصوییر برداری است. تنها نماهای نزدیک است که لازم است با نصب دوربین روی سه پایه تصویر برداری شود. خیلی مهم است که این کارمند آزمایشگاه در موقعیتی بنشیند که به شما اجازه دهد بتوانید دست ها و کاری که انجام می دهد را مشاهده کنید. هم محیط و هم شخص را نورپردازی کنید و از فواصل مختلف تصاویر خود را تکرار کنید. برای دیدن تفاوت نماهای مختلف از فواصل گوناگون به دو لینک زیر مراجعه کنید:

http://www.mediacollege.com/video/shots/

http://www.dml.kuleuven.be/toledo/2_1_1.php

1.      برای مثال با یک نمای دور میانه از دستی که پیپت را بر می دارد شروع کنید.

2.      سپس از شخص بخواهید متوقف شود، زاویه را عوض کنید و نمایی بسته از دستان او که پیپت را نگاه داشته است بگیرید.

3.      سپس دوباره بخواهید که کار رامتوقف کند. زاویه را تغییر دهید و از او بخواهید کار خود را از سر بگیرد و در نمای نزدیک میانه نحوه برداشتن سر پیپت و وصل کردن آن را تصویر بگیرید.

4.      بار دیگر زاویه را تغییر دهید و در نمایی دور و میانه نشان دهید که چقدر راحت این کار را انجام می دهد.

5.      سپس از او بخواهید تا این کار را تکرار کند و از او با حداکثر جزییات(با نصب دوربین روی سه پایه)  تصویر بگیرید که سطح مایع را که در لوله به پایین می رود را نشان دهید.

با تغییر زاویه و فاصله شما مواد بیشتری برای انتخاب هنگام ویرایش خواهید داشت. فراموش نکنید کل فرآیند را در نمایی دور نیز به طور کامل تهیه کنید. این کار به شما اجازه می دهد که موقعیت محقق و فضای کارش را به دست آورید. به این ترتیب شما نه تنها تصاویری در اختیار دارید که روند کار را نشان می دهد که به شما این امکان و فضا را می دهد که بتوانید توضیحات مستند خود را روی آن قرار دهید. در نهایت شما این مواد را در یک قطعه 30 یا شاید 10 ثانیه ای نهایی خلاصه می کنید.

8.10.4 : تصویر برداری در آزمایشگاه های زیستی

برخی اوقات برخی از نمونه هایی که محقق مورد نظر شما استفاده می کند در خطر آلوده شدن در هنگام تصویربرداری قرار دارند. شما باید از محققان بخواهید که نمونه هایی که درمقابل این فساد پایدارترند آماده کنند بدین ترتیب شما می توانید بدون آنکه نگران آسیب دیدن نمونه و یا در مواردی که با باکتری ها سرو کار دارید، بدون این‌که نگران سلامت خودتان باشید، فرآیند تصویر برداری را انجام دهید.گاهی اوقات محققان - مثلا در هنگام کشت باکتری ها - آنها را به روش ها و در فازهای مختلفی کشت می دهند.  از محققان بخواهید که نمونه هایی در مراحل مختلف و یا الگوهای مختلفی در کارشان وجود دارد را برای تصویر برداری آماده کنند. بدین ترتیب شما عملا به جای آنکه از مساله واقعی فیلم برداری کنید، اکثر اوقات از بازسازی و مدل رویدادهای یک تحقیق تصویر تهیه می کنید. 

8.10.5 : تصویر برداری از حیوانات آزمایشگاهی

در برخی از کشورها مردم و افکار عمومی نسبت به استفاده از حیوانات در تحقیقات پزشکی فوق العاده حساسند. همیشه این مساله را در کشوری که گزارش را برای آن تهیه می کنید در نظر داشته باشید. برخی اوقات این امکان وجود دارد که بدون این‌که عصبانیت و خشم مدافعان حقوق حیوانات را بر انگیزید از کل فرآیند تصویر برداری کنید. اما در برخی از کشورها مانند سویس، انگلستان و یا ایالات متحده، واکنش ها به چنین آزمایش ها و گزارش هایی می تواند آتشین و تند باشد. همچنین به یاد داشته باشید که ممکن است افکار عمومی نسبت به محققانی که آزمایش ها را انجام می دهند برانگیخته شوند و مطمئن شوید که آنها از عواقب احتمالی گزارش آگاه و مطلع هستند. این کار بخشی از زمینه اخلاقی لازم برای ارتباطات شما است.

8.10.6 : فیلم برداری از اتاق عمل

در اتاق های عمل شما باید به گونه ای تصویر برداری را تنظیم کنید که سر راه جراح نباشید و به ابزارهای آن اطراف دست نزنید. چرا که همه موارد موجود در آن مکان گندزدایی شده هستند. در هنگام تحقیق درباره محل شما درباره نحوه عمل اطلاعات لازم را باید به دست آورید و خود را برای آن آماده کنید. از محقق یا پزشکی که با او کار می کنید بخواهید تا اگر بیماری را می شناسد که ممکن است علاقه مند باشد در تلویزیون حضور پیدا کند، وی را به شما معرفی کند. صبور باشید و اگر در تلاش اول موفق نشدید دوباره در خواست خود را تکرار کنید. زمانی که برای اولین بار بیمار را ملاقات کردید - و همیشه بهتر است این کار پیش از تصویر برداری باشد - به او نشان دهید که شما صمیمانه به موضوع  علاقه مند هستید و زمانی را برای گوش دادن به حرف  های او اختصاص دهید. کار خود به عنوان یک گزارشگر تلویزیونی را  برای او تصویح دهید. بخاطر داشته باشید که بیمار به شما اعتماد کرده و سرمایه اجتماعی زیادی را در اختیار شما قرار می دهد. هنگام مصاحبه به بیمار اجازه دهید زندگی و رنج های شخصی اش را توضیح دهد، نه این‌که دکتر به جای او این کار را بکند. به طور عمومی این پزشک است که باید به توضیح بیماری و یا قضاوت درباره درمان بپردازد. زمانی که با جراحی سر و کار دارید سعی کنید میکروفون بی سیمی را به بدن سرپرست جراحی متصل کنید تا بتواند توضیحات و صحبت های او را حتی از پشت ماسک ضبط کند. برخی اوقات ممکن است جراح در هنگام عمل لحظه ای وقفه ایجاد کند و به شما اجازه دهد تا نگاهی از نزدیک تر به سوژه بیاندازید. شما همچنین می توانید از دوربین هایی که به ابزارهای پزشکی متصل است و تصاویر آن روی مانیتورها می افتد استفاده کنید. فراموش نکنید که از جزییات تصویر برداری کنید از جزییات ابزارهای پزشکی، دستان، چشم ها، کل اتاق و در صورت رضایت بیمار، از صورت بیمار با ماسک تنفسی که بر چهره دارد.

8.10.7 : ردپای تصاویری که می گیرد را حفظ کنید.

در حالیکه در حال تصویر برداری بخش های مختلف هستید، مشخصات آن چیزی را که تصویر برداری کردید ضبط کنید. حتی بهتر است که از محقق بخواهید در ابتدای تصویر بردارای، مکان و موارد و فعالیت های مورد تصویر برداری را توضیح دهد. این به شما در ادامه فرآیند و زمانی که مشغول ویرایش هستید کمک می کند.

8.10.8 : موارد غیر منتظره در محل

علی رغم همه توافقی های پیشین شما ممکن است به محل فیلم برداری برسید و ببینید که هیچ چیز مطابق برنامه قبلی آماده نشده است. بنابراین باید دست به ابتکار بزنید و به همین دلیل خوب است که یک نقشه ثانویه داشته باشید تا خسارات را به حداقل برسانید. سه نوع صحنه اصلی که باید تصویر برداری شوند این ها هستند

1.      نماهای دور (یا لانگ شات برای نشان دادن مکان در چهارچوب مورد نظر)

2.      نماهای میانه دور (یا مدیوم لانگ شات برای نشان دادن دانشمندان و موضوع مورد نظر)

3.      نماهای بسته (یا کلوز آپ که جزییات مسایل مهم را به تصویر می کشند)

8.11 : کار کردن با مصاحبه شونده ها

8.11.1: آماده سازی و تصویر برداری

خیلی مهم است که پیش از انجام مصاحبه و در مرحله تحقیق با افراد ملاقات کرده تا با آنها آشنا شوید. به آنها توضیح دهید که این یک گزارش زنده نیست بلکه گزارش ضبط شده است و  ممکن است در انتها بخش هایی از آن ادیت شود. قبل از مصاحبه سئوال های خود را دقیق بررسی کنید تا مطمئن باشید کلامتان درست و دقیق است و محتوای سئوال هایتان را با مصاحبه شونده در میان بگذارید. اگر محقق بداند که قرار است از او چه چیزهایی پرسیده شود و اینک اگر وقفه ای در کلامش افتاد و یا اشتباهی کرد امکان اصلاح آن وجود دارد و می توان نکته اشتباه را از کلام او خارج کرد، احساس اطمینان بیشتری خواهد کرد. کاملا قابل درک است که نگرانی اصلی محقق تصویری است که از او، پیش چشم همکارانش و مردم شکل می گیرد. خوب است بر این نکته تاکید کنید که در صورت لزوم و اضطرار می توان ضبط مصاحبه را متوقف کرد و در زمانی دیگری آن را پی گرفت. کسی که با او مصاحبه می کنید باید ارتباط چشمی با شما برقرار کند. به آنها تاکید کنید که نباید به دوربین توجه کنند. در هنگام مصاحبه گوش به زنگ باشید و مواظب باشید که مصاحبه شونده به شما نگاه می کند و نه به دوربین. این‌که شما سئوال ها را در ذهن دارید و با تسلط آنها را می پرسید لذت بخش است اما با این وجود فهرستی از سئوال ها در دست داشته باشید و در انتهای مصاحبه آن را بررسی کنید که سئوال مهمی جا نیفتاده باشد. مصاحبه را با سئوال های ساده تر آغاز کنید حتی اگر مطمئنید که هیچوقت از آنها در نسخه نهایی گزارش استفاده نمی کنید. محققان به این ترتیب فرصت پیدا می کنند تا با فضا آشنا شده و به سئوال های بعدی بهتر پاسخ دهند. به پاسخ های آنها  واکنش نشان داده و بر مبنای آنها سئوال بپرسید. اگر در پاسخ یکی از سئوال های شما مصاحبه شونده جمله غیر منتظره و جالبی گفت در پرسیدن سئوال های بعدی مرتبط تا زمانی که کاملا راضی شوید تردید نکنید. اگر کسی به یک سئوال مهم پاسخ نداد از تکرار آن نهراسید. راه مناسبی برای پایان دادن به مصاحبه پرسیدن این نکته است که آیا مساله ای باقی مانده که آنها می‌خواهند مطرح کنند اما در سئوال های شما به آن اشاره ای نشده است. هیچ وقت اجازه ندهید شخص از روی کاغذ جواب های شما را بخواند، خواندن متن از روی نوشته در گزارشی تصویر به شدت غیر طبیعی است. این‌که جواب ها به  هم ریخته اما طبیعی باشد بهتر از این است که حاصل کار چیزی شبیه یک سخنرانی سیاسی از کار دربیاید. بگذارید مصاحبه شوند به گونه ای که راحت و روش خود او است به طور طبیعی پاسخ دهد. شما می توانید آنها را منظم و ترتیب بخش هایی را که به طور خاص برایتان مهم است، مرتب کنید. به فرآیند ویرایش اعتماد کنید. این کمک بزرگی است. در هر حال هرچقدر ارایه محقق بدتر باشد کار شما در اتاق ویرایش سخت تر و جدی تر خواهد بود. فراموش نکنید که به اندازه  لازم فیلم و تصویر تهیه کنید. تصاویر باید متناسب با موضوع مصاحبه باشد. احتیاط کنید که هیچ منبع صوتی نا مناسبی در محیط وجود نداشته باشد (صدای هواکش، یخچال ، ترافیک خیابان، عبور هواپیما یا عملیات ساختمانی)

8.11.2 : وجوه فنی

زمانی که مشغول ضبط مصاحبه هستید سعی کنید حداقل یک نفر دیگر با شما همراه باشد - حالت ایده آل این است که آن یک نفر، تصویر بردار باشد که در حالی که شما برروی محتوای مصاحبه تمرکز دارید وی کارهای تصویربرداری را زیر نظر داشته باشد. پشت دوربین ننشینید، چون در این صورت مصاحبه شونده بیشتر به لنز دوربین نگاه خواهد کرددر کنار لنز (در سمت چپ یا راست آن هر کدام که مناسب تر است ) بنشینید یا بایستید. در اتاق های کوچک شاید در نهایت مجبور شوید بین میز و صندلی یا میز و یخچال خود را مچاله کنید- اما مهم این است که مصاحبه شونده خود را راحت احساس کند و نه شما. در نظر داشته باشید که بهترین مکان یک گفت‌گو شاید درون یک اتاق نباشد. بلکه در محیط دیگری باشد که بخشی از زندگی یا کار مصاحبه شونده به آن مربوط است. تصویربردار می تواند شما را آن قدر جابجا کند که موقعیت نهایی خوب به دست بیاید. برخی محققان شاید از این‌که دایم مکانشان را عوض کنید خوشایندشان نباشد. در خلال مصاحبه می توانید در صورت نیاز به آهستگی روی چهر فرد بزرگنمایی را بالا ببرد. زمانی که سئوالی پرسیده می شود دوربین می تواند نماهای میانه دور را بگیرد و در هنگام پاسخ دادن، می تواند نزدیکتر شود تا جزییات حالت های صورت را تهیه کند. توجه کنید، اشتباه رایجی که ممکن است رخ دهد این است که تصویر بردار برروی پیش زمینه فوکوس کند ونه برروی شخصی که شما با وی مصاحبه می کنید.

8.11.3 : پس از تصویربرداری

فهرست نماهایی که قبلا تهیه کرده بودید را بررسی کنید و مطمئن شوید تمام نماهای مورد نیاز داخلی و خارجی ، مکان های کار ، همه روندها همه مصاحبه ها همه نماهای دور، میانه دور و نزدیک را گرفته باشید.

برخی از محققان ممکن است مایل باشند بدانند که شما از کدام نماها و نقل قول های آنها استفاده می کنید. به موارد مورد نظر آنها گوش کنید و توضیح دهید که قرار است چه کنید و چه نیازهایی برای شبکه تلویزیونی شما وجود دارد. می توانید پیشنهاد بدهید که بعدا با آنها تماس می گیرید و نقل قول ها و داده ها را با آنها دوباره بررسی می کنید. اما در همان حال از بحث های غیر ضروری درباره کل متن و روند ویرایشی اتان پرهز کنید.  (این چیزی است که شما باید روزنامه نگارهای دیگر درباره آن بحث کنید که کارشان ساختن داستان است). اگر ارتباطی را با محققان برقرار کرده باشید این به شما کمک می کند از آنها بخواهید به شما اعتماد کنند. فراموش نکنید که شما در حال نوعی داد و ستد هستید - محققان به شما اطلاعات و نقل قول های خود را می دهند و شما به آنها تبلیغات و امکان صحبت به مردم را می دهید. اعتماد نیازی دو طرفه در این روند است. این‌که آیا کار درستی است که به محققان اجازه داده شود بخشی از متن ، نقل قول ها و داده ها را مطالعه کنند ویا حتی در اتاق ادیت به شما ملحق شوند یا نه، موضوع بحثی طولانی در روزنامه نگاری علمی است. تا حد امکان سعی کنید از چنین اتفاقی جلو گیری کنید. چنین مساله ای را تنها باید در شرایط بسیار خاص و ویژه مد نظر قرار داد. مثلا در یک گزارش اختصاصی درباره موضوعی که درک جزییات آن واقعا دشوار است. احتیاط کنید که با وارد کردن بیش از حد دانشمندان در فرآیند تولید گزارش این امکان وجود دارد که ناخودآگاه گزارشتان را در نهایت مطابق میل و نیاز آنها تهیه کنید تا مخاطبتان. همچنین این مساله وجود دارد که اگر به یک دانشمند اجازه دهید که در مرحله نهایی تهیه و ویرایش حضور داشته باشد ممکن است متهم به این شوید که بی طرفی را رعایت نکرده اید - به خصوص زمانی که داستان شما چند بعدی است و با بیش از یک منبع سر و کار داشته اید. شما در 99 درصد اوقات باید از درگیر شدن مصاحبه شونده ها در مرحله نهایی تهیه گزارش خودداری کنید.