این مطلب که توسط نویسنده عرب زبان اهل کشور عراق نوشته شده است به تعریفی از مقاله، اهمیت و وظایف آن خواهد پرداخت وسپس تعریفی از انواع مقاله؛ سرمقاله، ستون، مقالات تحقیقی و انتقادی را ارائه می‌دهد.

اشاره: این مطلب که توسط نویسنده عرب زبان اهل کشور عراق نوشته شده است به تعریفی از مقاله، اهمیت و وظایف آن خواهد پرداخت وسپس تعریفی از انواع مقاله؛ سرمقاله، ستون، مقالات تحقیقی و انتقادی را ارائه می‌دهد.

تعریف مقاله های مطبوعاتی

دایره المعارف بریتانیا در تعریف مقاله های روزنامه نگاری می‌نویسد:نوشته ای است متوسط که با زبانی ساده در خصوص موضوعی مشخص نوشته می شود و نویسنده از چارچوب مطلب خارج نمی‌شود.

'جلال الدین حمامسی' در خصوص تعریف مقاله های روزنامه نگاری می آورد: این نوع مقاله ها، با هدف جواب دادن به پرسش های مخاطب در خصوص مسائل ومشکلات مهم  یا مواردی که در آینده نزدیک ممکن است پیش آید و با مسائل زندگی مردم ارتباط نزدیک داشته باشد نوشته خواهد شد.

دکتر 'عبدالعزیز الغنام 'نیز در این خصوص می نویسد: مقاله از اهمیت خاصی در روزنامه های کشورهای در حال توسعه برخورداراست زیرا از طریق این نوشته، روزنامه، نظر، سیاست و تفکر خود را در خصوص مسائل اعلام خواهد داشت به دلیل آنکه روزنامه نگار مجاز نیست از طریق خبررسانی نظر خود را اعلام کند و خبر باید بدون جانبداری نوشته شود در نتیجه مقاله قالبی مناسب است تا سیاست‌های روزنامه در آن طرح شود.

دکتر 'عبدالعزیز شرف 'در این رابطه می گوید: هنر مقاله نویسی در روزنامه نگاری در جوامعی رونق دارد که سطح دموکراسی در حد بالایی باشد زیرا مقاله های پر باری در این جوامع به دلیل ارائه تفکرات ونظرات مختلف تولید می‌شود.

وی جایگاه مقاله در روزنامه های این کشور ها را بسیار با اهمیت توصیف و تصریح می کند؛ مخاطب نیز از چنین روزنامه هایی خشنود خواهد شد زیرا جوانب رویداد از دیدگاه‌های مختلفی بررسی وتصمیم گیری نیز برای خواننده راحت تر خواهد شد.

وظایف مقاله‌ها

اطلاع رسانی،بررسی زوایای مختلف رویدادها،روشنگری پیرامون مسائل با اهمیت، بالا بردن سطح آگاهی های سیاسی وکمک به توسعه سیاسی از جمله مواردی است که به عنوان وظیفه مقاله های مطبوعاتی محسوب خواهد شد.

از دیگر وظایف می‌توان به شکل دادن افکار عمومی در خصوص مسایل،رهبری مردم در هنگام بحران وهدایت آنها به عنوان راهنمایی قابل اعتماد، ،حفاظت از ارزشهای اجتماع، سرگرم کردن مردم و افزایش روحیه وبالا بردن سطح تعامل اجتماعی نام برد.

انواع مقاله

سرمقاله، ستون‌نویسی ،مقاله های تحقیقی و انتقادی از جمله رایج‌ترین مقاله ها در روزنامه نگاری محسوب می‌شوند.

تعریف سرمقاله: سرمقاله حاوی نظر، اندیشه وتفکر دست اندرکاران نشریه است که با پیروی از سیاستهای رسانه منتشر شده در خصوص رویدادها نوشته خواهد شد.

سرمقاله را اصولا شورای سردبیری یا نویسنده ای آگاه خواهد نوشت ودر آن زوایای مهم  موضوع را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. سرمقاله باید متنی باشد قابل استناد وقابل دفاع و در نتیجه نویسنده یا نویسندگان آن باید، ادله های کافی پیرامون موضوع را ارائه دهند تا نظر مخاطب را جلب کنند.

وظایف سرمقاله

 الف- آگاه سازی مردم از دلایل وقوع رویداد های داخلی وخارجی با  ارائه نظرهای مختلف ومستدل در این باره؛

ب- بحث و بررسی و موشکافی موضوع پیرامون مسائلی که ذهن مخاطب را مشغول نموده است تا به مخاطبان کمک کند زوایا وجوانب موضوع و جهت تصمیم گیری را بشناسد؛

ج- اعلام سیاست نشریه و نظرات متفاوت پیرامون موضوع و مشخص نمودن دیدگاه حاکم وبه ویژه نظر دولت ؛

د- اعلام و آشکار نمودن دیدگاه‌هایی که در خدمت منافع عموم است؛

سبک وشیوه نوشتن سرمقاله

سرمقاله عموما به سبک هرم وارونه نوشته خواهد شد که شامل مقدمه،متن وخاتمه است.در مقدمه، نویسنده با قلمی جذاب و گیرا ذهن مخاطب را با موضع آشنا می کند یا بخشی از رویداد که جذابتر و مهمتر است را برای خواننده تشریح خواهد کرد.

در متن سرمقاله ،اطلاعات وداده هایی که حقایق موضوع را روشنتر خواهد کرد، ارائه خواهد شد ودر این قسمت، سرمقاله نویس یا سرمقاله نویسان موارد و مستندات وادله هایی که از نظر وی حمایت کنند را ارائه خواهند نمود.

در پایان وخاتمه سرمقاله، تفکر اصلی ونظرگاه مشخص سرمقاله، مرور خواهد شد. نویسنده و یا نویسندگان در این بخش از مخاطب یاری می‌جویند تا هم نظر وی را کامل کنند و هم درباره موضوع به اقناع برسند و معمولا در این بخش، سرمقاله نویس بایستی با تبحر و یادآوری استدلال‌های مرتبط در بخش متن، نظر خود را به کرسی بنشاند.

ستون نویسی مطبوعاتی

دکتر 'فاروق ابوزید'، در خصوص تعریف ستون در روزنامه نگاری می نویسد: ستون‌ها معمولا مکانهایی مشخص در روزنامه هستند که برای نویسنده ای توانمند ومسلط به جزئیات در نظر گرفته خواهد شد تا از طریق آن، نویسنده، فکر، مسئله، مشکل و یا هر موضوعی را که از دیدگاه وی با اهمیت است منتشر نماید.

نویسنده کتاب هنر مقاله نویسی در روزنامه نگاری بر این عقیده است که روزنامه نگار در ستون مشخص،به موضوعاتی خواهد پرداخت که نزد افکار عمومی با اهمیت هستند نه اینکه تنها نزد خویش مهم باشد.با این وجود هرچند که دیدگاه مشخص نویسنده نیز باید در مطلب معلوم باشد ولی پرهیز از اتکای بیش از حد بر فرد اول شخص لازم است.

ویژگی های ستون نویس

راستگویی، دسترسی به آخرین اطلاعات و رویداد‌ها، داشتن قلمی ساده، شیوا و روان، آگاهی از سطح انتظارات و توقعات مخاطب، پایبند بودن به حقیقت، داشتن اعتماد به نفس و باور به آنچه که می نویسد ونوشته است،ترس از نداشتن ابراز عقیده در مطلب از جمله ویژگی های ستون نویس محسوب خواهد می‌شود.

مقالات تحقیقی

تعدادی از محققان از جمله دکتر 'جان جبران کرم' بر این باورند که موضوع مقالات تحقیقی باید بر اساس رویدادهای داخلی وخارجی روز که تاثیری بر سیاست کشور واوضاع زندگی مردم داشته است انتخاب شود.

انتشار دلایل مختلف وقوع رویداد،دیدگاهای مردم وصاحبنظران طیف‌های مختلف از جمله مواردی است که در گفته های محققان این بخش بر آن تاکید شده است.

هدف اساسی از نوشتن این مقالات، افزایش سطح دانش وآگاهی  مردم پیرامون موضوعات در حال وقوع،رخ داده و در آستانه وقوع است تا مخاطب تاثیرهای مثبت و منفی رویداد را در زندگی خویش وسرنوشت کشور بداند.

پژوهشگران حوزه مقالات تحقیقی روزنامه نگاری همچنین می نویسند که گاهی موضوع این مقالات می‌تواند بحثی تاریخی باشد که همچنان جوانب مختلف موضوع غیر آشکار و رمز آلود باقی مانده است.

عده ای دیگر از روزنامه نگاران می‌گویند:این نوع مقالات از تاثیر گذارترین ومهمترین مقالات در رشته وهنر روزنامه نگاری محسوب می‌شوند. آنها استدلالشان اینست که مقالات تحقیقی را روزنامه نگارانی مسلط به تمام هنرهای روزنامه نگاری از جمله خبر نویس، مصاحبه کننده و گزارش نویس خواهند نوشت و در نتیجه آنچه تولید می‌شود پخته و بدون حشو و زوائداست.

مقاله های انتقادی

در زمانه ای که میزان تولید مطلب، آثار هنری، فیلم و برگزاری نمایشگاه ها افزایش وفزونی یافته،نقش مقالات انتقادی بسیار آشکار و نمایان و تاثیر آن مشخص است زیرا این مقالات به مخاطب خواهند گفت که ما چشم و گوش تو بوده ایم تا در وقتت صرفه جویی نمایی و دچار تشکیک رای و پریشانی احوال نشوی .

این مقالات به خواننده می گویند که به کدام نمایشگاه سر بزند ،کدام کتاب را بخواند و چه فیلمی را ببیند؛به همین علت این مقالات وظیفه ای سنگین برعهده دارند زیرا به واسطه باوری که خواننده به آن خواهند داشت بایستی بسیار دقیق و ریز بینانه باشد تا  اعتماد مخاطب را از دست ندهد.

منبع: کلید قدرت چهارم (بخش چهارم کتاب صفحات 161 - 148). دکتر فاروق علی عمر.بغداد:2002،ترجمه از عربی به کردی:هیوا صالح احمد، وزارت فرهنگ و ارشاد حکومت اقلیم کردستان 2005