درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ)  و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است.

درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ)  و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این هفت درس از این مجموعه با عناوین زیر از نظرتان گذشت: 

1-     طراحی و ساختاربندی روزنامه نگاری علمی

2-     سوژه یابی و داوری در باره اعتبار منابع  اطلاعاتی

3-     آمادگی های پیش ،آغاز و انجام مصاحبه

4-     مهارت های نگارش

5-     چیستی علم و روش  روزنامه نگارانه در دنیای علم

6-     گزارشگری در مورد مناقشات علمی

7-     گزارشگری سیاست های علمی

8-     تصویر برداری از علم

9-     درک آمار

دهمین وآخرین درس از این مجموعه با عنوان 'رسانه های اجتماعی' به معرفی شبکه های اجتماعی  و چگونگی استفاده از آنها در کار گزارشگری خبری می پردازد.در بخش اول این درسنامه مفهوم رسانه های اجتماعی و ویژگیهای آنها مورد بحث وبررسی قرار گرفت .اکنون ودر بخش دوم از این درسنامه به مصادیق  برجسته رسانه های چون  توییتر و فیس بوک و نحوه استفاده از آنها در کار گزارشگری پرداخته شده است .

***

10.7 توییتر

توییتر (http://twitter.com) شبکه اجتماعی و سرویسی مبتنی بر (میکرو بلاگینگ) کوتاه نویسی است که به کاربرانش این امکان را می دهد که پیام های کوتاهی را که حداکثر 140 کاراکتر طول دارند ارسال و یا اصطلاحا توییت کنند. این سرویس در سال 2006 تاسیس شد و به سرعت رشد کرد و تبدیل به یکی از بزرگترین و محبوب ترین شبکه های اجتماعی جهان شد. در ماه ژوئن 2010 این کمپانی مدعی شد که در هر ثانیه 750 توییت ارسال می شود یعنی 65 میلیون توییت در هر روز.

در 14 مارس 2011 که پنجمین سالگرد تولد توییتر بود این عدد به 2000 توییت در ثانیه افزایش پیدا کرد. 38 ماه طول کشید تا تعداد توییت های ارسال شده به مرز 1 میلیارد برسد. اما امروز در هر هفته 1 میلیارد پیام توییت می شود و در هر هفته 4 میلیون حساب کاربری جدید ایجاد می شود.

شما می توانید آمار مربوط به توییتر را در این نشانی مشاهده کنید:  http://blog.tweetsmarter.com/twitter-stats/

به عبارت دیگر این شبکه اتفاقی عظیم است که نمی توانید از آن غفلت کنید.

اینکه بتوانید از بستر شبکه های اجتماعی متعدد همزمان استفاده کنید ایده بسیار خوبی است. بدین ترتیب همزمان می توانید با مخاطبان متفاوتی در شبکه های مختلف در تعامل باشید. به راحتی می توان حساب های فیس بوک و توییتر را به هم متصل کرد  http://apps.facebook.com/twitter/ بدین ترتیب شما می توانید مطمئن باشید که مخاطب بیشتری را تحت پوشش قرار می دهید. بهتر است پیش فرضی مبنی بر اینکه خواننده های شما چه چیزی را می خوانند نداشته باشید. در هلند برای مثال جوانان بیشتر از فیس بوک استفاده می کنند تا توییتر. در آفریقای جنوبی بیشترین رشد در بین کاربران فیس بوک در بین افراد 44 سال به بالا است .

کار دشواری است که بفهیمم دقیقا استفاده از توییتر در آفریقا چگونه است. اما به نظر  می رسد بیشترین کاربران توییتر در این قاره در آفریقای جنوبی و با اختلاف اندکی در مصر باشند. آفریقای جنوبی دهمین رتبه در استفاده از توییتر را در جهان دارد. توییتر البته در سراسر جهان به کار گرفته می شود و به سرعت در حال رشد است .

اندازه گیری بر مبنای تعداد بازدیدهای یکتا، نشان می دهد رتبه توییتر از این نظر در آفریقای جنوبی بیش از هر جای دیگری در جهان است. ( (مانند بقیه جاهای دنیا اغلب مردم به توییتر می روند یا به اخبار سرک بکشند یا اینکه چیزی را توییت کنند) در ابتدای جولای 2010 در آفریقای جنوبی، توییتر ششمین سایت پر مراجعه به شمار می رفت. (source: Alexa [ http://www.alexa.com/topsites/countries/ZA ]).

در سال 2008 ارتباط میان توییتر و سیستم پیامک در آفریقا قطع شد و دلیل آن نیز مشکلاتی بود که در توافق های شرکت های مخابراتی پیش می آمد. این وضعیت اکنون تغییر یافته است و می توان به کمک گوشی های غیر هوشمند نیز توییت کرد. ( http://support.twitter.com/entries/14226-how-to-find-your-twitter-short-long-code)

10.7.1: چرا روزنامه نگاران باید بخشی از توییتر باشند

الن رازبریدگر سردبیر گاردین می گوید: «اینکه بگوییم توییتر هیچ ربطی به دنیای اخبار ندارد نهایت گمراه کردن ممکن است» او 15 دلیل برای اینکه چرا توییتر برای روزنامه نگاری حیاتی است را گردآوری کرده است که می تواندی آنها را در این نشانی بخوانید : http://www.guardian.co.uk/media/2010/nov/19/alan-rusbridger-twitter?cat=media&type=article

او گفته های خود را با این نتیجه گیری به پایان می برد که : «... ما می توانیم مطمئن باشیم که انگیزه های موجود در پشت این فرم های رسانه های باز هیچ وقت از بین نمی رود اگر ما چشمانمان را در برابر توانایی های آنها ببندیم اشتباه بسیار بزرگی را مرتکب شده ایم چه از حیث روزنامه نگاری و  چه از نظر اقتصاد کار و کسب خودمان».

بسیاری از روزنامه نگاران از توییتر به عنوان ابزاری جدید استفاده می کنند. از امکان جستجوی آن برای اینکه ببیند چه اتفاقی در حال رخ دادن است و جامعه مجازی درباره چه موضوعی صحبت می کند، بهره می‌برند. به طور روزافزونی شرکت ها و افراد برجسته از رسانه های اجتماعی برای شکستن و اعلام خبرهای تازه استفاده می کنند.

10.7.2: چرا روزنامه نگاران علمی باید بخشی از توییتر باشند؟

یک دلیل ساده این است که منابع خبری شما هم اکنون آنجا حضور دارند. فهرستی از برخی از دانشمندان برجسته فعال در توییتر را می تواند روی شبکه پیدا کنید. خیلی وقت ها امکان گرفتن پاسخ از دانشمندان با فرستادن پیام توییتر به آنها ساده تر از ایمیل است. این مکان خوبی برای معرفی خودتان است و اینکه اجازه بدهید آنها بدانند که شما به کار آنها علاقه‌مندید . توییتر در عین حال کمک می کند که در زمینه تحقیقاتی که در حوزه خودتان اتفاق می افتد با خبر و به روز باقی بمانید.

10.7.3: عضو شدن و آموختن زبان توییتر

به وب سایت توییتر بروید (www.twitter.com) و یک حساب کاربری برای خودتان باز کنید. اگر ممکن است این حساب را به نام شخصی خودتان باز کنید تا مخاطبان رسانه های سنتی بتوانند راحت تر شما را پیدا و دنبال کنند.

زمانی که پیامی را می فرستید یا آن را دوباره پخش می کنید ( Retweet ) به خاطر داشته باشد که نام افرادی که از آنها نقل قول می شود نیز بخشی از محدودیت 140 کاراکتری به شمار می رود برای همین مثلا نام خود را @theworldsgreatestsciencejournalist انتخاب نکنید چون در این صورت 35 کاراکتر با ارزشتان را به سادگی از دست داده اید.

راهنمای توییتر را می توانید در اینجا مطالعه کنید  http://support.twitter.com/ موارد زیر چند قانون ساده و میان بر کاربردی در هنگام توییت کردن است:

• جامعه توییتر همیشه از منابع خود یاد می کند. اگر شما چیزی دارید که می خواهید به اشتراک بگذارید، باید آن‌را ری توییت کنید. بدین ترتیب منبع اصلی مشخص می شود. اگر مطلبی را از توییت شخص دیگری گرفتید، اما آن را تغییر دادید، می توانید آن را به شکل به همراه منتشر کنید یعنی عبارت '/via @nameoftweeter' که nameoftweeter نام توییت کننده اصلی است را در توییت خود بیاورید.
• از علامت @ برای ذکر کردن کاربر دیگری استفاده کنید. برای مثال @Wheatlands توییتر حروف بعد از علامت @ را به عنوان نام صاحب اکانت توییتر درنظر می گیرد.
• قرار دادن # در مقابل یک کلمه لینکی را به همه توییت هایی ایجاد می کند که این کلمه در آنها وجود دارد. توییتهای گروهی با هش‌تگ (#) خاص امری رایج در توییتر است. برای مثال #oncology تمام توییت هایی که در باره این موضوع است و توییت های که روی آن چنین فیلتری قرار داده شده است را فهرست می کند.

تذکر: سعی کنید توییت های خود را در زیر 120 کاراکتر نگاه دارید بدین ترتیب امکان باز پخش آنها توسط دیگران را مهیا می کنید همچنین از لینک های کوتاه شده ای برای لینک دادن به منبعی بیرونی اتفاده کنید وب سایت هایی مانند  http://bit.ly یا  http://goo.gl/ آدرس های بزرگ را به لینک های کوتاه بدل می کنند.

شما می توانید از وب سایت هایی مانند  www.tweetdeck.com یا  www.hootsuite.com برای مدیریت توییت ها و دنبال کنندگانتان استفاده کنید.

10.7.4 : گام بعدی

به محض اینکه شما ثبت نام کردید باید وارد گفت‌وگو ها و مذاکرات شوید. بسیاری از کسانی که در توییتر حضور دارند فقط ناظر هستند اما به عنوان یک ژورنالیست باید در این بحث ها حضور داشته و در آنها پیش قدم باشید.

شما می توانید توجه مخاطبان تان را به داستانی که در حال نوشتن آن هستید و یا موضوعاتی که پوشش می‌دهید جلب کنید و یا  با توییت کردن از کنفرانس های خبری، اطلااع رسانی های رسانه ای و پس از مصاحبه ها، اطلاعات بیشتری در اختیار آنها قرار دهید. شما می توانید از توییتر برای ایجاد علاقه به کار خودتان و یا راهنمایی مخاطبتان به خواندن و دنبال کردن داستانی که تهیه کرده اید، بلافاصله پس از انتشارش استفاده کنید.

ایده خوبی است که به هماهنگ کننده و یا سخنران اعلام کنید که قصد توییت کردن کنفرانس را دارید این کار باعث می شود تا سخنران به اشتباه فکر نکند شما در هنگام سخنرانی او در حال پیامک فرستادن به دوستتان هستید.

همچنین هر چیزی را که او گفت، توییت نکنید. مگر اینکه خبری به شدت مهم و زیر و زبر کننده باشد و یا اعلامی باشد که دولتی بر مبنای آن قرار است ساقط شود.  با زیاده توییت کردن شما نه تنها دیگر چیز تازه ای برای نوشتن در گزارشتان ندارید که مخاطبتان را هم که با سیلی از توییت ها مواجه شده است، از دست می دهید. شما می توانید در توییتر همکارنتان، دانشمندان و رهبران اجتماعی را پیدا و آنها را دنبال کنید (با استفاده از ابزار جستجوی توییتر http://search.twitter.com/) . زمانی که شروع به دنبال کردن کسی کردید مناسب است که بییند او چه کسانی را دنبال می کند. شاید لازم باشد برخی از آنها را نیز دنبال کنید.

زمانی که افرادی شما را دنبال می کنند کار مرسومی  است که شما نیز آنها را دنبال کنید. اما بهتر است مواظب باشید و انتخاب درستی انجام دهید. توییت های افرادی که شما آنها را دنبال می کنید در خط زمانی توییتر شما نمایش داده می شود و اگر تعداد آنها زیاد باشد عملا دنبال کردن همه آنها غیر ممکن می شود  بعد از اینکه به توییتر پیوستید خوب است به دانشمندانی که با آنها کار می کنید اطلاع دهید که شما در توییتر حضور دارید. شاید کار مناسبی باشد که برای برخی از دانشمندان توییت بزنید و خودتان را معرفی کنید.

شما همچنین می توانید با استفاده از کاراکتر هش تگ وارد مناظره ها شوید. مثلا می توانید در یکی از توییت های اولیه خود ضمن معرفی خود و

 حوزه کاری از (#scio11یا متناسب با سال میلادی #scio1 ) استفاده کنید. این هش تگ گروهی از دانشمندان سراسر جهان را در بر می گیرد و پیام شما را می توانند در آن مشاهده کنند می توانید در جوامعی که مناسب تر برای شما است عضو شوید می توانید به منظم کردن افرادی که در توییتر دنبال می کنید بپردازید (برای راهنمایی در این مورد به  http://support.twitter.com/entries/76460-how-to-use-twitter-lists مراجعه کنید) این فهرست ها ضمن اینکه به شما امکان طبقه بندی افراد را می دهد در عین حال این فضا را به وجود می آورد که بتوانید افراد هر فهرست خاص و یا اعضای فهرست های او را دنبال کنید.

 

10.8 : فیس بوک

اگر فیس بوک یک کشور بود از نظر جمعیتی می شد آن را سومین کشور بزرگ جهان پس از چین و هندوستان قلمداد کرد. در ماه مارس 2013 تعداد کاربران این شبکه از 1.1 میلیارد نفر نیز عبور کرد. در سال 2009 در کشوری مانند کنیا 300 هزار عضور داشت و در آفریقای جنوبی با پشت سر گذاشتن گوگل محبوب ترین وب سایت به شمار می رود. در غنا و نیجریه 20 هزار کاربر در ماه به آن اضافه می شوند و این سه برابر رشد آن در آمریکا است. با رشد فیس بوک نیاز به ارتباطات اینترنتی بهتر و تلفن های هوشمند ارزان تر را نیز به وجود آورده است.

اطلاعاتی که در فوریه سال 2011 از تحلیل گران آماری Socialbakers.com منشتر شد نشان می دهد در شش ماه قبل ا زآن استفاده از فیس بوک در آفریقا 50 درصد رشد داشته است.

قاره آفریقا بیش از 25 میلیون کاربر فیس بوک داشت و 3/8 میلیون کاربر جدید آن تنها از مصر، نیجریه و آفریقای جنوبی به آن پیوسته بودند. رشد کاربران در نیجریه 83 درصد در مصر 43 درصد و در آفریقای جنوبی 25 درصد بود.

آیا این ابزاری است که در روزنامه نگاری علمی می توان از آن استفاده کرد یا فقط به درد به اشتراک گذاشتن عکس هایی از خرید های روزانه و علاقه های شخصی می خورد؟

فیس بوک ابزاری کارآمد برای دانشمندان، روزنامه نگاران علمی و ارتباط جمعی علمی است مثال های خوب زیادی درباره موسسات علمی و دانشمندانی که از فیس بوک برای اطلاع رسانی فعالیت هایشان استفاده می کنند وجود دارد. برای مثال نگاهی به این لینک بیاندازید:

http://www.facebook.com/pages/The-Naked-Scientists/38242550838

انجمن روزنامه نگاران علمی آفریقا یکی از بسیار موسسا تی است که از فیس بوک برای به روز رسانی مخاطبان خود استفاده می کند.

http://www.facebook.com/home.php?sk=group_141046635943574

مثال: گودلاک جاناتان، رییس جمهور فعلی نیجریه برای نخستین بار نامزدی خود را در انتخابات در صفحه فیس بوکش اعلام کرد هم اکنون صفحه او نزدیک به یک میلیون هوادار دارد.

https://www.facebook.com/jonathangoodluck

 

10.8.1: کارآمد سازی فیس بوک

در حالیکه تعداد زیادی از دانشمندان و سازمان های علمی در فیس بوک حضور دارند اما هنوز بیشتر شبکه ای اجتماعی است و نسبت به توییتر جنبه خبری کمرنگ تری دارد.

روزنامه نگاران در مرکز تحقیقات آفریقا از فیس بوک برای مطمئن شدن و شناخت بهتر دانشمندانی که در توییتر با آنها تماس گرفته اند استفاده می کنند. فیس بوک نمایی واضح تر، دقیق تر و کامل تر از زندگی افراد به دسنت می دهد. به همین دلیل راحت تر است که ببینید کدامیک از افرادی که با نام مشابه وجود دارند همان شخصی است که شما به دنبال او می گردید.

شما ممکن است تصمیم بگیرید از صفحه شخصی اتان در فیس بوک برای ارتباط با منابع خبری و ارتباط هایتان استفاده کنید و یا اینکه زندگی حرفه ای را از زندگی شخصی خود جدا نگاه دارید. اگر بخواهید این جدا سازی را انجام دهید 3 گزینه وجود دارد که بتوانید چنین کاری بکنید.

راه اول این است که حساب های متفاوتی باز کنید. دومی اینکه یک صفحه هواداری یا فن پیج ( http://www.facebook.com/pages/create.php) درست کنید و سوم اینکه یک گروه تاسیس کنید.   http://www.facebook.com/help/?page=414

قبل از اینکه شروع کنید باید ببینید کدام یک مناسب شما است و می خواهید کدام کار را انجام دهید. چرا که امکان تغییر ماهیت یک گروه به یک صفحه وجود ندارد. فیس بوک تفاوت های این موارد را در اینجا توضیح داده است:  http://www.facebook.com/help/?faq=13622

گروه ها به طور رایج برای ارتباط با افراد معدودتری که آنها را می شناسید تاسیس می شوند و زمانی که اعضا گروه از تعداد مشحص بیشتر می شود کارآیی آن پایین تر می آید. اگر می خواهید دیدگاه ها و نظرات افرادی را به اشتراک بگذارید که به موضوع انرژی های جایگزین در نواحی آفریقای زیر صحرا علاقه مندند می توانید گروه تشکیل دهید. صفحات معمولا با هدف معرفی شرکت ها، تجارت ها، افراد مشهور و یا نام های تجاری تاسیس می شوند  تا کاربرانی که به آنها علاقه مندند بتوانند اخبار آنها را دنبال کنند. اگر می خواهید سازمان خبری شما در فیس بوک معرفی شود و با خواننده های خود تعامل داشته باشید می توانید صفحه ای را به این منظور تاسیس کنید.

یکی دیگر از ابزارهای مناسب برای روزنامه نگارها در فیس بوک نظرسنجی ها و یا سوال هایی است که می توان در این فضا مطرح کرد.  http://www.facebook.com/questions/ . شما می توانید از افرادی که با شما ارتباط دارند سوال های ساده ای پرسیده و جوابشان را مرور کنید. برای مثال زمانی که دنبال سوژه یا برای یک داستان می گردیم می توانیم نظر کاربرانمان را بدانیم مثلا آیا به نظر شما استفاده از پشه بند برای جلوگیری از توسعه مالاریا مفید است ؟

شاید یک نظر سنجی که به  طور خاص تری مطرح شود و می توانید فهرستی از پاسخ های ممکن مورد نظر را نیز طراحی کنید که کاربران از بین آنها انتخاب کنند. یکی دیگر از کارآمدی های آن روش این است که کاربران شما می توانند این نظرسنجی را به اشتراک بگذارند و به سرعت یک نمونه از نظر مردم را به طور ابتدایی و در مرحله پیش تحقیق یک موضوع به دست آورید

این دو مقاله می تواند اطلاعات بهتری درباره چگونگی استفاده از فیس بوک برای کار روزنامه نگاری به شما بدهد

http://mashable.com/2011/05/09/facebook-media-companies

http://multimedia.journalism.berkeley.edu/tutorials/facebook-journalists

***