شبکه‌های اجتماعی آنلاین مانند فیس‌بوک، مای اسپیس و اینستاگرام پلت فرم‌های خوبی را برای خودابرازی انتخابی کاربران فراهم کرده‌اند.  کاربر در نمایش اینکه چه ویژگی‌هایی از ظاهر خود را به نمایش گذارد و اینکه چگونه به نمایش گذارد، حق انتخاب کامل دارد.

«تصویر از بدن[1]» احساسی است که فرد نسبت به اعضای بدن خود دارد. تصویر ذهنی ما از بدن، تابع الگوها و ایده آل های فرهنگی یا ظاهری است  که در ارتباط با زیبایی اندام و چهره  در جامعه  و از طریق کانال های متعددی از جمله رسانه ها تبلیغ می شود. شبکه های اجتماعی آنلاین مانند فیس بوک، مای اسپیس و اینستاگرام پلت فرم های خوبی را برای خودابرازی انتخابی کاربران فراهم کرده اند.  کاربر در نمایش اینکه چه ویژگی هایی از ظاهر خود را به نمایش گذارد و اینکه چگونه به نمایش گذارد، حق انتخاب کامل دارد. مطالعات نشان داده است که کاربران تمایل دارند با پست کردن تصاویری که  بر جذابیت ها و زیبایی های ظاهری آنها تاکید دارند یا دستکاری دیجیتالی عکس هایی که بیانگر ویژگی های ظاهری نامطلوب شان است،  تصاویر ایده آلی را از خود بسازند  و آن را در معرض دید سایر کاربران قرار دهند Manago, Graham, Greenfield, & Salimkhan, 2008)). در حقیقت خودابرازی انتخابی کاربران در شبکه های اجتماعی آنلاین، این شبکه ها را به محل نمایش تصاویر جذاب و ایده آلی  (برای مثال، اندام لاغر، چهره ای که جراحی های زیبایی روی آنها انجام شده است و ...) تبدیل کرده است. رویارویی با چنین تصاویری می تواند به ایجاد یک تصویر ذهنی منفی از بدن در میان سایر کاربران بینجامد (2010,  Toma & Hancock. ) و تصور منفی از بدن نیز می تواند به ایجاد حالات روانی منفی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و از جمله عدم رضایت از بدن  منتهی شود. رواج جراحی های زیبایی و پیش گرفتن رژیم غذایی ناسالم جهت کاهش وزن نیز ماحصل احساس عدم رضایت از بدن است Anton, Perri, & Riley, 2000) ). چگونه رویارویی با تصاویر ایده آل و جذاب در شبکه های اجتماعی آنلاین به ایجاد یک تصویر منفی از بدن و به تبع آن عدم رضایت از بدن منتهی می شود؟ این سئوالی است که پاسخ آن را می توان در نظریه «اختلاف از خود[2]» دریافت.

مطابق با نظریه اختلاف از خود، بین ویژگی هایی که فرد دارد (خودِ واقعی) و ویژگی هایی که فرد آرزوی داشتن  آنها را دارد (خودِ ایده آل) فاصله وجود دارد. افراد برانگیخته می شوند تا با تغییر خودِ واقعی ( یعنی نزدیک کردن خود واقعی به خود ایده آل) یا تعدیل کردن خودِ ایده آل ( یعنی نزدیک کردن خود ایده آل به خود واقعی) از بزرگی این تضاد و اختلاف بین این دو نوع خود بکاهند و بین آنها هماهنگی بوجود آورند؛ چرا که اختلاف یا تضاد می تواند منجر به شکل گیری احساس عدم رضایت از بدن شود. افرادی که  اعتقاد دارند بین ظاهر واقعی و ظاهر ایده آل شان تمایز وجود دارد، بیشتر دست به مقایسه اجتماعی می زنند(  Yu, Kozar, & Damhorst, 2013).

نمایش های رسانه ای از زیبایی های ایده آل (اندام لاغر برای زنان و اندام عضله ای برای مردان، چهره ها و اندام هایی که جراحی های زیبایی روی آنها انجام گرفته است)، ایجاد اختلاف بین خودِ واقعی و خودِ ایده آل را تقویت می کند؛ چرا که از این تصاویر بعنوان استانداردهایی برای ارزیابی اندام و ظاهر فیزیکی استفاده می شود. مطالعات نشان داده اند افراد بعد از تماشای تصاویر ایده آل در رسانه رضایت کمتری از چهره و اندام شان دارند،  برای ظاهرشان سرمایه گذاری رفتاری و شناختی بیشتری می کنند، و رژیم غذایی نامناسبی را پیش می گیرند(Jung, Lennon, & (Rudd, 2001; Harrison, 2001  در حقیقت، این نتایج حکایت از اهمیت میزان «اختلاف از خود» دارد، یعنی اختلاف بین آنچه افراد هستند و آنچه دوست دارند باشند.  

دیدن تصاویر ایده آل افراد مشهور و کاربران در فیس بوک، لایک کردن این تصاویر، به اشتراک گذاری مجدد آنها، کامنت گذاشتن درباره آنها می تواند بر بزرگی اختلاف بین خودِ واقعی و خودِ ایده آل درک شده کاربر تاثیر می گذارد. زمانی که کاربر با تصاویر ایده آل فیس بوکی سروکار زیادی دارد، ناخودآگاه دست به مقایسه اجتماعی وضعیت ظاهر (یعنی اندام و چهره) خود با کاربرانی که تصاویر ایده آلی از خود به نمایش گذاشته اند می زند  و این مقایسه اجتماعی امکان فعال سازی فاکتور «اختلاف از خود»  را فراهم می کند. بنابراین ، می توان نتیجه گرفت که مکانیسم رابطه بین فعالیت های مرتبط با تصاویرایده آل در فیسبوک (اعم از بازدید این تصاویر، لایک کردن آنها و ...) و تصویرمنفی از بدن و به تبع آن عدم رضایت از بدن می تواند با  بزرگی فاصله خودِ واقعی و خودِ ایده آل کاربر تبیین شود.

بعنوان جمع بندی می توان گفت که تصاویر ایده آل کاربران در شبکه های اجتماعی آنلاین برداشت ذهنی کاربران را درباره آنچه زیبا و جذاب است و یا آنچه زشت است می سازند و این تصاویر بر فاصله بین خودِ واقعی کاربر و خودِ ایده الش دامن می زنند و موجبات شکل گیری تصویر منفی از بدن را فراهم می کنند.

 

منابع

Anton, S. D., Perri, M. G., & Riley, J. R. (2000). Discrepancy between actual and ideal body images: Impact on eating and exercise behaviors. Eating behaviors, 1(2), 153-160.

Harrison, K. (2001). Ourselves, our bodies: Thin-ideal media, self-discrepancies, and eating disorder symptomatology in adolescents. Journal of Social and Clinical Psychology, 20(3), 289-323.

Jung, J., Lennon, S. J., & Rudd, N. A. (2001). Self-Schema or Self-Discrepancy? Which Best Explains Body Image? Clothing and Textiles Research Journal, 19(4), 171-184.

Manago, A. M., Graham, M. B., Greenfield, P. M., & Salimkhan, G. (2008). Self-presentation and gender on MySpace. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(6), 446-458.

Toma, C. L., & Hancock, J. T. (2010). Looks and lies: The role of physical attractiveness in online dating self-presentation and deception. Communication Research, 37(3), 335-335.

Yu, U. J., Kozar, J. M., & Damhorst, M. L. (2013). Influence of Multiple Age Identities on Social Comparison, Body Satisfaction, and Appearance Self-Discrepancy for Women across the Life Span. Family and Consumer Sciences Research Journal, 41(4), 375-392.

 

---

[1] Body image

[2] Self-discrepancy