روزهای 15 تا 17 فوریه سال جاری، ساختمان آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا میزبان بیش از 40 روزنامه‌نگار علمی از بیش از 10 کشور جهان بود.

این روزنامه‌نگاران برای شرکت در سومین سمپوزیوم بنیاد کاولی (Kavli) که با مدیریت فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی برگزارمی‌شد خود را به واشنگتنی دی.سی. رسانده بودند تا در طی برنامه‌ای فشرده به بحث درباره همکاری‌های بین‌المللی در گزارشگری علمی بپردازند...

روزهای 15 تا 17 فوریه سال جاری، ساختمان آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا میزبان بیش از 40 روزنامه‌نگار علمی از بیش از 10 کشور جهان بود.

این روزنامه‌نگاران برای شرکت در سومین سمپوزیوم بنیاد کاولی (Kavli) که با مدیریت فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی برگزارمی‌شد خود را به واشنگتنی دی.سی. رسانده بودند تا در طی برنامه‌ای فشرده به بحث درباره همکاری‌های بین‌المللی در گزارشگری علمی بپردازند.

این برنامه با جلسه معرفی و مدیریت دبورا بلوم، مدیر برنامه پژوهشی شوالیه (Knight) در دانشگاه MIT آغاز شد. این نویسنده علمی که ویراستار ارشد کتاب راهنمای جامع نویسندگی علمی منتشرشده از سوی بنیاد ملی نویسندگان علمی آمریکا، است (این کتاب در ایران به نام روزنامه‌نگاری علمی، سبک‌ها، روش‌ها و تکنیک‌ها ترجمه و از سوی انتشارات جام جم منتشر شده است) ضمن معرفی حضار به اهمیت ارتباط روزنامه‌نگار و نویسنده‌های علمی در سراسر جهان اشاره کرد و به دنیای پر افت‌وخیز و درعین‌حال مهمی اشاره کرد که روزنامه‌نگاران علمی در حال گزارشگری آن برای مردم عادی هستند.

چهار حوزه مهم امسال در کانون برنامه‌های این نشست قرار داشتند.

جلسه اول به مدیریت فرد گاترل، ادیتور اجرایی ساینتفیک آمریکن، به موضع مناقشه برانگیز سال‌های اخیر در زمینه محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی اختصاص داشت.

در این نشست دکتر نینا فدرآف یکی از برجسته‌ترین متخصصان زیست‌شناسی مولکولی که در سال 2007 برنده مدال ملی علوم ایالات‌متحده شده و مشاور علم و فناوری وزرای خارجه ایالت متحده ازجمله کاندولیزا رایس و هیلاری کلینتون بوده است به بحث درباره تاریخچه و وضعیت فعلی محصولات دست‌کاری ژنتیکی شده و انواع مختلف آن پرداخت. دیدگاه او درنهایت این بود که باوجود همه تبلیغات موجود که عمدتاً از سوی بازارهای تجاری مرتبط با آنچه غذاهای ارگانیک معروف شده است وارد می‌شود هیچ نشانه و سند علمی از مضر بودن یا تأثیر نامطلوب این محصولات موجود نیست. ساشا کاربرگ، دانشمند ژنتیک آلمانی که قدم به دنیای روزنامه‌نگاری علمی گذاشته و به‌طور آزاد با نشریاتی همچون مرور فناوری MIT همکاری می‌کند و اخیراً کتاب هَک زیستی را نوشته است درباره قانون‌های مختلف مرتبط با روش‌های مختلف دست‌کاری ژنتیکی در اروپا و تفاوت آن با بخش‌های مختلف جهان توضیح داد. سخنران بعدی این نشست استفان هال نویسنده و روزنامه‌نگار با سابقه نشریاتی چون نیویورکر،و نشنال جئوگرافیک به‌مرور داستان محصولات تراریخته و وضعیتی حقوقی آن‌ها در کشورهای آمریکایی پرداخت. این بحث پردامنه باعث شده است تا در ایالات‌متحده بخش مهمی از ابداعات و محصولات جدید در این حوزه در فراسوی مرزهای قوانین موجود قرار بگیرد و به همین دلیل کمیسیونی ویژه می‌تواند تعیین کند که گر محصول جدید در چارچوب قوانین تائید شده نیست به دلیل عدم قرار گرفتن در بازه‌های محدودکننده قوانین در قالب محصولات تازه قانونمند نشده روند ساده‌تری را برای راه پیدا کردن به بازار پیدا کند.

در سال‌های اخیر این داستان به یکی از مناقشه‌های بزرگ و اصلی در بین مردم بدل شده است ظهور صنایع غذاهای ارگانیک که ادعا می‌کنند غذاهای تراریخته ممکن است منجر به آسیب‌های طولانی شود باعث دامن زدن به این جدال در بین افکار عمومی شده است و درعین‌حال شیوه‌های متنوعی از سوی دانشمندان برای بررسی و ارائه محصولات جدید در حال آزموده شدن است. روش‌هایی که به‌اضافه کردن بخش‌هایی به زنجیره ژنتیکی یک موجود گیاهی، یا برداشتن بخش‌هایی از آن و یا اضافه کردن زنجیره‌ای از ژن یک موجود دیگر، قصد دارد تا رفتار ویژه‌ای را در یک‌گونه خاص تغییر دهد.

اهمیت این مسئله در روزنامه‌نگاری علمی در این است که از یک‌سو با روند افزایش جمعیت، تغییرات اقلیم و کاهش زمین‌های قابل‌کشت، برای تأمین غذای مناسب برای مردم، ما نیازمند طراحی و ساخت غذاهایی هستیم که بتوان آن‌ها را با روندی بهینه‌تر تولید کرد. این امر نیازمند دست‌کاری‌های ژنتیکی است. از سوی دیگر ظهور صنایع غذایی ارگانیک یا غیر تراریخته که از حمایت وسیع شرکت‌های تبلیغی برخوردار هستند و تبلیغ می‌کنند که قصد دارند تا غذای بی‌خطر و سالم را به مردم بدهند و البته از این راه سود بسیار بالایی نیز به دست می‌آورند، باعث ظهور رقابتی در فضای رسانه‌ای برای جذب مشتری شده است. این مناقشه قابل‌مقایسه با مناقشه‌های مربوط به گرمایش زمین است و می‌تواندتأثیرمستقیم بر آینده تولید غذا در جهان و از سوی دیگر اقتصاد خانواده و بازار سرمایه داشته باشد.

مشکل دیگر در این امر نو بودن این محصولات و توسعه فناوری‌ها برای دست‌کاری میان آن‌ها است. بخش عمده‌ای از این محصولات در قالب قوانین موجود نمی‌گنجند و تفاوت‌های بنیادی در کشورهای مختلف درباره محصولات یکسان در کشورهای مختلف وجود دارد و همه این‌ها باعث می‌شود تا مسئله محصولات تراریخته یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تعامل بین‌المللی برای روزنامه‌نگاران علمی باشد.

نشست دوم این کنفرانس که به ریاست ایوان اورانسکی، نایب‌رییس انجمن روزنامه‌نگاران سلامت برگزار می‌شد به موضوع مهم و چالش‌برانگیز روند نظارت بر آزمایش‌های بالینی داروها اختصاص داشت.

 در این بخش ترودو لمنز، استاد دانشگاه تورنتو اطلاعاتی از روندهای دشوار پوشش این مطالعات بیان کرد. در بسیاری از موارد پیگیری خبرهای این آزمایش‌ها با دشواری‌های زیادی همراه است و دسترسی به اطلاعات و داده‌ها گاهی به مرحله‌ای می‌رسد که برای دست یافتن به آن نیازمند درخواست از مقام‌های عالی‌رتبه هستید. در معدود مواردی که مجوز دسترسی به داده‌ها صادر می‌شود این روند در قالب قراردادهای محرمانه است که نه‌تنهاروزنامه‌نگاران که محققان را از به اشتراک گذاشتن نتایج با همکاران خود منع می‌کند.

نمونه بی‌نظیری از این رویداد را سخنران دیگر این نشست چارلز سی‌فی استاد دانشگاه نیویورک و روزنامه‌نگار تحقیقی که نوشته‌هایش در اکونومیست، ساینتفیک آمریکن،واشنگتن‌پست و نیویورک‌تایمز منتشر می‌شود با حاضران در میان گذاشت.

او که مدت‌های طولانی است داستان تقلب و تخلف‌ها و پنهان‌کاری‌ها در آزمایش‌های بالینی را موردتحقیق گسترده قرار داده و برای دسترسی به این اطلاعات و انتشار آن‌هانه‌تنها از امکاناتی نظیر قانون آزادی جریان اطلاعتFOIA و موارد مشابه استفاده کرده که برای دسترسی به اطلاعات دقیق ناچار شده است که پرونده‌های غذایی شرکت‌ها را دنبال کرده و حتی در مواردی خود دست به شکایت علیه بخش‌هایی از دولت بزند تا اجازه انتشار اطلاعات را به دست آورد به این نکته اشاره کرد که در پشت آزمون‌های کلینیکی داروها چه فضای مه‌آلودی وجود دارد.

بر اساس گزارش او حتی تحقیقاتی که با حمایت مالی موسسه ملی سلامت به انجام می‌رسد و به دلیل دولتی بودن این سازمان همه تحقیقات تحت حمایت آن ازنظر قانونی موظف به انتشار نتایج و داده‌های خود هستند اما تنها زیر 10 درصد تحقیق‌های موفق نتایج خود را منتشر می‌کنند.

در بین این موارد تعداد زیادی هنگام انتشار دست به تغییر داده‌های خود می‌زنند، اهداف تحقیق را تغییر می‌دهند و یا زبانی را استفاده می‌کنند که نتایج به‌دست‌آمده را مهم یا معنی‌دار جلوه می‌دهد.

نفوذ لابی‌های شرکت‌های داروسازی و نفوذ نهادهای دانشگاهی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که نتایج این تحقیقات منتشر نمی‌شود و این پنهان‌کاری بستری ضروری را برای انجام تحقیقات گزارشگری تحقیقی فراهم آورده است.

در بخش بعدی این کنفرانس که به حضور رییس آکادمی ملی سلامت آمریکا و دو نفر از پژوهشگران بیماری‌های عفونی برگزار شد، مسئله ویروس زیکا در چارچوب وسیع‌تربیماری‌های همه‌گیرموردتوجه قرار داشت. مسئله‌ای که به گفته رییس آکادمی سلامت آمریکا هزینه‌ای معادل یک جنگ تمام‌عیار را به همراه دارد و هر بار به شکلی در یک چرخه تکرار می‌شود.

در بخش تخصصی روزنامه‌نگارانی که این موضوع را در سراسر جهان تعقیب کرده‌انددرباره ابزارهایی بحث کردند که می‌تواندخبرنگاران علمی را درباره آمارها و اطلاعات لازم به‌روز نگاه دارد. از جمله این موارد می‌توان به نقشه‌های فعال و شبکه‌های اجتماعی تخصصی خبرهای همه‌گیری‌های عفونی اشاره کرد. در این بخش از این نشست اریکا هایدن خبرنگار نیچر که گزارش‌هایش از همه‌گیری ابولا برای ویرد جایزه گزارشگری را برای او به ارمغان آورده بود درباره تجربه سفر به مناطق بحران‌زده در اوج همه‌گیری ابولا سخن گفت. او در این نشست ضمن اشاره به آمادگی‌های قبلی و مطالعه شدیدی که برای چنین مأموریتی لازم بوده است، به این مسئله اشاره کرد که چگونه خبرنگاران وقتی در محیط قرار می‌گیرند قدرت و تأثیرگذاری داستان افرادی که خود درگیر ماجرا بوده‌اند بر آن‌ها تاثیر می‌گذارند. رعایت تعادل میان این مشاهدات شخصی دست‌اول در کنار رعایت دقت در گزارشگری و درعین‌حال تلاش برای امن باقی ماندن از نکات موردتوجه در سخنان او بود.

آخرین نشست این روز که به سرپرستی ریچارد استون، خبرنگار بخش بین‌المللی ساینس برگزار می‌شد به موضوع دنبال کردن داستان تحقیقات هسته‌ای در جهان اشاره داشت. سخنران ویژه این بخش جفری اسمیت بود. روزنامه‌نگاری که 25 سال گزارشگری تحقیق او در زمینه دنبال کردن رد مواد رادیواکتیو و گزارش‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای به‌خصوص در آفریقای جنوبی و لیبی برای او در سال 2006 جایزه پولیتزر را به ارمغان آورده بود.او دراین سخنرانی مروری بر دنبال کردن داستان در بازه‌ای طولانی و چگونگی برقراری ارتباط‌هایی داشت که باعث شد تا گروه گزارشگری او جلوتر از سازمان‌های امنیتی بتوانند رد مواد گم‌شدههسته‌ای در آفریقای جنوبی را دنبال کنند.

در بخش دیگری از این نشست به امکانات همکاری‌های بین‌المللی در زمینه روزنامه‌نگاری علمی با روزنامه‌نگاران ایرانی در دوران پس از برجام و چشم‌انداز آینده علم و فناوری در ایران پس از تحریم اشاره شد.

 

یکی از مهم‌ترین جلسه‌های این نشست در ساعات پایانی شب و در هتل محل اقامت روزنامه‌نگاران برگزار شد. در این نشست شبانه که به مدیریت رابرت لی هوتز روزنامه‌نگار ارشد وال استریت ژورنال و رییس سابق بنیاد ملی نویسندگان ملی آمریکا برگزار شد کتی اسکوجین، تهیه‌کننده و فیلم‌برداری که در تهیه و تولید مستند سیتیزن 4 داستان افشاگری های ادوارد اسنودن حضور داشته و پیش از آن گزارش افشاگری‌های جولیان آسانژ را در کارنامه خود دارد از داستان دشواری‌هایی که برای حفظ امنیت منابع داستان‌ها وجود دارد صحبت کرد.او به خاطراتی از مشکلاتی که برای پوشش داستان اسنودن در روزهای اول با آن مواجه بوده و درنهایت باعث شد تا مدتی از ایالات‌متحده به برلین نقل‌مکانکنندسخن گفت. سخنران بعدی این بخش ایون مک‌اسکیا، گزارشگر ویژه امنیت گاردین بود.

او به یاد می‌آورد که چطور وقتی تلفنی از سردبیر گاردین به او شد و از او خواست تا صبح روز بعد به هنگ‌کنگ پرواز کند تا ادعاهای فردی را بررسی کند که قصد افشاگری منابع محرمانه را دارد، گمان می‌کرده با داستان یک فرد مدعی بدون پشتوانه مواجه است؛اما ساعتی بعد از فرود در هنگ‌کنگ و ملاقات با ادوارد اسنودن در هتلی در این شهر متوجه می‌شود با بزرگ‌ترین داستان زندگی خود روبرو است.

او به تلاش‌هایی که گروه او و گاردین برای حفظ امنیت منبع اطلاعات خود - ادوارد اسنودن - در نظر گرفته بودند اشاره کرد و همچنین به جدی بودن و ضرورت حمایت از منابع.

او همچنین به این نکته اشاره کرد که چطور بعد از انتشار داستان اسنودن در گاردین همه کامپیوترها و ابزار الکترونیکی که برای این گزارش‌هامورداستفاده قرارگرفته بود در زیرزمین گاردین قطعه‌قطعه شد و اکنون قطعه‌های آن در موزه‌ای در لندن به یاد دشواری‌های دفاع از آزادی بیان نگهداری می‌شود.

این نشست در روز دوم با تشکیل گروه‌های تخصصی و بررسی برای ارائه پیشنهادهایی به‌عنوان توصیه‌های این سمپوزیوم به کار خود خاتمه داد و در انتها به گفته رابرت لی هوتز: «بذری برای همکاری‌های بین‌المللی میان روزنامه‌نگاران علمی در سراسر جهان کاشته شده است. اکنون نوبت بارور ساختن این بذر است»