محققان دریافته‌اند که کشورهایی با مطبوعات آزادتر، کمتر دچار فساد می‌‌شود[1] و آزادی مطبوعات حتی می‌تواند به مبارزه با فساد هم کمک کند[2]. به‌طور کلی، فساد به معنای سوء‌استفاده از قدرت سیاسی برای نفع شخصی است. پدیده‌ای که می‌تواند هم به پیشرفت اقتصادی لطمه بزند[3] و هم نابرابری و فقر را افزایش دهد[4

طاهره رحیمی- نتایج یک تحقیق دانشگاهی نشان می‌دهد کشورهایی که سابقه آزادی مطبوعات کمتری دارند، در مبارزه علیه فساد بیشتر از شبکه‌های اجتماعی بهره می‌برند.

محققان دریافته‌اند که کشورهایی با مطبوعات آزادتر، کمتر دچار فساد می‌‌شود[1] و آزادی مطبوعات حتی می‌تواند به مبارزه با فساد هم کمک کند[2]. به‌طور کلی، فساد به معنای سوء‌استفاده از قدرت سیاسی برای نفع شخصی است. پدیده‌ای که می‌تواند هم به پیشرفت اقتصادی لطمه بزند[3] و هم نابرابری و فقر را افزایش دهد[4].

چند سال قبل، زمانی که روزنامه‌های کاغذی، هنوز قدرتمند بودند، در کشورهایی مثل جمهوری آذربایجان (یک جمهوری به‌جا مانده از شوروری سابق با پیشینه فساد وحشتناک[5]) روزنامه‌نگاران، در معرض آزار و اذیت بودند و منابع خبری روزنامه‌ها محدود می‌شد[6]. اگرچه امروزه هم، روزنامه‌نگاران منتقد در آذربایجان همچنان زندانی می‌شوند، اما حکومت در سانسور محتوای دیجیتال شبکه‌های اجتماعی کمتر موفق بوده است. قطعا دولتمدران این کشور هم توانسته‌اند در حدممکن، دسترسی مردم را به سایت‌های اینترنتی محدود کنند، اما زمانی که پای دورزدن محدودیت‌های اینترنت وسط بیاید، کاربران بسیار زبر و زرنگ[7] می‌شوند. با گسترش رسانه‌های اجتماعی سوال تازه‌ای برای محققان مطرح شده؛ آیا شبکه‌های اجتماعی هم مثل مطبوعات، قدرت مبارزه با فساد را دارند؟

یک مقاله خواندنی باعنوان «آیا رسانه‌های اجتماعی فساد را کاهش می‌دهند؟»[8] در تازه‌ترین شماره مجله علمی «اطلاعات، اقتصاد و سیاست» منتشر شده است. جمعی از محققان دانشگاه «ویرجینیا تِک» در پژوهش خود این سوال را مطرح کرده‌اند که «آیا استفاده فزاینده از رسانه‌های اجتماعی، مخصوصا فیس‌بوک با پایین آمدن سطح فساد همبستگی دارد یا نه؟» آنها از فیس‌بوک به عنوان یک نمونه برای بررسی رسانه‌های اجتماعی در یک کشور مشخص استفاده کردند. البته فیس‌بوک در بعضی کشورها، به اندازه شبکه‌های اجتماعی بومی محبوب نیست، در بعضی کشورها مثل چین فیلتر است (که همین موضوع فرضیه محققان را در زمینه آزادی تایید می‌کند) یا گاهی مثل روسیه، شبکه‌های اجتماعی تاثیرگذارتری وجود دارند.

پژوهشگران تحقیق، این فرضیه را مطرح می‌کنند که فیس‌بوک، احتمالا کارکرد پیشین یک رسانه آزاد را در گذشته از آن خود کرده‌است. به این ترتیب که هر فردی با دسترسی به اینترنت، به یک صدا، به راهی برای سازماندهی جمعی و اعتراض  و همین‌طور به مخاطبان فراوان دسترسی دارد.

این محققان، در سال 2012 اطلاعاتی را از بیش از 150 کشور جمع‌آوری کرده و برای سنجش میزان نفوذ فیس‌بوک، از داده‌های شرکت تحلیل‌های رسانه‌ای «کوینتلی[9]» در زمینه میزان استفاده از فیس‌بوک در هر کشور استفاده کرده‌اند. برای مقایسه کشورها درزمینه فساد هم، نویسندگان یکی از پیمایش‌های بانک جهانی[10] را مبنای کار خود قرار دادند. میزان فساد معمولا با برداشت افراد از فساد یا به‌عبارت دقیق‌تر اینکه آنها چطور فساد را در زندگی روزمره‌شان تجربه می‌کنند، سنجیده می‌شود.این پیمایش بانک جهانی، با عنوان «شاخص کنترل فساد» در مقیاسی بین 2.5 تا 2.5- فساد را سنجیده‌است. به این‌ترتیب که نمره بالاتر یعنی نمره‌ای نزدیک به 2.5، به‌معنای فساد کمتر تفسیر می‌شود.

نکات کلیدی این تحقیق:

• کشورهایی که استفاده بالاتری از فیس‌بوک داشته‌اند، در رتبه‌بندی فساد، جایگاه پایین‌تری دارند. این موضوع، فرضیه تحقیق را که فیس‌بوک می‌تواند به پایین‌ آمدن فساد کمک کند، تایید می‌کند.
• این رابطه در کشورهایی که امتیاز پایین‌تری در رتبه‌بندی آزادی مطبوعات داشتند، قوی‌تر است (اطلاعات این بخش براساس داده‌های موسسه غیرانتفاعی خانه آزادی آمریکا به دست آمد) به این معنا که کشورهایی که سابقه آزادی مطبوعات کمتری دارند، در مبارزه علیه فساد بیشتر از شبکه‌های اجتماعی بهره می‌برند.
• فیس‌بوک با 18.5 درصد رشد در میزان نفوذ و با 0.2 - امتیاز پیشرفت در شاخص فساد سی‌سی‌آی وابسه است. این مساله باعث شده کشوری مانند «بنگلادش را تا سطح اکوادور و نیجریه تا سطح هندوراس بالا بیاید.»
• بر اساس این تحقیق، رشد 29 درصدی در تعداد افرادی که به اینترنت دسترسی دارند، منجر به پیشرفت 0.4- در شاخص مبارزه با فساد شده است.
• این محققان هشدار می‌دهند: «دسترسی بیشتر به اطلاعات اگرچه می‌تواند باعث کاهش واقعی فساد شود، اما ممکن است منجر شود که فساد بیشتر از آنچه که هست تفسیر شود.»

اگر به این موضوع علاقه‌مند هستید، این تحقیقات می‌تواند کمک بیشتری به شما در این زمینه بکند:

• مقاله‌ای در سال 2014 در مجله «توسعه جهانی» نشان می‌دهد که منابع دولت الکترونیک به مبارزه با فساد کمک می‌کند.[11]
• مقاله‌ای که در سال 2012 در مجله «سیاست و اقتصاد اطلاعاتی» تحلیل کرده است که چطور رسانه‌های سنتی، با به خدمت‌گرفتن رسانه‌های اجتماعی آنها را تبدیل به کانال‌های انتشار اخبار کرده‌اند. با تمرکز بر فیس‌بوک، این محققان عنوان کرده‌اند که این رسانه‌ با تسهیل در به اشتراک گذاشتن مطالب، می‌تواند خوانندگان رسانه‌های سنتی را افزایش دهند.[12]
• یک مقاله دیگر هم که در سال 2013 منتشر شده است، رابطه میان رشد اقصادی و فساد را بررسی کرده است.[13]
• مقاله‌ای هم که در سال 200 در مجله «اقتصاد عمومی منتشر» شده، مطالعه‌ای کلاسیک است که در آن ریشه‌های فساد بررسی شده‌اند.[14]

منبع:

 https://journalistsresource.org/studies/society/social-media/facebook-corruption-social-media-internet-penetration

 

---

[1] https://link.springer.com/article/10.1057%2Fpalgrave.jibs.8400262

[2] http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047272701001864

[3] https://academic.oup.com/qje/article-abstract/110/3/681/1859244/Corruption-and-Growth?redirectedFrom=fulltext

[4] https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs101010100039

[5] https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016#table

[6] https://www.irex.org/sites/default/files/pdf/media-sustainability-index-europe-eurasia-2001-azerbaijan.pdf

[7] https://www.torproject.org/projects/torbrowser.html.en

[8] http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0167624516300373

 

[9] https://www.quintly.com/

[10] http://data.worldbank.org/data-catalog/worldwide-governance-indicators

 

[11] http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X13002891

[12] http://econpapers.repec.org/article/eeeiepoli/v_3a24_3ay_3a2012_3ai_3a1_3ap_3a69-74.htm

[13] https://journalistsresource.org/studies/international/development/relationship-economic-growth-corruption-case-vietnam

[14] http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047272799000924