جهان، تهاجم روسیه به اوکراین را از دریچه توییتر و تیک‌تاک تماشا می‌کند. جهان پیش از این تهاجم، تصرف‌های خصومت‌آمیز و کودتا را از دریچه رسانه‌های اجتماعی می‌نگریسته است. در این‌باره بهار عربی شاید اولین و تسلط طالبان بر افغانستان آخرین نمونه آن باشد. وقتی صحبت از شیوه مستندسازی این «تهاجم» می‌شود، جنگ در اوکراین، هم به موارد پیشین شباهت دارد و هم با آن متفاوت است. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی بیش از همیشه در دسترس ما هستند و شیب صعودی تدریجی به سوی جنگ همه‌جانبه به این مفهوم است که اوکراینی‌ها و روزنامه‌نگاران جهانی هر گامِ منجر به تهاجم را به همان صورت که ما می‌بینیم، مستند می‌کنند.

جهان، تهاجم روسیه به اوکراین را از دریچه توییتر و تیک‌تاک تماشا می‌کند.

جهان پیش از این تهاجم، تصرف‌های خصومت‌آمیز و کودتا را از دریچه رسانه‌های اجتماعی می‌نگریسته است. در این‌باره بهار عربی شاید اولین و تسلط طالبان بر افغانستان آخرین نمونه آن باشد.

وقتی صحبت از شیوه مستندسازی این «تهاجم» می‌شود، جنگ در اوکراین، هم به موارد پیشین شباهت دارد و هم با آن متفاوت است. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی بیش از همیشه در دسترس ما هستند و شیب صعودی تدریجی به سوی جنگ همه‌جانبه به این مفهوم است که اوکراینی‌ها و روزنامه‌نگاران جهانی هر گامِ منجر به تهاجم را به همان صورت که ما می‌بینیم، مستند می‌کنند.

جنگ و واقعیت‌سنج‌ها

مردم در معرض ماشین پروپاگاندای عظیم و کارآزموده (هرچند اغلب نابسامان) روسیه قرار می‌گیرند، در حالی که سازمان‌هایی مانند بلینگ‌کت (Bellingcat) بیرق‌های دروغین و اطلاعات نادرست را به همان سرعتی که فرا می‌رود، فرود می‌آورند. مرکز تاب‌آوری اطلاعات (CIR)، تصاویر رسانه‌های اجتماعی را تأیید، مستندسازی و موقعیت‌سنجی می‌کند و توانسته طرحی از تحرکات روسیه در امتداد مرز، قبل از تهاجم، به دست بدهد.

در برخی سطوح، همه موارد مذکور بسیار آشنا به نظر می‌رسد: همه در نقش‌ها و وظایف خود قرار می‌گیرند، با واقعیت‌سنج‌ها اطلاعات نادرستی که از روبات‌ها، مجاری پروپاگاندا، افراد دچار اشتباه، قلدران مجازی، سازندگان میم‌ها، گنده‌گویان حوزه ارز مجازی، و افراد خودشیفته مختلف به دست می‌آیند، از ارزش می‌افتند و خودشیفتگان سعی می‌کنند همه این موارد را به خود نسبت دهند.

در این اثنا نیروهای روسی روی از بین بردن دسترسی به اینترنت اوکراین کار می‌کنند. و ویدئوهایی که توسط مردم عادی در اوکراین پست و ارسال می‌شود، دیدی دلخراش نسبت به وضعیت حاضر، چنان‌که آشکار است، به جهانیان می‌دهد و این در هر پلتفرم قابل دسترسی منتشر می‌شود. این اولین جنگی نیست که جریان آن از طریق رسانه‌های اجتماعی مستند می‌شود، اما نخستین جنگ اروپایی است که حقیقتاً توجه همه پلتفرم‌ها را به خود جلب کرده و تلاش برای دنبال کردن آن می‌تواند ایجاد سردرگمی کند. غیرنظامیان هفته گذشته ویدئوهایی از ارتش روسیه ارسال کردند که در حال جمع‌آوری تدارکات و توپخانه در مرز بودند؛ ویدئوهایی که نشان می‌داد خودروهای زرهی دسته دسته وارد اوکراین می‌شوند. «نمایش ویدئو»

از وقتی که تهاجم در 24 ساعت گذشته آغاز شده، مردم ویدئوهایی از گلوله‌باران شدن شهرهای بزرگ اوکراین منتشر کرده‌اند. «نمایش ویدئو»
 

- یک ویدئوی دلخراش، لحظه‌ای را به تصویر می‌کشد که یک جت بر فراز خانه‌های غیرنظامی در پرواز است و مستقیماً به خانه‌های همسایه موشک شلیک می‌کند. «نمایش ویدئو»
 

- سربازان برای عزیزان خود ویدئوهای سلفی می‌گیرند . «نمایش ویدئو»
 

- در حالی که اوکراینی‌ها در تلاشند از کشور خود به مکان‌های پناهجویان در کشورهای نزدیکی مانند لهستان بگریزند، برخی ویدئوها نشان می‌دهند که ترافیک سنگین در این ناحیه باعث کاهش سرعت آنها می‌شود. «نمایش ویدئو»
 

- باوجود لحظه‌های آرامش نسبی، همانند این ویدئو از کی‌یف که به سختی می‌توان از آن چشم پوشید  ظاهراً زندگی شهری طبق روال در میانه جنگ ادامه دارد. «نمایش ویدئو»
 

- و اکنون با پیشرفت تهاجم، رهبران اوکراین از شهروندان روسیه و جهانیان می‌خواهند که این حمله را محکوم کنند، فیلم‌هایی از تظاهرات ضد جنگ در سن پترزبورگ و جاهای دیگر در حال انتشار است. «نمایش ویدئو»
 

من به عنوان یک آمریکایی که در قرن بیست و یکم زندگی می‌کنم، این شانس را داشته‌ام که (تاکنون) جنگ زمینی را در سرزمین خود تجربه نکنم. درک این مسئله برای کسی که تجربه جنگ را ندارد ممکن نیست. ولی فیلم‌ها و تصاویری که از اوکراین می‌رسند، ذره‌ای از امکان درک این مسئله را به دست می‌دهند.

منبع:

“A War in Europe Is Being Documented One Social Media Post at a Time”, Samantha Cole, 2022, available at: https://www.vice.com/