هوش مصنوعی در ابتدا به منظور توانایی‌اش در جمع‌آوری حجم عظیمی از داده‌ها و پردازش آن‌ها، ابزار مناسبی برای کسب‌وکارهای هوشمند است. کسب‌وکارهای هوشمند در هدف اولیه خود به دنبال شناخت بهتر مشتری‌ها هستند، ولی در نهایت به دلیل فقدان قوانین مشخص و تنظیم‌شده دقیق، تضمینی برای حفاظت مناسب از حریم شخصی افراد وجود ندارد. هوش مصنوعی با توجه به توانایی‌هایش به سه طریق 1.  ماندگاری داده‌ها 2. استفاده مجدد از داده‌ها و 3. سرریزی داده‌ها می‌تواند برای حریم شخصی افراد  چالش‌ساز باشد.

قسمت اول:

هوش مصنوعی چه چالش‌هایی را در حفظ حریم شخصی افراد به وجود می‌آورد و چه تبعاتی را به دنبال دارد؟

مقدمه:
در دنیای انبوه اطلاعات، تجزیه و تحلیل‌های سریع و آنی در کنار فناوری هوش مصنوعی و کاربردهای حاصل از آن، اهمیت حفظ حریم شخصی افراد و معیارهای اخلاقی برای استفاده از این نوع اطلاعات، اهمیت حیاتی پیدا کرده است.
حدود سال 2010 بود که شرکت تارگت، یک شرکت خرده‌‌فروشی زنجیره‌ای معروف در آمریکا، با استفاده از الگوریتمی که با بررسی الگوی خرید افراد، زنان باردار را شناسایی کرده و به منظور تشویق و مشتری‌مداری برای آنها کوپن ارسال می‌کرد، به دردسر افتاد.
یکی از این کوپن‌ها برای خانمی ارسال شد که هنوز بارداری خودش را به پدرش اعلام نکرده بود و به‌واسطه این کوپن، پدر زودتر از زمان برنامه‌ریزی‌شده از بارداری دختر مطلع شد. (Teich, 2020)
در مورد دیگر و البته حساس‌تر و گسترده‌تر، یک شرکت فناوری، قوانین حریم شخصی کانادا را نقض کرده بود. شرکت کلیر ویو هوش مصنوعی[1]  متهم به انتشار و به کارگیری بدون مجوز اطلاعات زیست‌سنجی (بیومتریک) افراد در کانادا شد. این شرکت آمریکایی بدون اجازه افراد، تصاویر افراد بزرگسال و حتی کودکان را برای دوربین‌های نظارتی، تشخیص چهره و حتی به منظورهای فروش و تجارت جمع‌آوری کرده بود. (Pearce, 2021)
ادعای این شرکت مبنی بر استفاده از تصاویر افراد، در دسترس بودن آزادنه آنان در اینترنت بوده است و در پی خود یک چالش حقوقی به دنبال داشت.
این موارد و سایر چالش‌های مشابه، مباحث اخلاقی زیادی را پیرامون استفاده هوش مصنوعی در تجزیه و تحلیل داده‌ها و حفظ حریم شخصی افراد به‌وجود آورد. سوال مهم‌تر این است که شرکت‌های کسب‌وکار هوشمند اساساً مجاز به دانستن چه چیزهایی درباره افراد هستند ؟ (در قسمت بعد به این موضوع می‌پردازیم)
در اصل، کسب‌وکارهایی که با داده‌های افراد و پردازش آنها سروکار دارند،  کسب‌وکارهای هوشمند[2] هستند و باید به طور ویژه‌ای مسائل اخلاقی پیرامون استفاده از اطلاعات شخصی افراد را در نظر بگیرند. متاسفانه در این زمینه همچنان خلاءهای قانونی به شکل محسوسی در بسیاری از حوزه‌ها به قوت خود باقی مانده است.
افراد در اقصی نقاط جهان هم ترس‌های به‌جا و مشترکی دارند، حدود 98 درصد مردم آمریکا احساس می‌کنند که باید کنترل بیشتری بر  اشتراک‌گذاری داده‌های‌شان داشته باشند، حدود 79 درصد ساکنان هندوستان همچنان نسبت به ارائه داده‌های‌شان به طرف ثالث احساس ناخوشایندی دارند و به طور کلی هنوز 74 درصد مردم جهان در خصوص داده‌های شخصی‌شان ابراز نگرانی می‌کنند. (Pearce, 2021)
 
چالش‌های هوش مصنوعی علیه حریم شخصی
کسب‌وکارهای هوشمند یا شرکت‌های فناوری که به مدد هوش مصنوعی با داده‌های اشخاص سروکار دارند، چه در زمان دسترسی مستقیم به انواع داده‌ها و چه در زمان پردازش داده‌ها باید حواس‌شان به معیارهای اخلاقی باشد.
اما چرا و یا اساساً چه‌طور پیشرفت هوش مصنوعی می‌تواند بلای جان حریم شخصی افراد شود، مگر هدف اولیه بسیاری از کسب‌وکارها در استفاده از هوش مصنوعی، شناخت بهتر مشتری‌ها نیست؛ پس چه نگرانی‌های در این‌باره به‌وجود می‌آید؟
به طور کلی هوش مصنوعی به سه شکل می‌تواند حریم شخصی افراد را مورد چالش قرار ‌دهد:

1. ماندگاری داده‌ها[3]: هوش مصنوعی ذخیره‌سازی داده‌ها را کم هزینه می‌‎کند، از این رو، شرکت‌های فناوری قادر خواهند بود که  داده‌های ایجاد شده افراد را در بازه‌های زمانی طولانی‌تری ذخیره و نگه‌داری کنند.
2. استفاده مجدد از داده‌ها[4]: داده‎‌‌ها توسط افراد علاوه بر اینکه در یک زمان خاصی تولید شده‌اند، قطعا هم برای خود دارای هدف خاصی بنیادین هستند، هوش مصنوعی می‌تواند به داده‌های از پیش موجود، کاربری‌های جدید ببخشد بی‌آنکه مولد اولیه داده روح‌َش هم خبردار شود.
3. سرریزی داده‌ها[5]: یکی از اولین کابردهای جذاب هوش مصنوعی، توانایی جمع‌‌آوری داده‌هایی انبوه در حجم بسیار بالا بوده است، گاهی این توانایی می‌تواند منجر به کسب بیش از حد داده‌های هدف مورد نیاز شود و آن شرکت فناوری به داده‌هایی دسترسی پیدا می‌کند که لزوما نباید در دست داشته باشد. (Pearce, 2021)

به طور کلی شرکت‌های فناوری که با هوش مصنوعی داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، جمع‌آوری داده‌های‌شان از دو دسته منابع مستقیم و غیرمستقیم تأمین می‌شود. داده‌های مستقیم شامل اطلاعات تماس یا سابقه خرید افراد است.
اما در نوع غیرمستقیم، جمع‌آوری داده‌ها در اصطلاح پشت‌صحنه‌ای انجام می‌شود و از طریق استفاده موادری چون کوکی‌ها و سایر فناوری‌های ردیابی تحقق می‌یابد. (Usercentrics, 2022)
در تمامی این موارد، شاهد به خطر افتادن حفظ حریم شخصی افراد با در اختیار قرار دادن داده‌های شخصی‌شان با نیات دیگر ولی در نهایت بهره‌برداری به غیر از هدف اولیه توسط شرکت‌های فناوری مورد نظر هستیم.

پیامدهای استفاده نابه‌جا از هوش مصنوعی برای حریم شخصی
برای درک بهتر موضوع، شهروندان یک جامعه را در نظر بگیرید که به لحاظ مسائل سلامتی یا هویتی، اطلاعات زیست‌سنجی خودشان را در اختیار دولت‌های‌شان قرار می‌دهند، اما اگر شهروندان آن کشور با یک دولت سرکوب‌گر روبه‌رو باشند، احتمالا به مدد هوش مصنوعی، در پس هر اعتراضی طعمه آسانی برای شناسایی و در نهایت خطر بازداشت و شکنجه خواهند شد.
چون هوش مصنوعی این امکان را می‌دهد که اطلاعات عظیم تک‌تک شهروندان ذخیره‌سازی شود و با ترکیب انواع داده‌ها از چهره‌ها گرفته تا اطلاعاتی مثل اثرانگشت، برای شناسایی سریع پردازش شوند و در صورت روبه‌رو بودن با یک حکومت شرور شاهد بهره‌برداری هوش مصنوعی در نقص حریم شخصی افراد در موارد غیر ضروری و ناقص حقوق اولیه‌شان باشیم.
این‌ها نمونه‌هایی از کشورهای مستبد با کنترل شدید بود، اما واقعیت این است که دموکراسی‌ها هم از آسیب خوردن مقابل این فناوری نوظهور در امان نبوده‌اند.
نشریه اکونومیست در سال 2017، اعلام کرد دلیل عمده‌ای که نیمی از کشورهای جهان نسبت به سال گذشته آن، امتیاز کمتری را در زمینه دموکراسی دریافت کرده بودند، ناشی از فرسایش اعتماد مردم به حکومت‌ها و نهادهای عمومی بوده است. (Pearce, 2021)
چشم‌انداز حل چالش‌های هوش مصنوعی نسبت به حریم شخصی افراد، در تنظیم و بازخوانی مقررات موجود است. در قسمت بعدی قوانین و تلاش کشورها و نهادهای مختلف را در زمینه حفاظت از حریم شخصی افراد در مقابل هوش مصنوعی و کاربردهای آن را بررسی می‌کنیم.

منبع: