جهان صنعتی امروز که روزبه‌روز نیروی کار ماهر و متخصص طلب می‌کند از عدم توزیع متناسب خدمات آموزشی به همه شهروندان در نقاط مختلف رنج می‌برد. از این رو، آموزش از راه دور به عنوان یک راه حل مناسب در سایه همه‌گیری دو سال پیش، به یک موضوع جذاب تبدیل شده است. آموزش مبتنی بر ویدئو یا همان آموزش ویدئویی یکی از قالب‌های آموزش از راه دور است که جذابیت‌های خاص خود را دارد. از ویژگی‌های مطلوب آموزش ویدئویی می‌توان به  آموزش سیار  و خُردآموزی اشاره کرده که مورد علاقه یادگیرندگان است و به علاوه بر ماندگاری و یادآوری مطالب فراگرفته‌شده هم موثر است. آموزش‌های ویدئویی همچنین از نظر جنبه‌های اجتماعی اثرات مثبت چون سرعت و تسهیل تغییر در فکر کردن و رفتارها دارند، ضمن آنکه با توجه به استفاده همه اقشار نسل‌های مختلف از گوشی‌های همراه و علاقه به یادگیری سیار، آموزش ویدئوی ابزار بی‌نظیر در همراه کردن و مشارکت یادگیرندگان از همه نسل‌ها است.

مقدمه؛ چرا موضوع آموزش‌های ویدئویی؟
ضرورت داشتن دانش و مهارتی خاص برای زندگی در اقتصاد توسعه-‌محور و مدرن امروزی، امر آموزش را به یک موضوع مهم و در حال فراگیری تبدیل کرده است.
از سوی دیگر، به موازات رشد صنعتی اقتصاد‌ جوامع و نیاز بیشتر به مهارت‌های تخصصی، شاهد عدم رشد متوازن و هماهنگ خدمات آموزشی در اقصی نقاط جهان بوده‌ایم. دلیل این موضوع به عوامل بسیاری دیگر مربوط می‌شود که خارج از حوصله این نوشتار است.
در اصل، طرح موضوع ضرورت آموزش در سایه فقدان توزیع متوازن و هماهنگ خدمات آموزشی با توجه به صنعتی شدن اقتصاد‌ و سبک زندگی‌ها، ضرورت آموزش از راه دور را مطرح و توجیه می‌سازد. البته شرایط خاص همه‌گیری کووید-19 در طول دو سال گذشته نیز به عنوان کاتالیزوری جهشی برای ضرورت آموزش از راه دور عمل کرده است.  
آموزش از راه دور در قالب‌های مختلفی چون آموزش مجازی برخط، بسته‌های آموزشی یا پادکست‌ها و غیره ارائه می‌شود. آموزش مبتنی بر ویدئو یکی از قالب‌های رایج و مورد استفاده برای آموزش از راه دور هستند که با ویژگی‌ها و فواید منحصر به فرد خود، شایسته طرح و بررسی بوده که موضوع اصلی قسمت اول (آموزش‌های ویدئویی و اثرات مثبت آن)  است.
در این قسمت ابتدا درمی‌یابیم که آموزش ویدئویی با ویژگی‌های مطلوب در آموزش از راه دور انطباق مناسبی دارد و در ادامه به سایر فواید آموزش ویدئویی پرداخته خواهد شد.
در قسمت دوم به جایگاه آموزش ویدئوی با توجه به راهبردهای آموزشی و  همینطور راهبرد‌های بهینه کردن و جذابیت بیشتر آموزش‌های ویدئویی پرداخته خواهد شد.

بهترین ویژگی‌ها برای آموزش از راه دور
مشکل اصلی افرادی که برای فراگیری مهارت به آموزش‌های از راه دور متوسل می‌شوند، حواس‌پرتی و عدم تمایل به تخصیص زمان زیاد برای فراگیری (در حالت از راه دور و محیطی غیر از محیط‌های رسمی آموزش) است. از این حیث، بهترین قالب آموزش از راه دور باید به شکل سازماندهی شده و در حجم کم باشد. به عبارتی بهترین و موثرترین قالب‌های آموزشی از راه دور، قالب‌هایی هستند که بتوانند یادگیرندگان را ضمن جذب کردن به محتوا، آنها را در فرآیند یادگیری غوطه‌ور ساخته تا احتمال حواسی‌پرتی در کمترین میزان ممکن اتفاق بیفتد.
باید این نکته مهم را در نظر داشت که  ترجیح اغلب یادگیرندگان از راه دور، متمرکز بودن محتوای آموزشی مورد نظر، قابلیت حمل  و در دسترس بودن آنها در مکان‌های مختلف (آموزش سیار[1]) و همینطور قابلیت خُرد آموزی (میکرو یادگیری[2]) به منظور حل یک مسئله مشخص است.

آموزش ویدئویی منبطق با ویژگی‌های مطلوب آموزش از راه دور
ویدئو‌های آموزشی یا آموزش مبتنی بر ویدئو، علاوه بر فراهم کردن یک محیطی که مخاطب را میخکوب تماشای محتوا می‌کند، توان غوطه‌ور ساختن  شخص یادگیرنده در فضای موضوع آموزشی مورد نظر را نیز دارد. در کنار این موارد، یک قالب آموزشی محرک یعنی همان یادگیری سیار است، ضمن آنکه به ‌عنوان بستری مناسب برای خٌردآموزی که مورد علاقه یادگیرندگان است، دیده می‌شود.
همچنین ویدئو‌های آموزشی به عنوان مکملی کاربردی برای «آموزش‌ مجازی مبتنی بر مدرس[3]» در نظر گرفته می‌شوند. ویدئوهای آموزشی ابزاری مناسبی هم برای روش‌های ترکیبی در آموزش به حساب می‌آیند.
آموزش ویدئویی یک اثر مثبت بسیار پر اهمیت هم دارد. اثر مثبت مورد نظر آن کمک به «کاهش بار شناختی[4]» است.
ویدئو‌های آموزشی بستر مناسب و موفقی برای جذب بیشتر مخاطبان و افزایش مشارکت یادگیرندگان هستند. به عبارتی، محتوای ویدئو‌های آموزشی بر خلاف اینفوگرافیک‌ها به بیان چندوجهی یک موضوع کمک می‌کنند و همین موضوع عامل جذابیت آنها بوده و تجربه مشارکت بیشتر یادگیری را فراهم می‌آورند.
یک مزیت جالب ویدئو‌های آموزشی نسبت به سایر محصولات بصری ثابت مانند تصاویر، متون یا حتی محتواهای صرفاً صوتی، یادآوری آسان‌تر مطالب فراگرفته شده و ماندگاری بیشتر آنها در ذهن است.

سایر ویژگی‌های مثبت آموزش مبتنی بر ویدئو

• چسبندگی یادگیری!

ویدئو‌های تولید شده با محتواهای مناسب موجب چسبندگی فرآیند یادگیری می‌شوند. یعنی موجب پذیرش ادامه فرآیند یادگیری توسط مخاطب خواهند شد. ویدئوهای خوب یادگیرندگان را بیشتر درگیر موضوع آموزشی کرده و در مقایسه با محتواهای صرفا نموداری یا اسلایدها به نوعی اعتیاد‌آور هستند. به این معنی که شخص یادگیرنده کمتر به فکر رها کردن دوره آموزشی خواهد افتاد و آن را با اشتیاق تکمیل خواهد کرد.

• تسریع در تغییر نحوه تفکر

وقتی یادگیرنده‌ای با مفهوم و یا ایده جدیدی روبه‌رو می‌شود، تمایل دارد که بیشتر آن مفهوم یا ایده جدید را درک کند. به عبارتی آن را ملموس‌تر حس کند  یا آن مفهوم و  ایده را در حالت عینی و متحرک ببینند.  یک ویدئو آموزشی بر خلاف کتاب‌ها یا منابع آموزشی مکتوب و ثابت، با نشان دادن مثال‌های خٌردآموزی در قالب‌های کوچک امکان لحظه‌ای مکث برای تفکرات شخص یادگیرنده را فراهم می‌آورد. نتیجه آن تغییر در نحوه  فکر کردن شخص یادگیرنده درباره موضوع تازه یادگرفته، است.

 

• تسهیل تغییر در رفتار

ویدئو‌های آموزشی آنلاین در مقایسه با آموزش‌های صوتی یا مبتنی بر متن از بهترین ابزار برای ایجاد تغییر در رفتارها هستند. در حقیقت، تولید محتواهایی مانند  بازی‌وارسازی‌[5]، شبیه‌سازی و سایر محتواهای تعاملی قدرت نمایش رفتارهای پیش‌بینی‌شده را به مخاطب دارند که منجر به تمرین و الگوسازی یادگیرندگان می‌شود.

• جذابیت برای نیروهای کار چندین نسل

استفاده از گوشی موبایل هوشمند به یک امر رایج بین‌نسلی تبدیل شده است و همچنین همه افراد در نسل‌های مختلف به یادگیری‌های سیار و خُردآموزی علاقه دارند. از این رو، آموزش مبتنی بر ویدئو یک امکان جذاب و مناسب برای درگیر کردن همه نسل‌ها در امر آموزش و فراگیری خواهد بود.
جمع‌بندی
در این نوشتار به ویژگی‌های مثبت آموزش ویدئویی در تطبیق  با نکات مطلوب مورد نظر آموزش از راه دور و همچنین به چندین اثر و ویژگی مثبت دیگر آموزش ویدئوی از جنبه‌های اجتماعی پرداخته شد.
در قسمت بعدی جایگاه آموزش ویدئوی با توجه به راهبردهای آموزشی بررسی می‌شود، ضمن آنکه راهبردهایی در خصوص ارتقا آموزش ویدئویی هم مطرح خواهد شد.

منبع:
آشا پاندِی، یک کارآفرین با تجربه با بیش از 36 سال تجربه است.  ایشان در 22 اوت بازنشسته شده و قبل از بازنشستگی، بنیانگذار و استراتژیست ارشد یادگیری در قسمت  EI Design ( قسمت طراحی موسسه صنعت آموزش مجازی) بوده است.