روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا از دو منظر بسیار مهم است. نخست به مخاطبان کمک می‌کند تا در مورد مسائل مختلف با شیوه‌ای مستند و عقلانی، آگاهی پیدا کنند. به این ترتیب، مخاطبان قادر خواهند بود تا تصمیمات بهتری بگیرند و به چالش‌های مختلف با رویکردی برنامه‌ریزی شده و مبتنی بر داده‌ها و اطلاعات موثق بپردازند. دوم، روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا به دولت و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا راه حل‌های بهتری برای مسائل اجتماعی و اقتصادی پیدا کنند و در نهایت بهبود زندگی افراد جامعه را فراهم آورند.

روزنامه‌نگاری به عنوان یکی از حوزه‌های بسیار حساس و مهم در عرصه رسانه، دارای تأثیر بسیاری بر جامعه است. نوشتن مطالب دقیق و صحیح، ارائه اخبار و حقایق بدون تبعیض، نظارت بر عملکرد حاکمیت و بیان صدای جامعه، تنها بخشی از اهداف و مسئولیت‌های یک روزنامه‌نگار است. اما گاهی اوقات، نوشتن خبرها و گزارش‌های دقیق، به تنهایی کافی نیست و نیاز به ارائه راه حل‌هایی برای مسائل مطرح شده در خبرها وجود دارد. در این مقاله به بررسی رویکرد راه حل‌گرایی در روزنامه‌نگاری و کارکردهای آن می‌پردازیم.

در دنیای امروز، فهم دقیق مسائل و ارائه راه حل‌هایی، برای معضلات طرح شده، مهمترین موضوعی است که فعالان حوزه رسانه‌ای با آن سروکار دارند. برخی از مواردی که نیاز به ارائه راه حل دارند، شامل عدم تعادل بین درآمدها و هزینه‌ها، بیکاری، تغییرات اقلیمی، جرائم و افسردگی جوامع مختلف است. روزنامه‌نگاران می‌توانند با تمرکز بر روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا، به جامعه‌ کمک کنند تا به مسائل گوناگون پی ببرند و راه‌حل‌هایی برای آنها پیشنهاد دهند.

به عنوان مثال، در آمریکا، گزارش‌های روزنامه‌های مختلف درباره تنش‌های نژادی، فقر، بیکاری و سایر مسائل اجتماعی، در قالب روزنامه‌نگاری راه‌حل‌گرا بررسی می‌شوند. آن‌ها سعی دارند به جای اینکه صرفاً مسائل را گزارش کنند، راه‌حل‌هایی را نیز پیشنهاد دهند تا مشکلات رفع شوند. این رویکرد، به دلیل اینکه به جای شکایت از معضلات، به دنبال یافتن راه‌حل‌هایی برای آن‌ها است، برای خوانندگان نیز جذابیت داشته و سطح امید اجتماعی را افزایش می‌دهد. متعاقباً میزان اعتماد به رسانه‌ها نیز ارتقاء می‌یابد.

جورج راوندس، روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی درباره این سیاق از روزنامه‌نگاری می‌گوید: «روزنامه‌نگاری راه حل گرا به معنای پرداختن به مسائل اجتماعی و جست‌وجوی راه حل های عملی برای آنهاست.»

در اروپا نیز، روزنامه‌نگاران به شکل روشن‌تری به دنبال یافتن راه‌حل‌ها هستند. به عنوان مثال، در حوزه اقتصاد، روزنامه‌نگاران به دنبال راه‌حل‌هایی برای کنترل نفوذ شرکت‌های بزرگ و بانک‌هایی که باعث بروز بحران‌های مالی شده‌اند، مطالعه و جست‌وجو می‌کنند. با توجه به اینکه روزنامه‌نگاران برای این کار باید تحقیقات عمیقی را انجام دهند و از منابع معتبری استفاده کنند، گزارش‌های آن‌ها برای مسئولان و سیاستمداران نیز حائز اهمیت است. همچنین روزنامه‌نگاری راه حل گرا می‌تواند جریان‌های ارتباطی میان افراد را تقویت و به دنبال یک همگرایی مطلوب، حس مسئولیت‌شناسی و اهمیت حل مسائل را برجسته کند.

از جمله رویکردهای راه حل‌گرایانه در روزنامه‌نگاری، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گزارشگری راه حل‌گرایانه:

در این رویکرد، روزنامه‌نگاران به جای گزارش دادن صرف از مسائل و مشکلات، در جستجوی راه‌حل‌هایی برای آنها هستند. این نوع از گزارشگری، به خوانندگان کمک می‌کند تا با سرعت بیشتری با مسائل جامعه آشنا شوند و از راه‌حل‌هایی که پیشنهاد می‌شود، بهره‌مند شوند.

تحلیل راه حل‌گرایانه:

در این روش، روزنامه‌نگاران با تجزیه و تحلیل راه حل‌های موجود و از پیش به اجرا درآمده، تلاش می‌کنند تا راه حل‌های جدیدی برای معضلاتی که به طور کامل و قطعی مرتفع نشده‌اند،‌ ارائه دهند. این نوع تحلیل‌ها، همگرایی و مساعدت جامعه را برای یک همکاری مطلوب و راه‌گشا هموار می‌کند.

گفت‌وگوی راه‌حل‌گرایانه:

در این روش، روزنامه‌نگاران با مصاحبه کردن با افرادی که در حوزه‌های مرتبط با مسئله مطرح شده فعالیت دارند، راه‌حل‌های جدیدی برای مسئله ارائه می‌دهند. این روش، به خوانندگان کمک می‌کند تا با فرایند تفکر و حل مسئله که روزنامه‌نگاران انجام می‌دهند، آشنا شوند.

توسعه راه‌حل‌های جامعه‌محور:

در این روش، روزنامه‌نگاران با همکاری جامعه، تلاش می‌کنند تا راه‌حل‌هایی برای مسائل مطرح شده، با استفاده از ایده‌ها و نظرات جامعه، ارائه دهند. این روش، به خوانندگان کمک می‌کند تا با فرایند همکاری با جامعه و تلاش برای پیدا کردن راه‌حل‌های جدید، آشنا شوند.

استفاده از رویکرد راه‌حل‌گرایی در روزنامه‌نگاری، به روزنامه‌نگاران این امکان را می‌دهد که به مسئولان و مردم کمک کنند تا به مسائلی که از اهمیت بالایی برخوردارند، پی ببرند و راه‌حل‌های جدیدی برای آنها پیدا کنند. ارائه راه‌حل‌های جدید در روزنامه‌نگاری، روشی مناسب برای همسو کردن انتظارات دولت و جامعه است. این روش، به روزنامه‌نگاران اجازه می‌دهد تا با مسائلی که جامعه با آنها روبروست، با دیدگاه‌های جدیدی وارد عمل شوند. همچنین به خوانندگان کمک می‌کند تا به مسائل مطرح شده در روزنامه‌ها با دید متفاوتی نگریسته و با استفاده از راه‌حل‌هایی که پیشنهاد می‌شود، به چیستی مسائل آگاه شوند.

با گسترش رسانه‌های اجتماعی و تکنولوژی، تأثیر روزنامه‌نگاری بر جامعه و جهان بیشتر شده است. مطالب روزنامه‌ها از اولویت خبررسانی به بررسی ابعاد وقایع تغییر یافته و نیاز به ارائه راه‌حل‌های جدید برای مسائلی که در جامعه مطرح هستند، بیشتر شده است.

مثالی از تجربه عینی روزنامه‌نگاری راه‌حل‌گرا

در سال ۲۰۱۷ سیلابی در شهر هیوستون تگزاس به راه افتاد. سیلاب بزرگی که باعث مرگ و میر و خسارات جدی برای شهر و مردم شد. در این شرایط، روزنامه‌نگاران راه حل گرا تلاش کردند تا با انتشار خبرهای دقیق و به روز، اطلاعات دقیقی را در مورد وضعیت شهر و مردم به دست آورند. آن‌ها به ارائه راهکار‌های مناسب برای کمک به مردم مصدوم و خسارت‌دیده پرداختند.

بررسی ابعاد حادثه با بهره‌گیری از دانش و تخصص افراد ذی‌صلاح توسط روزنامه‌نگاران، مسئولان را در مدیریت و تسریع عملیات نجات یاری داد و بدین‌ترتیب از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شد. همچنین، روزنامه‌نگاران به محض شنیدن خبرهای حوادث، داوطلب شدند تا به ارائه خدمات به مردم محلی کمک و در جمع‌آوری و توزیع کمک‌های انسانی برای مردم مصدوم شرکت کنند.

به طور کلی، روزنامه‌نگاران راه حل گرا در هر جای دنیا می‌توانند در شرایط حوادث بزرگ، به عنوان یک بازوی اطلاعاتی در بهبود فضای عمومی و یاری رساندن به مردم مصدوم و خسارت‌دیده همراهی کنند.

منابع:

datajournalism.com/read/newsletters/finding-data-outliers-for-solutions-journalism
solutionsjournalism.org/journalists/training
reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/news/what-solutions-journalism-can-bring-news-media-global-south
digitalnewsreport.org/survey/2017/news-avoidance-2017/
theatlantic.com/photo/2017/08/hurricane-harvey-leaves-houston-under-water/538215/
mediaengagement.org/blogs/5-keys-to-powerful-solutions-journalism/