- امید محمدیان پهلوان
- 1402-04-10 09:44:00
- کد مطلب : 4133
کلان‌داده‌ها منبعی ارزشمند از زیست روزانه ما انسان‌ها است که علاوه بر تسهیل زندگی می‌تواند با سواستفاده برخی دولتها و شرکت‌ها و حتی الگوریتم هوش مصنوعی، حقوق اساسی و حریم شخصی ما را زیرپا بگذارد. امری که در این یک دهه اخیر با وجود شبکه‌های اجتماعی و اعضای میلیاردی آنها در جهان، جنبه‌های جدید و بیشتری از مخاطرات را متوجه زندگی همه انسان‌ها کرده است.
با توسعه و پیچیده‌تر شدن فعالیت‌های بشر، هم حجم داده‌های مرتبط به‌هم به میزان عظیمی هرلحظه در حال افزایش است، و هم اين اطلاعات متنوع‌تر می‌شوند. یک مجموعه صنعتی، تجاری، رسانه‌ای و یا حتی دولتها با روند رو به افزایش حجم و بسيار متنوع داده‌ها روبه‌رو هستند که هرگز متوقف نمی‌شود و باید ضمن مدیریت آنها در بهره‌برداری از آن نيز غفلت نکنند.
از طرفی، پایگاه داده‌های سنتی پاسخگوی حفظ و پردازش این حجم عظیم داده‌های متنوع نیست. بنابراین پایگاه «کلان‌داده» معادل (Big Data) مطرح می‌شود که علاوه بر حفظ، مدیریت و به‌روزرسانی حجم عظیمی از داده‌های متنوع (اعم از ساختاریافته یا غیرساختاریافته)، فرآیندپردازش آنها را ممکن و سریع می‌کند.
کلان‌داده‌ها؛ مضرات و فواید
کلان‌داده‌ها علاوه بر مزیت‌های اصلی خود، با کمک ابزارهای پردازش و تحلیل سریع این داده‌ها، به‌ویژه الگوریتم‌های هوش مصنوعی، دارای مخاطراتی مي‌شوند. به عنوان نمونه، کلان‌داده حاصل از شبکه‌های اجتماعی با كمك ماشین‌های یادگیری تحلیل مي شوند و انواع جدیدي از تهدیدات امنیتی را براي تمام کشورهای جهان، فارغ از هر نوع نظام سیاسی و ایدئولوژیکی ايجاد مي‌كنند.
مهم‌ترین اهمیت و اصلی‌ترین کارکرد کلان‌داده‌ها در زمینه مدیریت و طراحی راهبردها برای رسیدن به اهداف یک مجموعه یا یک شرکت در مقابل رقبایش است. کلان‌داده‌ها دقت و پیش‌بینی‌پذیری تحلیل‌‌ها را افزایش می‌دهند. این موضوع موجب بهینه‌شدن بینش‌ها در تصمیم‌گیری‌های مهم و بلندمدت خواهد شد.
کلان‌داده‌ها علاوه بر اینکه بینش تصمیم‌گیران یک مجموعه را وسیع‌تر می‌کنند، درک فرآیندهای در حال تحول را به‌روز و تسریع می‌کنند. این مزیت باعث افزایش مزیت رقابتی شرکت‌ها در مقابل يكديگر است. اما اهمیت وکاربرد کلان‌داده‌ها تنها در زمینه افزایش توان رقابتی مجموعه‌های تجاری خلاصه نمی‌شود.
همان طور که ذکر شد، ویژگی مهم دیگر کلان‌داده‌ها ذخیره متنوعی از داده‌ها است. از این‌رو، حوزه مهم دیگری از کلان‌داده‌ها در دنياي مجازی وجود دارد. داده‌های موجود درفضای مجازی، علاوه برداده‌های ساختاریافته انواع داده‌های غیرساختاریافته دیگری اعم از داده‌های تصویری، متنی و ...شامل می‌شوند که به‌دلیل تنوع، حجم و سرعت تغییرات بسیار بالا باید به‌وسیله پایگاه‌های کلان‌داده جمع‌آوری و ذخیره شوند.
مخاطرات کلان‌داده‌ها و شبکه‌های اجتماعی
تقریبا بیش از یک‌دهه است که بیش از میلیاردها نفر در نقاط مختلف جهان در شبکه‌های اجتماعی بزرگ و پرطرفدار عضوهستند که منابعی ارزشمند از کلان‌داده را به ارمغان آورده است. این پایگاه‌های کلان‌داده حامل شخصی‌ترین اطلاعات افراد از جمله محل زندگی، شغل، تحصیل، زمان جابه‌جایی‌ها، علائق بسیار شخصی، تفکرات و تغییرات آن در یک فرد و بسیار دیگر موارد خصوصی هستند.
پایگاه این داده‌ها اما شفاف نیست ودر اختیار همگان قرار ندارد! چرا که اساساً بسیاری از کارکردن با آنها چیزی سردرنمیآورند. ضمن اینکه این کلان‌داده‌ها به دلیل اهمیت در طراحی راهبردها و تصمیم‌گیری در بازارهای تجاری، رقابتی و یا مدیریت و بهینه‌شدن عملیات‌ها در سایر حوزه‌های مختلف صنعتی و بهداشتی ذاتاً ارزش مادی زیادی پیدا می‌کنند.
در حقیقت، جنبه مخاطره آمیز پایگاه کلان‌داده، در دسترس بودن آنها برای افراد، شرکت‌ها و یا دولت‌هایی خاص از یک طرف و در طرف دیگر، الگوریتم‌های هوش مصنوعی یا ماشین‌های یادگیری است که فعلاً کسی از میزان پیشروی، سوگیری و تسلط آنها بر انسان‌ها چشم‌انداز روشنی ندارد.
شرکت‌ها و حتي گروه‌های سیاسی در سایه فقدان قوانین دقیق برای اهداف شخصی و امنیتی خود از کلاندادههای حاصل از شبکه‌های اجتماعی سواستفاده کرده و به تنظیم راهبردها برای اعمال تغییرات مورد نظر در جوامع هدف اقدام می‌کنند.
فروش داده‌های شخصی کاربران فیس‌بوک به شرکت کمبریج آنالیتکا که در نهایت به نفع کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ در سال 2016 تمام شد یک نمونه رسوایی بزرگ از زیرپا گذاشتن حریم شخصی افراد به منظور تامین اهداف سیاسی یک گروه سیاسی خاص برای تسلط بر قدرت بود.
اما استفاده از این داده‌ها تنها محدود به کسب قدرت نمی‌شود. کلاندادههای حاصل از شبکه‌های اجتماعی با کمک الگوریتم‌های یادگیری هوش مصنوعی می‌تواند مسیر تغییرات ترجیحات و تفکرات یک گروه خاص و حتی یک جامعه را در اختیار قرار داده و دوباره به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی، با شخصی‌سازی نتایج جست‌وجو محتواها برای کاربران گروه هدف؛ عقاید، فرهنگ و بینش آنها را در راستای اهداف خود تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان نمونه، روایتی را برجسته و روایتی دیگر را کم‌رنگ یا حتی سانسور کند.
موضوعی که دغدغه بسیاری از نمایندگان آمریکا در جلسه استماع فراحزبی اخیر برای حساب‌کشی از مدیرعامل شبکه‌اجتماعی تیک‌تاک بود. نمایندگان آمریکا در آن جلسه، هدف قرار دادن ارزش‌های آمریکا را به‌وسیله حزب کمونیست چین به‌وسیله شبکه اجتماعی تیک‌تاک مکرراً گوش‌زد می‌کردند و حتی مواردی از سانسور محتواهای مربوط به اویغورهاي چین در تیک‌تاک را به عنوان شاهد مدعی خود مطرح کردند. همچنین نمایندگان خطر قرار گرفتن اطلاعات شخصی شهروندان آمریکا مانند مکان زندگی، جابه‌جایی‌ها و ... به عنوان تهدیدات اجتماعی و ملّی عنوان کردند.
ضرورت حکمرانی داده‌ها
احتمال سواستفاده دولت‌های متبوع شرکت‌های مادر شبکه‌های اجتماعی و یا خود این شرکت‌ها در کنار خطر توسعه بی‌حد و قاعده الگوریتم‌های هوش مصنوعی با زیرپاگذاشتن حریم شخصی افراد، سوگیری‌های احتمالی الگوریتم‌ها که می‌تواند به تبعیض علیه گروه‌های خاص اجتماعی و یا نادیده‌گرفتن آنها و همچنین مسکوت‌گذاشتن برخی روایت‌های مهم دامن بزند؛ همگی این موارد لزوم ضرورت تنظیم قوانین مشخص و دقیق ملی و بین‌المللی برای مدیریت پایگاه کلان‌داده‌ها و حراست از شهروندان و اطلاعات حریم شخصی آنها را آشكار مي كند.
با توجه به اهمیت وظیفه و کارکرد دولتها برای حراست از شهروندان در مقابل تهدیدات مختلف اجتماعی از جمله موارد ذکرشده، موضوع حکمرانی داده‌ها مطرح مي‌شود. حکمرانی داده‌ها تنها به اقدامات حراستی محدود نمی‌شود. در اصل داده‌ها به‌مثابه دارایی هستند که باید از آنها به خوبی برای مدیریت، طراحی راهبرد و بهینه کردن عملیات‌ها بهره برد. ضمن اینکه باید اذعان داشت جهان امروز که ارتباطات و پیوستگی‌ها تنگاتنگ است و مرزها را پیش از هر زمانی نفوذپذیر کرده، کشورها بايد به هماهنگی و تنظیم قوانین مشترک مبادرت کنند که این امر در وهله نخست مستلزم اقدامات خود کشورها برای حکمرانی موفق و دقیق داده‌ها در داخل خودشان است؛ چيزي كه نمايندگان مجلس ايالات متحده در اين جلسه در راستاي آن بحث كردند.
از طرفی، پایگاه داده‌های سنتی پاسخگوی حفظ و پردازش این حجم عظیم داده‌های متنوع نیست. بنابراین پایگاه «کلان‌داده» معادل (Big Data) مطرح می‌شود که علاوه بر حفظ، مدیریت و به‌روزرسانی حجم عظیمی از داده‌های متنوع (اعم از ساختاریافته یا غیرساختاریافته)، فرآیندپردازش آنها را ممکن و سریع می‌کند.
کلان‌داده‌ها؛ مضرات و فواید
کلان‌داده‌ها علاوه بر مزیت‌های اصلی خود، با کمک ابزارهای پردازش و تحلیل سریع این داده‌ها، به‌ویژه الگوریتم‌های هوش مصنوعی، دارای مخاطراتی مي‌شوند. به عنوان نمونه، کلان‌داده حاصل از شبکه‌های اجتماعی با كمك ماشین‌های یادگیری تحلیل مي شوند و انواع جدیدي از تهدیدات امنیتی را براي تمام کشورهای جهان، فارغ از هر نوع نظام سیاسی و ایدئولوژیکی ايجاد مي‌كنند.
مهم‌ترین اهمیت و اصلی‌ترین کارکرد کلان‌داده‌ها در زمینه مدیریت و طراحی راهبردها برای رسیدن به اهداف یک مجموعه یا یک شرکت در مقابل رقبایش است. کلان‌داده‌ها دقت و پیش‌بینی‌پذیری تحلیل‌‌ها را افزایش می‌دهند. این موضوع موجب بهینه‌شدن بینش‌ها در تصمیم‌گیری‌های مهم و بلندمدت خواهد شد.
کلان‌داده‌ها علاوه بر اینکه بینش تصمیم‌گیران یک مجموعه را وسیع‌تر می‌کنند، درک فرآیندهای در حال تحول را به‌روز و تسریع می‌کنند. این مزیت باعث افزایش مزیت رقابتی شرکت‌ها در مقابل يكديگر است. اما اهمیت وکاربرد کلان‌داده‌ها تنها در زمینه افزایش توان رقابتی مجموعه‌های تجاری خلاصه نمی‌شود.
همان طور که ذکر شد، ویژگی مهم دیگر کلان‌داده‌ها ذخیره متنوعی از داده‌ها است. از این‌رو، حوزه مهم دیگری از کلان‌داده‌ها در دنياي مجازی وجود دارد. داده‌های موجود درفضای مجازی، علاوه برداده‌های ساختاریافته انواع داده‌های غیرساختاریافته دیگری اعم از داده‌های تصویری، متنی و ...شامل می‌شوند که به‌دلیل تنوع، حجم و سرعت تغییرات بسیار بالا باید به‌وسیله پایگاه‌های کلان‌داده جمع‌آوری و ذخیره شوند.
مخاطرات کلان‌داده‌ها و شبکه‌های اجتماعی
تقریبا بیش از یک‌دهه است که بیش از میلیاردها نفر در نقاط مختلف جهان در شبکه‌های اجتماعی بزرگ و پرطرفدار عضوهستند که منابعی ارزشمند از کلان‌داده را به ارمغان آورده است. این پایگاه‌های کلان‌داده حامل شخصی‌ترین اطلاعات افراد از جمله محل زندگی، شغل، تحصیل، زمان جابه‌جایی‌ها، علائق بسیار شخصی، تفکرات و تغییرات آن در یک فرد و بسیار دیگر موارد خصوصی هستند.
پایگاه این داده‌ها اما شفاف نیست ودر اختیار همگان قرار ندارد! چرا که اساساً بسیاری از کارکردن با آنها چیزی سردرنمیآورند. ضمن اینکه این کلان‌داده‌ها به دلیل اهمیت در طراحی راهبردها و تصمیم‌گیری در بازارهای تجاری، رقابتی و یا مدیریت و بهینه‌شدن عملیات‌ها در سایر حوزه‌های مختلف صنعتی و بهداشتی ذاتاً ارزش مادی زیادی پیدا می‌کنند.
در حقیقت، جنبه مخاطره آمیز پایگاه کلان‌داده، در دسترس بودن آنها برای افراد، شرکت‌ها و یا دولت‌هایی خاص از یک طرف و در طرف دیگر، الگوریتم‌های هوش مصنوعی یا ماشین‌های یادگیری است که فعلاً کسی از میزان پیشروی، سوگیری و تسلط آنها بر انسان‌ها چشم‌انداز روشنی ندارد.
شرکت‌ها و حتي گروه‌های سیاسی در سایه فقدان قوانین دقیق برای اهداف شخصی و امنیتی خود از کلاندادههای حاصل از شبکه‌های اجتماعی سواستفاده کرده و به تنظیم راهبردها برای اعمال تغییرات مورد نظر در جوامع هدف اقدام می‌کنند.
فروش داده‌های شخصی کاربران فیس‌بوک به شرکت کمبریج آنالیتکا که در نهایت به نفع کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ در سال 2016 تمام شد یک نمونه رسوایی بزرگ از زیرپا گذاشتن حریم شخصی افراد به منظور تامین اهداف سیاسی یک گروه سیاسی خاص برای تسلط بر قدرت بود.
اما استفاده از این داده‌ها تنها محدود به کسب قدرت نمی‌شود. کلاندادههای حاصل از شبکه‌های اجتماعی با کمک الگوریتم‌های یادگیری هوش مصنوعی می‌تواند مسیر تغییرات ترجیحات و تفکرات یک گروه خاص و حتی یک جامعه را در اختیار قرار داده و دوباره به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی، با شخصی‌سازی نتایج جست‌وجو محتواها برای کاربران گروه هدف؛ عقاید، فرهنگ و بینش آنها را در راستای اهداف خود تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان نمونه، روایتی را برجسته و روایتی دیگر را کم‌رنگ یا حتی سانسور کند.
موضوعی که دغدغه بسیاری از نمایندگان آمریکا در جلسه استماع فراحزبی اخیر برای حساب‌کشی از مدیرعامل شبکه‌اجتماعی تیک‌تاک بود. نمایندگان آمریکا در آن جلسه، هدف قرار دادن ارزش‌های آمریکا را به‌وسیله حزب کمونیست چین به‌وسیله شبکه اجتماعی تیک‌تاک مکرراً گوش‌زد می‌کردند و حتی مواردی از سانسور محتواهای مربوط به اویغورهاي چین در تیک‌تاک را به عنوان شاهد مدعی خود مطرح کردند. همچنین نمایندگان خطر قرار گرفتن اطلاعات شخصی شهروندان آمریکا مانند مکان زندگی، جابه‌جایی‌ها و ... به عنوان تهدیدات اجتماعی و ملّی عنوان کردند.
ضرورت حکمرانی داده‌ها
احتمال سواستفاده دولت‌های متبوع شرکت‌های مادر شبکه‌های اجتماعی و یا خود این شرکت‌ها در کنار خطر توسعه بی‌حد و قاعده الگوریتم‌های هوش مصنوعی با زیرپاگذاشتن حریم شخصی افراد، سوگیری‌های احتمالی الگوریتم‌ها که می‌تواند به تبعیض علیه گروه‌های خاص اجتماعی و یا نادیده‌گرفتن آنها و همچنین مسکوت‌گذاشتن برخی روایت‌های مهم دامن بزند؛ همگی این موارد لزوم ضرورت تنظیم قوانین مشخص و دقیق ملی و بین‌المللی برای مدیریت پایگاه کلان‌داده‌ها و حراست از شهروندان و اطلاعات حریم شخصی آنها را آشكار مي كند.
با توجه به اهمیت وظیفه و کارکرد دولتها برای حراست از شهروندان در مقابل تهدیدات مختلف اجتماعی از جمله موارد ذکرشده، موضوع حکمرانی داده‌ها مطرح مي‌شود. حکمرانی داده‌ها تنها به اقدامات حراستی محدود نمی‌شود. در اصل داده‌ها به‌مثابه دارایی هستند که باید از آنها به خوبی برای مدیریت، طراحی راهبرد و بهینه کردن عملیات‌ها بهره برد. ضمن اینکه باید اذعان داشت جهان امروز که ارتباطات و پیوستگی‌ها تنگاتنگ است و مرزها را پیش از هر زمانی نفوذپذیر کرده، کشورها بايد به هماهنگی و تنظیم قوانین مشترک مبادرت کنند که این امر در وهله نخست مستلزم اقدامات خود کشورها برای حکمرانی موفق و دقیق داده‌ها در داخل خودشان است؛ چيزي كه نمايندگان مجلس ايالات متحده در اين جلسه در راستاي آن بحث كردند.