مجمع جهانی اقتصاد در «گزارش آینده‌ی مشاغل 2025» نشان می‌دهد چگونه تحولات فناورانه، تغییرات اقتصادی و ظهور مهارت‌های جدید، فرصت‌های شغلی گسترده‌ای در حوزه‌‌های مختلف شغلی به وجود می‌آورد. اما این فرصت‌ها در میدان رسانه، روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی چگونه خواهد بود؟

مجمع جهانی اقتصاد در «گزارش آینده‌ی مشاغل 2025» نشان می‌دهد چگونه تحولات فناورانه، تغییرات اقتصادی و ظهور مهارت‌های جدید، فرصت‌های شغلی گسترده‌ای در حوزه‌‌های مختلف شغلی به وجود می‌آورد. اما این فرصت‌ها در میدان رسانه، روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی چگونه خواهد بود؟

چرا آینده‌ی مشاغل رسانه‌ای مهم است؟
رسانه‌ها، روزنامه‌نگاران و متخصصان روابط‌عمومی همواره در خط مقدم انتقال اطلاعات، آگاهی‌بخشی و شکل‌دهی به افکار عمومی قرار داشته‌اند. در دنیایی که هر روز شاهد پیشرفت سریع فناوری‌ هستیم، شیوه‌های سنتی اطلاع‌رسانی و ارتباطات نیز به شدت دستخوش تغییر شده است. اگر نگاهی به روندهای جهانی بیندازیم، می‌بینیم مشاغل رسانه‌ای، از تولید محتوا تا روابط‌عمومی و تحلیل داده‌ها، در حال گذار از یک وضعیت سنتی به وضعیتی پیشرفته و پویا هستند.
دیگر فقط مهارت‌های کلاسیک نوشتن خبر یا ارسال پیام‌های تبلیغاتی کافی نیست؛ امروز به ترکیبی از دانش ارتباطات، فناوری‌های هوش مصنوعی، داده‌کاوی و حتی ملاحظات اخلاقی نیاز داریم و اگر مهارت‌های نرم (نظیر خلاقیت، تفکر تحلیلی، انعطاف‌پذیری و کار تیمی) خود و فرزندان‌مان را ارتقا ندهیم، فرصتی را که هوش مصنوعی برای امروز رسانه‌های ایران فراهم کرده، می‌سوزانیم.
در سطح جهانی، «گزارش آینده مشاغل 2025» از مجمع جهانی اقتصاد [1]با بررسی بیش از 1000 کارفرمای بزرگ در 55 اقتصاد دنیا و 22 گروه صنعتی، بیان می‌کند که چگونه روندهای کلان مانند هوش مصنوعی، اتوماسیون، افزایش شکاف‌های ژئو‌اقتصادی، فشارهای اقتصادی، تغییرات جمعیتی و گذار به اقتصاد سبز در فاصله‌ی سال‌های 2025 تا 2030 بر بازار کار اثر خواهند گذاشت. در همین حال، نگاهی به گزارش‌های جسته گریخته از «وضعیت روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی در ایران» طی سال‌های اخیر نیز پنجره‌ای باز می‌کند به واقعیت‌های در حال تغییر این حرفه‌ها در ایران. ترکیب این دو منبع می‌تواند نمایی جامع از تحولات و فرصت‌های پیش رو در اختیار جامعه‌ی رسانه‌ای کشور قرار دهد.
بیایید ببینیم مهم‌ترین یافته‌های گزارش مجمع جهانی اقتصاد راجع به روندهای شغلی و مهارت‌های مورد نیاز چیست.
مهم‌ترین پیشران‌های تغییر تا سال 2030
بر اساس «گزارش آینده مشاغل 2025»[2]، پنج روند کلان تا سال 2030 دنیای کار را عمیقاً تحت تأثیر قرار می‌دهند:

1. تغییرات فناورانه: هوش مصنوعی، خودکارسازی، یادگیری ماشینی، پردازش کلان‌داده‌ها و گسترش فناوری‌های روباتیک از مهم‌ترین عوامل دگرگونی مشاغل در سراسر جهان خواهند بود. شرکت‌کنندگان در این پژوهش، دسترسی گسترده‌تر به ابزارهای دیجیتال (60%) و به‌ویژه پیشرفت‌های حوزه‌ی هوش مصنوعی (86%) را از تأثیرگذارترین روندها می‌دانند.
2. شکاف‌های ژئو‌اقتصادی و فضای پرتنش سیاسی: مجمع جهانی اقتصاد اشاره می‌کند که تنش‌های ژئو‌اقتصادی و موانع تجارت بین‌المللی می‌تواند منجر به تغییر سیاست‌های استخدامی، روندهای بومی‌سازی [3]و همچنین افزایش نیاز به متخصصانی در حوزه‌های امنیت شبکه و داده شود.
3. نگرانی‌های اقتصادی و هزینه‌های زندگی: تورم جهانی و افزایش هزینه‌های زندگی (که تقریباً نیمی از کارفرمایان آن را از عوامل اصلی تغییر در سازمان خود می‌دانند) می‌تواند هم به فرصت‌های شغلی تازه منجر شود و هم باعث کاهش برخی موقعیت‌ها.
4. تغییرات جمعیتی: با پیر شدن جمعیت در برخی کشورهای ثروتمند و افزایش جمعیت جوان در کشورهای در حال توسعه، تقاضا برای مهارت‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و پرورش و همین‌طور مدیریت منابع انسانی افزایش خواهد یافت.
5. گذار سبز[4] : افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی و سیاست‌های اقلیمی، رشد مشاغل مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، مهندسی محیط‌زیست و مدیریت پایدار را در پی دارد و در عین حال، مهارت‌هایی نظیر «مدیریت محیط‌زیستی» و «مسئولیت‌پذیری اجتماعی» را پررنگ‌تر می‌کند.

رشد و افول مشاغل در فاصله‌ی 2025 تا 2030
بر اساس یافته‌های این گزارش، پیش‌بینی می‌شود در بازه‌ی 2025 تا 2030، نزدیک به 22 درصد از کل مشاغل حال حاضر دنیا یا از بین بروند یا دستخوش تغییرات اساسی شوند. از سوی دیگر، 14 درصد رشد خالص فرصت‌های شغلی پیش‌بینی می‌شود که برآیند آن، حدود 78 میلیون شغل جدید در سطح جهانی خواهد بود. این تغییرات به‌ویژه در حوزه‌های فناورمحور و خدماتی بیشتر دیده می‌شود.

• رشد در نقش‌های فناورانه: شغل‌هایی مثل متخصص هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و اپلیکیشن، مهندسان فین‌تک، متخصصان کلان‌داده، تحلیلگران امنیت شبکه و متخصصان اتوماسیون در صدر فهرست سریع‌ترین مشاغل در حال رشد هستند.
• مشاغل سبز: مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر، متخصصان خودروهای الکتریک و خودران، و مهندسان محیط‌زیست از دیگر حوزه‌های رو به رشدند که همسو با گذار سبز و الزامات اقلیمی پیش می‌روند.
• مشاغل خدماتی و مراقبت: در کنار فناوری، «مشاغل خط مقدم» مانند کارگران مزرعه، رانندگان حمل‌ونقل، نیروی کار ساختمانی، فروشندگان حضوری و کارکنان مراکز فروش مواد غذایی و همچنین مشاغل مرتبط با سلامت (پرستاران، مراقبین سالمندان، مددکاران اجتماعی) رشد خیره‌کننده‌ای خواهند داشت.
• افول برخی مشاغل سنتی: نقش‌هایی مانند منشی‌گری و کارمندان دفتری، متصدیان باجه‌های بانکی، ورود اطلاعات[5] و پستچی‌ها با تداوم روندهای اتوماسیون، با کاهش مواجه می‌شوند.

مهارت‌های کلیدی برای آینده
«گزارش آینده مشاغل 2025» تأکید ویژه‌ای بر مهارت‌های نرم و سخت دارد؛ مهارت‌هایی که هم خودمان باید یاد بگیریم و هم آن را به نسل‌های بعدی آموزش دهیم:

• مهارت‌های نرم: تحلیل‌گری و تفکر انتقادی، خلاقیت، انعطاف‌پذیری و چابکی [6]بیش از پیش در کانون توجه کارفرمایان قرار دارند. مهارت‌های رهبری، توان نفوذ اجتماعی و توانایی همدلی و کار گروهی نیز در آینده اهمیت زیادی دارند. این‌ها مهارت‌هایی نیست که گفت‌وگو با هوش مصنوعی در ما و فرزندان‌مان به وجود بیاورد. اینجاست که در آینده می‌بایست فرزندان‌مان را بیشتر در موقعیت‌های واقعی بگذاریم و اجازه دهیم برای چالش‌های بازی‌های کودکانه خودش راه‌حل پیدا کند.
• مهارت‌های فناورانه: موضوع این است که در آینده نمی‌توانیم مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی و کلان‌داده را بیاموزیم بدون اینکه با اصول اخلاقی و رفتاری انسان آشنا شده باشیم. پس می‌بایست در درجه‌ی نخست انسان‌هایی تحلیل‌گر تربیت کنیم و تا در مواجهه با ابزارهای نوین هوشمند، دچار از خودباختگی نشوند. آشنایی با شبکه و امنیت سایبری  و همین‌طور سواد فناورانه بسیار مهم است. این برای والدین هم اهمیت دارد. چون فرزندان در آموختن کار با ابزارهای هوشمند، از پدر و مادرها سریع‌تر عمل می‌کنند و والدین باید سواد فناورانه داشته باشند تا بتوانند کودک خود را در این مسیر راهنمایی کنند.
• ضرورت یادگیری مداوم: بر اساس این گزارش، 59 درصد نیروی کار جهان تا سال 2030 نیازمند بازآموزی یا ارتقای مهارت‌های خود خواهند بود. شاید نکته‌ی قابل توجه این باشد که این «مهارت‌آموزی مستمر» دیگر یک انتخاب نیست، بلکه به دلیل سرعت تحولات فناوری و شغلی، امری ضروری قلمداد می‌شود.

نقش هوش مصنوعی در تغییرات سازمانی و اشتغال
با توجه به اینکه 66 درصد کارفرمایان قصد دارند نیروهای متخصص در زمینه‌های هوش مصنوعی جذب کنند و 40 درصد نیز به کاهش تعداد کارکنان قدیمی یا تغییر نقش آن‌ها به‌دلیل اتوماسیون اشاره کرده‌اند، می‌بینیم که هوش مصنوعی نه‌تنها در حوزه‌های صنعتی یا توسعه‌ی نرم‌افزار، بلکه در رسانه و روابط‌عمومی هم نقش محوری خواهد داشت. خلق محتوا، تحلیل داده‌های رسانه‌ای، ارزیابی میزان بازخورد افکار عمومی و تنظیم استراتژی‌های تبلیغاتی، همگی قابل‌واگذاری یا دست‌کم همکار با هوش مصنوعی هستند.

تحول رسانه‌ها در پرتو هوش مصنوعی: نقش‌ها و فرصت‌های نو
سازمان‌ها و رسانه‌ها در حال حاضر به سمت استفاده‌ی فزاینده از هوش مصنوعی برای تولید، توزیع و تحلیل محتوا رفته‌اند. این موضوع به شکل‌گیری نقش‌های شغلی جدید و تکمیل یا تغییر نقش‌های قدیمی منجر شده است. در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین این نقش‌ها در رسانه و روابط‌عمومی اشاره می‌کنیم:

1. متخصص محتوای هوش مصنوعی[7]: مسئول استفاده از ابزارهای پیشرفته‌ی تولید محتوا (نظیر پردازش زبان طبیعی و الگوریتم‌های مولد متن) برای تولید، پالایش و ارزیابی محتوا در پلتفرم‌های مختلف است. این افراد همچنین بر اساس تحلیل‌های آماری، پیشنهادهایی برای بهبود بازخورد مخاطبان ارائه می‌دهند.
2. تحلیلگر داده در رسانه و روابط‌عمومی[8]: متخصصانی که با جمع‌آوری داده‌های مربوط به رفتار مخاطبان، شاخص‌های بازدید و تعامل، روندهای بازار، داده‌های شبکه‌های اجتماعی و...، به تصمیم‌گیری بهتر در حوزه‌ی محتوا و استراتژی رسانه‌ای کمک می‌کنند.
3. افسر اخلاق هوش مصنوعی[9]: با افزایش نقش هوش مصنوعی در رسانه، نگرانی‌ها در مورد حریم خصوصی داده‌ها، سوگیری الگوریتم‌ها و شفافیت در تولید محتوا نیز افزایش می‌یابد. افسران اخلاق هوش مصنوعی نقشی اساسی در پایش رعایت اصول اخلاقی و حقوقی در استفاده از هوش مصنوعی دارند.
4. متخصص روزنامه‌نگاری خودکار[10]: این افراد وظیفه دارند سیستم‌های خبرنگاری خودکار و ربات‌های تولید خبر را طراحی، پیاده‌سازی و نظارت کنند تا در عین سرعت بخشیدن به فرایند انتشار خبر، دقت و صحت مطالب و همچنین ملاحظات اخلاقی رعایت شود.
5. استراتژیست ادغام هوش مصنوعی[11]: این افراد وظیفه دارند که فرایندهای سنتی رسانه‌ای و روابط‌عمومی را شناسایی کنند و به‌صورت هوشمندانه با ابزارها و راهکارهای هوش مصنوعی ترکیب کنند. چنین رویکردی نیازمند تحلیل نیازهای سازمان، برآورد ریسک‌ها و هزینه‌ها، آموزش کارکنان و حصول اطمینان از کارایی سیستم‌های جدید است.

 ضرورت حرکت به سوی ترندهای جهانی رسانه در ایران
با توجه به داده‌های موجود و همچنین فشارهای اقتصادی و غیراقتصادی به روزنامه‌نگاران و اهالی روابط‌عمومی در ایران، باید گفت این روزها در میانه‌ی یک تغییر اساسی ایستاده‌ایم. این تغییر، همان‌طور که در گزارش مجمع جهانی اقتصاد هم تأکید شده، تنها جنبه‌های فناورانه ندارد، بلکه جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و مهارتی را نیز دربر می‌گیرد. دلایل نیاز به حرکت در مسیر ترندهای مشاغل تازه‌ی جهانی در رسانه را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:

1. افزایش رقابت در بازار رسانه

ورود رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های نوپا موجب شده تا خبرها و محتوای رسانه‌ای با سرعت بالاتری تولید و مصرف شود. رسانه‌های داخلی اگر می‌خواهند مخاطبان خود را حفظ کنند، باید با رویکردهای نوین محتوایی (نظیر شخصی‌سازی محتوا، استفاده از تحلیل داده‌ها برای هدف‌گذاری مخاطب و بهره‌مندی از هوش مصنوعی) همگام شوند.

2. پاسخ به چالش‌های اقتصادی

کمبود بودجه و مشکلات اقتصادی، رسانه‌ها و روابط‌عمومی‌ها را وادار می‌کند تا به دنبال مدل‌های درآمدی نوین و پایدار باشند. مثال بارز آن روی آوردن رسانه‌ها به روش‌هایی مانند رپورتاژهای سفارشی، فروش بک‌لینک و تبلیغات کلیکی است. اما برای تثبیت و گسترش این مدل‌ها، ضروری است که ساختار حرفه‌ای و مهارت‌های مدرن (نظیر سئو، تجربه‌ی کاربری، نگارش تخصصی و مدیریت پلتفرم‌ها) نهادینه شود.

3. نیاز به ارتقای مهارت‌های انسانی در کنار مهارت‌های فناوری

گزارش جهانی آینده‌ی مشاغل نشان می‌دهد که «مهارت‌های نرم»ی همچون تفکر انتقادی، خلاقیت، انعطاف‌پذیری و توانایی کار تیمی، مکمل حیاتی مهارت‌های فناورانه هستند. در ایران نیز فعالان رسانه‌ای باید در کنار یادگیری ابزارهای دیجیتال، به توسعه‌ی مهارت‌های بین فردی و اجتماعی بپردازند تا بتوانند محتواهای مؤثرتر و ارتباطات پایدارتری رقم بزنند. هنوز آنچه که یک روزنامه‌نگار را به منابع اصلی خبری نزدیک می‌کند، شیوه‌ی برخورد و ارتباط فرد خبرنگار است. همچنین کارگزارانی که در روابط‌عمومی هوش عاطفی بالاتری دارند، می‌توانند تصویر مطلوب‌تری از سازمان به نمایش بگذارند.

4. ضرورت تحلیل داده‌ها

چه در حوزه‌ی روابط‌عمومی و چه در روزنامه‌نگاری، ما با حجم گسترده‌ای از داده‌ها مواجهیم؛ از آمار بازدید و واکنش‌های مخاطب در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا رفتار کاربران در وب‌سایت‌ها. ترکیب این داده‌ها و استخراج الگوهای رفتاری یا پیش‌بینی روندها، می‌تواند مزیت رقابتی مهمی برای سازمان‌ها و رسانه‌ها بیافریند.

5. توجه به اصول اخلاقی و حرفه‌ای

گسترش هوش مصنوعی در رسانه، امکان بروز خطاهای الگوریتمی یا حتی سوءاستفاده را افزایش می‌دهد. بخشی از مشکل را می‌توان با آموزش‌های اولیه حل کرد،‌ ولی نمی‌توان انتظار داشت بسیاری از چالش‌های جهان بدون هوش مصنوعی به جهان پساهوشمند منتقل نشود. از این رو، نهادینه کردن فرهنگ اخلاق حرفه‌ای و انتصاب افسران اخلاق هوش مصنوعی یا تدوین آیین‌نامه‌های شفاف و دقیق، می‌تواند اطمینان مخاطبان را جلب کند.

مهارت‌های ویژه برای روزنامه‌نگاران و کارگزاران روابط‌عمومی در آینده
برای آنکه ما فعالان رسانه و روابط‌عمومی در ایران بتوانیم از موج تحول به‌عنوان فرصتی برای پیشرفت استفاده کنیم می‌بایست نکاتی را در نظر بگیریم:

1. سرمایه‌گذاری بر یادگیری مداوم

با توجه به آمار جهانی که نشان می‌دهد 59 درصد از نیروی کار تا سال 2030 نیازمند بازآموزی و ارتقای مهارت است، رسانه‌های ایرانی نیز باید در آموزش‌های مستمر خود سرمایه‌گذاری کنند. برگزاری کارگاه‌های تخصصی در حوزه‌ی هوش مصنوعی، داده‌کاوی، امنیت سایبری، بازاریابی محتوایی و... می‌تواند هم بهره‌وری را افزایش دهد و هم انگیزه‌ی کارکنان را بالا ببرد.

2. تقویت مهارت‌های تجزیه و تحلیل داده

روزنامه‌نگاران و متخصصان روابط‌عمومی باید بتوانند از ابزارهای هوش مصنوعی و دیتاماینینگ یا معدن‌کاوی داده برای شناسایی الگوها، روندهای محتوایی و نیازهای مخاطبان استفاده کنند. برای نمونه، یک خبرنگار می‌تواند با بررسی داده‌های رسانه‌های اجتماعی، موضوعات داغ و دغدغه‌های اصلی جامعه را کشف و پوشش خبری جامع‌تری ارائه کند. در روابط‌عمومی نیز تحلیل داده‌ها می‌تواند اثر‌بخشی کمپین‌ها یا کارزارها را به‌خوبی نشان دهد.

3. توسعه‌ی مهارت‌های نرم

علاوه بر مهارت‌های تخصصی و فناورانه، توسعه‌ی توانمندی‌های فردی در حوزه‌هایی همچون خلاقیت، مدیریت بحران، کار تیمی و رهبری در رسانه ضروری است. این مهارت‌ها موجب پیشرفت درون‌سازمانی و تعامل موفق‌تر با مخاطبان می‌شوند.

4. شناخت نیازهای نسل جدید مخاطبان

بخش مهمی از مصرف‌کنندگان محتوای رسانه‌ای، نسل جوانی هستند که عادت‌های مصرف رسانه‌ای متفاوتی دارند. امروزه، نسل Z وارد بازار کار شده‌اند و چیزی که مطمئن هستیم این است که الزاما شبیه نسل‌های دهه‌ی پیش نیستند و این نه نشانه‌ی ضعف است و نه قوت. فقط متفاوت‌‌اند. این نسل به محتوای ویدئویی، پادکست و متون کوتاه و جذاب تمایل نشان می‌دهد. همچنین به اصالت، شفافیت و سرعت در دریافت اطلاعات اهمیت می‌دهد. به‌کارگیری رویکردهای داستان‌گویی دیجیتال و استفاده از سکوها یا پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، توییتر، آپارات و... می‌تواند راهگشا باشد.

5. همکاری بین‌رشته‌ای

پیش از این گفتیم که شغل‌های تازه‌ای مثل متخصص محتوای هوش مصنوعی، تحلیلگر داده، افسر اخلاق هوش مصنوعی و... به‌ وجود می‌آید که بیشتر این شغل‌ها به دانش ترکیبی در حوزه‌ی رسانه، فناوری، جامعه‌شناسی، حقوق و اخلاق نیاز دارند. رسانه‌های ایرانی می‌توانند با جذب یا پرورش نیروهای چندمهارتی و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، این ظرفیت را به‌خوبی فعال کنند..

6. جذب سرمایه و تنوع‌بخشی به مدل‌های درآمدی

بحران مالی در بسیاری از رسانه‌ها واقعیتی غیرقابل انکار است. در گزارش‌های سالانه تریبون هم می‌بینیم که مهمترین چالش روابط‌عمومی‌ها تامین بودجه برای ارتباط با رسانه، تولید محتوا و برگزاری کارزار است. اکنون استفاده از مدل‌های جدید درآمدی نظیر ایجاد پلتفرم‌های اشتراکی با محتوای ویژه، جذب سرمایه‌های خصوصی یا دولتی برای تولید محتوای خلاقانه و همچنین ارتباط با بازارهای جهانی می‌تواند رسانه‌ها را از تنگناهای اقتصادی خارج کند.

7. ایجاد ساختارهای نظارت بر اخلاق هوش مصنوعی

همان‌طور که گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد، استفاده از هوش مصنوعی بدون در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی می‌تواند پیامدهای منفی در پی داشته باشد. از این رو می‌بایست نهادهای رسانه‌ای یا اتحادیه‌های مربوطه، گروه‌‌هایی برای کنترل کیفیت و رعایت حریم خصوصی تشکیل دهند. یادمان باشد که سم آلتمن، مدیرعامل اوپن‌ای‌آی اعلام کرده است که روش رسیدن به هوش عمومی (AGI) را پیدا کرده‌ایم و حتی برخی خوشبینانه معتقدند احتمالاً سال 2025 هوش عمومی به معنی واقعی خود متولد می‌شود. مواجهه با یک ابرهوش نظم کنونی را بهم می‌زند و شکاف آگاهی را در جهان بیشتر می‌کند و ناآگاهی انسان نسبت به اهمیت اصول اخلاقی، ممکن است به فاجعه منجر شود. پس به نظارت اخلاقی بر عملکرد هوش مصنوعی در رسانه‌ها، اهمیت زیادی دارد. چون رسانه‌ها همچنان دریچه‌ی دریافت اطلاعات و اخبار در جهان خواهند بود و فقط سرعت و شکل عملکردشان متفاوت است.
 آینده‌ی مشاغل رسانه‌ای در ایران: چالش‌ها و بسترهای رشد
آینده‌ی مشاغل در ایران با چالش‌ها و امیدهای زیادی همراه است که آگاهی نسبت به آن می‌تواند تاحدی مسیر پیش رو را شفاف‌تر کند. در ادامه به برخی چالش‌ها می‌پردازیم:

1. مشکلات زیرساختی و فیلترینگ

فعالیت حرفه‌ای رسانه‌ها و سرویس‌های مجازی در ایران، گاه با محدودیت‌ها و فیلترینگ مواجه است. این محدودیت‌ها فقط داخلی نیست، بلکه خود ارائه‌دهندگان دسترسی به چت‌جی‌پی‌تی و جمینای را در ایران محدود کرده‌اند. این محدودیت‌ها علاوه بر دشوار کردن فرایند اطلاع‌رسانی، دسترسی به ابزارها و پلتفرم‌های آموزشی بین‌المللی را هم پیچیده می‌کند و باید هر چه زودتر ساخت مزارع جی‌پی‌یو (پردازنده‌های قدرتمند گرافیکی) در ایران را تکمیل کنیم. این این مزارع پردازنده‌های گرافیکی می‌تواند شرایط مناسبی را برای دسترسی بومی به هوش مصنوعی فراهم کند.
هیچ عقل سلیمی در دنیا نمی‌پذیرد که داده‌های فوق‌العاده‌ ارزشمند خود را به پلتفرم‌های اصلی ارائه‌دهنده هوش مصنوعی (مثل مایکروسافت، متا، آمازون و...) تقدیم کند. پس باید در درجه‌ی نخست این ماشین را به زبان فارسی و بر مبنای ارزش‌های فرهنگی خود آموزش دهیم.

2. محدودیت مالی و سرمایه‌گذاری ناکافی

همان‌طور که در بخش درآمدی اشاره شد، بسیاری از رسانه‌های ایرانی با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از آنجا که بودجه و سرمایه‌گذاری در این حوزه محدود است، امکان جذب نیروی متخصص یا ارتقای زیرساخت‌های فناورانه به اندازه‌ی کافی وجود ندارد.

3. خلأ قانون‌گذاری و حمایت اجرایی

سرعت رشد فناوری‌های امروز بسیار بیشتر از سرعت قانون‌گذاری است. در بحث هوش مصنوعی و اتوماسیون رسانه‌ای نیز هنوز قوانین و آیین‌نامه‌های بومی و مدونی برای صیانت از حقوق روزنامه‌نگاران و مخاطبان تدوین نشده است. هنوز در بسیاری از تحریریه‌ها بر سر اینکه مسئولیت نوشته‌ها با ماشین است یا خود خبرنگار، بحث‌های داغی در جریان است.

4. ضعف آموزش کاربردی

تعداد کمی از مؤسسات آموزشی به‌صورت هدفمند، دوره‌های نوین آموزش روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی را که منطبق بر نیازهای آینده باشد، ارائه می‌کنند. موضوع عقب‌ماندگی یا تنبلی نیست. سرعت این فناوری خیلی بیشتر از تصور ماست. برای همین اگر سری به وبسایت‌های دانشگاه‌ها بزنمد می‌بینیم که بیشتر برنامه‌های درسی به‌روز نیستند و دوره‌های کوتاه‌مدت خصوصی نیز هزینه‌های بالایی دارند.

بسترهای رشد و امیدواری
اما اوضاع این‌قدرها هم بد نیست. ظرفیت‌های اقتصاد ایران در کنار هوشمندسازی آن می‌تواند وضعیت رسانه‌ها در آینده را بهتر از این کند. برای نمونه، دسترسی به ابزارهای دیجیتال مانند تلفن‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های چندرسانه‌ای فرصت خوبی برای توسعه‌ی محتوای رسانه‌ای ایجاد کرده است که در کنار سایر ظرفیت‌ها می‌تواند فرصت خوبی برای رشد درآمد از صنعت محتوا باشد.

1. نیروی جوان تحصیل‌کرده

ایران جمعیت جوانی دارد که بسیاری از آنان در رشته‌های مرتبط با فناوری اطلاعات، مهندسی و علوم انسانی تحصیل کرده‌اند. این نیروی جوان، بالقوه می‌تواند در ادغام مهارت‌های فناوری با مهارت‌های رسانه‌ای پیشگام باشد. از این رو، آموزش‌های بینارشته‌ای در این مسیر بسیار مهم است. دانشجوی خوب کسی است که علاوه بر رشته‌ی تخصص خویش، به یک رشته‌ی علمی و هنری دیگر نیز علاقمند است و میان علوم پل می‌زند.

2. رونق استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان

در سال‌های اخیر، شاهد شکل‌گیری استارتاپ‌های رسانه‌ای و پلتفرم‌های جدید تولید محتوا در ایران بوده‌ایم. این کسب‌وکارهای نوپا انعطاف بالایی دارند و می‌توانند در جایگاه آزمون و خطای شیوه‌های جدید انتشار و توزیع محتوا عمل کنند. یعنی ما با آزمایشگاه‌های هوشمندی مواجه‌ایم که می‌توانند آینده انتشار محتوا را داخل محیط مجازی بازسازی کنند و از هزینه و زمان به میزان زیادی بکاهند.

3. امکان همکاری‌های بین‌المللی

رسانه‌ها و متخصصان روابط‌عمومی ایرانی با بهره‌گیری از ابزارهای دورکاری و پلتفرم‌های آموزش آنلاین، می‌توانند در پروژه‌های بین‌المللی شرکت کنند یا حتی محتوای خود را به مخاطبان جهانی عرضه نمایند. زمانی روزنامه‌نگاران ایرانی به دلیل مانع زبان نمی‌توانستند درآمد بین‌المللی داشته باشند، ولی امروز به‌راحتی می‌توانند مطالب روزانه‌ی خود را به زبان‌های مختلف ترجمه و توزیع کنند و این امر در کسب درآمد مستقیم آنان نقش بسیار زیادی دارد و به‌تدریج متوسط درآمد این قشر را نیز افزایش می‌دهد.

در چشم‌انداز جهانی که در «گزارش آینده مشاغل 2025» به تصویر کشیده شده است و ما سعی کردیم نشان دهیم چه‌طور رسانه و روابط‌عمومی در خط مقدم این تحولات کلان ایستاده‌اند. هوش مصنوعی، کلان‌داده‌ها، خودکارسازی و تغییرات جمعیتی و اقلیمی، همگی موج‌های بزرگی هستند که می‌توانند ما را به ساحلی تازه از فرصت‌ها برسانند یا اگر آماده نباشیم، ما را از پای درآورند.
اما در ایران هم، با وجود چالش‌های مالی، زیرساختی و قانونی، شاهد شکل‌گیری جریان‌های جدیدی هستیم: روزنامه‌نگارانی که در تیم‌های کوچک و چابک کار می‌کنند، روابط‌عمومی‌هایی که با اتکا به تحلیل داده و مهارت‌های نرم راهکارهای خلاقانه برای سازمان خود می‌آفرینند و دانشجویانی که رویای تأسیس استارتاپ‌های رسانه‌ای را در سر می‌پرورانند. این روحیه‌ی نوآوری و جست‌وجوی راه‌های تازه، در کنار ابزارهای قدرتمندی نظیر هوش مصنوعی و اینترنت، امکان پوست‌اندازی حقیقی را برای فضای رسانه‌ای فراهم می‌کند.
برای روزنامه‌نگاران و روابط‌عمومی‌های ایرانی، فرصت‌های فراوانی در افق آینده دیده می‌شود. اگر بخواهیم دستاوردهای این آینده را واقعی کنیم:

1. باید با آغوش باز از یادگیری مداوم استقبال کنیم؛ چون که مهارت‌های امروز، تضمین‌کننده‌ی فردای ما نیست.
2. می‌بایست با نگاه تحلیلی و اخلاقی به هوش مصنوعی بنگریم؛ تا این ابزار جایگزین خلاقیت و قضاوت انسانی نشود بلکه آن را تقویت کند.
3. باید صدای مردم باشیم؛ چون نقش حیاتی روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی در شکل‌دهی به گفت‌وگوی اجتماعی، جز با فهم عمیق دغدغه‌های مردمی امکان‌پذیر نیست.
4. و در نهایت، باید با هم همکاری کنیم؛ چه در قالب تشکل‌ها و اتحادیه‌های رسانه‌ای و چه در قالب پروژه‌های بین‌رشته‌ای، تا از دانش و تجربه‌ی جمعی برای خلق آینده‌ای روشن‌تر بهره ببریم.

پس اگر امروز خبرنگاری هستیم که دغدغه‌ی دستمزد و امنیت شغلی دارد، یا کارشناس روابط‌عمومی هستیم که تلاش می‌کند تیمی تک‌نفره را در شرکتی خصوصی هدایت کند، یا حتی دانشجویی که به تازگی پا به عرصه‌ی رسانه گذاشته، نباید فراموش کنیم که تحول‌های پیش رو، می‌توانند دروازه‌ای به دنیای پربارتر و پویاتر از رسانه و ارتباطات باشند. کافی است آماده باشیم، آموزش ببینیم، شبکه‌سازی کنیم و خلاقیت را در کار و زندگی روزمره‌مان جاری سازیم.
آینده‌ی روزنامه‌نگاری و روابط‌عمومی در ایران، همچون رودخانه‌ای خروشان همواره در حال تغییر جریان است. کسانی که قدر ظرفیت‌های تازه را می‌دانند و دانش و ابتکار عمل را به کار می‌گیرند، بی‌شک بر موج این رودخانه سوار می‌شوند و افق‌های تازه‌ای را کشف می‌کنند. به بیان دیگر، ما در آستانه‌ی «طلوع فرصت‌های نوین» هستیم؛ فرصتی که همت و دانش ما را برای ساختن رسانه‌ای پیشرو، مسئول و مردم‌محور می‌طلبد.