می توان سؤال‌ها را بر اساس هدف، محتوی و نحوه مطرح کردن طبقه بندی کرد - اما ابتدا سه نوع طبقه بندی اصلی را با هم مرور کنیم: بسته، باز و هدایت کننده. هر کدام از این نوع سؤال ها را باید در جای خود استفاده کرد.
انواع سوال
بسته
سؤال های بسته را معمولا سؤال هایی می دانند که با «بله» و «خیر» پاسخ داده می شوند، اما در واقع هر سؤالی که پاسخ آن کوتاه باشد را می توان سؤال بسته دانست. سؤال های بسته را در طول مصاحبه و برای چک کردن آمار، اسامی، عناوین شغلی و نام مکان ها می توان به کار برد.
«- آیا شما صحنه تصادف را دیدید؟» «- خیر.»
«- نام کامل گروه چیست؟» «- انجمن دوستداران طبیعت»
«- لنگرگاه گنجایش چند قایق را دارد؟» «- 120»
«نام ایشان چیست؟» «- جانسون»
اما نباید فراموش کرد که مصاحبه ای که سؤالات بسته زیاد و در نتیجه پاسخ های کوتاه زیادی داشته باشد، مصاحبه خوبی از آب در نمی آید.
باز
پاسخ مطلوب در سؤال های باز باید طولانی تر باشد.
«چه چیزی باعث شد شما به فکر ساخت این دستگاه بیفتید؟»
«دقیقا تفاوت این دو زبان در چیست؟»
یکی از انواع سوال های باز، تکرار است. این نوع سؤال زمانی به کار می آید که به نظر می رسد مصاحبه شونده هنوز حرف های بیشتری برای گفتن دارد. در اینجا به طور غیر مستقیم، به دنبال دریافت اطلاعات هستیم.
«- قبل از ترک زمین من او را دیده بودم.»
... سکوت ...
«- قبل از ترک زمین، او را دیده بودید؟»
«- من تنها فردی بودم که در آن سانحه زنده ماند.»
«- شما تنها فردی بودید که زنده ماند؟»
سؤالات بسطی زیر مجموعه سؤالات باز هستند و برای دریافت اطلاعات بیشتر و جزئی تر استفاده می شوند. زمانی که می خواهیم مصاحبه شونده مثال های بیشتری برای گفته های خود بیاورد، از این سؤال ها کمک می گیریم. در اینجا اصطلاح «به طور مثال»، ارزش خود را به خوبی نشان می دهد.
«ممکن است کمی بیشتر توضیح دهید؛ به طور مثال، این کارخانه چند کارگر دارد و تولیدات جانبی آن چیست؟»
«- شرکت ما برای پیشبرد این برنامه ایده های جدیدی ارائه کرده است.» «- ممکن است در مورد مهم‌ترین آن ها کمی بیشتر توضیح دهید؟»
علاوه بر سؤالات بسطی، سؤالات توضیحی نیز زیرمجموعه سؤالات باز هستند. هرچه بیشتر در عرصه مصاحبه تجربه کسب کنید، به وضوح خواهید دید توضیح بیشتر خواستن در مورد آنچه مصاحبه شونده گفته است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
«- نتیجه این شد که من از همکاری با آن ها منصرف شدم.» «- آیا این اتفاق زمانی افتاد که در حال کار روی فیلمنامه خودتان بودید؟»
«- بعد از این، نیروهای روسی وارد منطقه شدند و آنجا را اشغال کردند.» «- درست متوجه شدم.. نیروهای روسی بعد از نیروهای گرجی وارد منطقه شدند؟»
در بسیاری از اوقات ممکن است تنها به خاطر بد شنیدن کلمات مصاحبه شونده، بد ادا کردن کلمات و استفاده از کلماتی که ممکن است باعث سوء تفاهم شوند، نیاز به توضیح بیشتر باشد. مصاحبه کننده همیشه باید به پرسیدن سؤالات توضیحی عادت داشته باشد. معمولا سؤالات توضیحی را اینگونه باید شروع کرد:
«من درست متوجه شدم، شما معتقدید که ...»
«آنچه شما می گوید بدین معنا است که...»
سؤالات باز اگر به خوبی انتخاب شوند، باعث می شوند توجه مصاحبه شونده جلب و برای ادامه دادن صحبت هایش ترغیب شود، چرا که با این کار مصاحبه شونده نشان می دهد که به شنیدن حرف های او علاقه مند است. تنها نکته منفی در این مورد ممکن است زیاد صحبت کردن مصاحبه شونده باشد که در این مورد نیز در صورتی که از ابتدا به او بفهمانیم که دقیقا به دنبال چه چیزی هستیم، مشکل قابل حل است.
