خلاقیت در عکاسی

مقدمه: تکرار کلیشه‌ها، سوژه‌های  نخ‌نما و نگاه‌های معمولی و مرسوم در عکاسی چندی است عکاسان کشور را به تکاپو برای در افکندن طرحی نو با عنوان عکاسی خلاق انداخته است. اما عکاسی خلاقه چیست و مشخصات و ممیزات آن کدام است؟ افشین شاهرودی از عکاسان به نام کشور و مدیر مسول فصل‌نامه عکاسی خلاق طی گفتاری که در ادامه از سمع و نظرتان می‌گذرد به این موضوع پرداخته است.

چند سالی است که جامعه عکاسی ما درگیر یک سوال است، که خلاقیت چیست؟

اکثر نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌شود و مسابقات گروهی عکاسی یک بخشی را به عنوان عکاسی خلاقه درنظر می‌گیرند و می‌گویند در این بخش عکس‌هایی موردنظر است که رویکرد خلاقانه داشته باشد.یازدهمین دوسالانه با این رویکرد عکس ایران برگزار شد. و همین طور دوازدهمین دوسالانه عکس که قرار است در سال آینده برگزار شود که بزرگترین رویداد عکاسی ایران است، این مساله را به عنوان اصلی‌ترین رویکردشان و خواهند داشت. عکاسان جوان ما هم روز به روز به این نوع از عکاسی، که عکاسی خلاقه شناخته شده، بیشتر علاقه مند می‌شود. اما واقعا عکاسی خلاقه چیست؟

هیچ نمایشگاه؛ مسابقه و رویداد گروهی تا کنون به این سوال پاسخ نداده است. همه می‌گویند عکس خلاقه اما هیچکس نمی‌گوید عکس خلاقه چیست. بنابراین بسیاری از اوقات جوان‌ها به سلیقه خودشان یک سری عکس را انتخاب می‌کنند اما این در حالیست که این عکس‌ها با سلیقه داوران متفاوت است.

در نتیجه لازم است به این سوال پاسخ دهیم که خلاقیت چیست و به چه عکسی عکس خلاقه یا عکس ابداعی می‌گویند. ما در مورد پیدایش هستی هم کلمه خلقت را به کار می‌بریم. اما در اینجا این کلمه را معادل نوآوری قرار می‌دهیم. نوآوری هم یعنی چیزی که وجود ندارد و بوجود می‌آوریم.

زمانی که خلاقیت به معنای نوآوری باشد در عکاسی این نوآوری یا در نگاه عکاس اتفاق می‌افتد یا در تکنیکی که برای عکسش به کار می‌برد یا در ارائه اثرش. خارج از این محدوده نمی‌تواند اتفاقی بیافتد که ما به عنوان عکاسی خلاقه یا خلاقیت بشناسیمش.

متاسفانه به دلیل اینکه تعریفی از خلاقیت داده نشده و ابعادش روشن نیست، جوانان ما تصور می‌کنند که نوعی عکاسی ذهنی که عمدتا بیان کننده بخش‌های ناخودآگاه وجودشان است که به عنوان عکاسی خلاقه قلمداد می‌شود. در روان‌شناسی هم می‌گوییم اثر هنری مانند خوابی است که هنرمند در بیداری می‌بیند. این اتفاق در هنر هم می‌افتد؛ امروز می‌بینیم که مدی بوجود آمده که  عکاسی پارچه سفیدی را به هوا می‌اندازد و عکس می‌گیرد یا از چیزهایی که بیشتر شکل شبه دارند عکاسی می‌کنند یا پدیده‌های ذهنی خودشان را. الان این مد شده است که به این عکاسی خلاقه می‌گویند. اما به هیچ وجه نمی‌توانیم بگوییم که عکاسی خلاقه تنها در این نوع رویکرد شکل می‌گیرد. این هم یک گرایش در عکاسی است.

اگر بپذیریم که خلاقیت در نگاه نو، تکنیک تازه و ارائه‌ی جدید شکل می‌گیرد، این بحث که عکاسی ذهنی را با عکاسی خلاقه یکی بدانیم خود به خود منتفی می‌شود. عکاسی ذهنی نوعی از عکاسی است که می‌توان در آن هم خلاقیت وجود داشته باشد به شرطی که تکنیک متفاوتی یا  نگاه تازه‌ای داشته باشد یا ارائه‌ی جدیدی باشد. از این دیدگاه عکاسی خلاقه کاملا واقع‌گرا و شاید به نوعی بتوانیم آن را نقطه مقابل عکاسی ذهنی بدانیم خلاقیت اتفاق می‌افتد. بهترین و زیباترین شکل خلاقیت بروز پیدا می‌کند در عکاسی خبری در عکاسی پرتره در عکاسی طبیعت در همه اینها می‌توانیم نگاه تازه داشته باشیم، تکنیک تازه‌ای را به کار بگیریم یا ارائه‌ی جدیدی از اثرمان را تجربه کنیم.