آنچه در مقاله حاضر مورد بررسی قرار خواهد گرفت مفاهیمی از این قرار است:
¨ چیستی اخلاق جهانی روزنامه نگاری
¨ موضوع رسانه جهانی
¨ چرا اخلاق جهانی؟
¨ مخاطب جدید در برابر اخلاق جهانی روزنامه نگاری
¨ عناصر اخلاق جهانی روزنامه نگاری
¨ تفاوت های اخلاق جهانی
***
اخلاق جهانی روزنامه نگاری چیست؟
اخلاق جهانی روزنامه نگاری به دنبال بنای مجموعه ای جامع از اصول و استانداردها به منظور پیشبرد روزنامه نگاری در عصر رسانه های خبری جهانی است. امروزه اشکال جدید ارتباطی در حال تغییر ساختار روزنامه نگاری است که زمانی در ابعاد محدود محلی، منطقه ای یا ملی جریان داشت. اکنون رسانه های خبری از فناوری های جدید ارتباطی جهت گردآوری متن، فیلم و تصاویر با سرعتی بی سابقه از سراسر جهان و در سطوح گوناگون بهره می گیرند. همین فناوری ها این امکان را برای روزنامه نگاران فراهم کرده اند که اطلاعات را برای مخاطبان خود در سراسر جهان منتشر کنند.
با وجود این روندهای جهانی، اکثر سازمان ها یا انجمن های روزنامه نگاری در کشورهای مختلف قواعد و اصول اخلاقی روزنامه نگاری خاص خود را دارند. انجمن های بین المللی روزنامه نگاری نیز وجود دارند اما آن ها نیز مجموعه اصول اخلاقی مختص به خود را تدوین کرده اند. در حال حاضر یک مجموعه اصول اخلاقی مشترک وجود ندارد که مورد قبول همه سازمان ها و انجمن های روزنامه نگاری جهان باشد.
موضوع رسانه جهانی
دست کم از دهه 1970میلادی بحث بر سر اخلاق رسانه ای جهانی بخشی از تلاش های بحث برانگیز در جهت استقرار یک «نظم نوین جهانی اطلاعاتی» بوده است. این حرکت ها بحث های مختلفی را در بر می گیرند؛ به طور مثال توزیع برابر فناوری کامپیوتر در سطح جهان یکی از این مباحث بوده است.
کشورهای در حال توسعه و برخی آژانس های سازمان ملل مانند یونسکو رهبری این حرکت ها را در دست داشته اند، حرکت هایی که در اواخر دهه 1900، با مخالفت دولت و سازمان های خبری ایالات متحده و بریتانیا مواجه شدند. ترس این دولت ها از این بود که کشورهای غیر دموکراتیک جهان از اخلاق رسانه ای جهانی در جهت توجیه محدودیت های آزادی بیان و مطبوعات خود استفاده کنند. با این همه، رویای تنظیم مجموعه اصول اخلاق رسانه ای جهانی هنوز هم پابرجاست.
چرا اخلاق جهانی؟
برای پاسخ به این پرسش، حداقل به دو دلیل می توان اشاره داشت:
دلایل مذکور ریشه در این واقعیت دارند که امروزه رسانه های خبری در یک جامعه جهانی اساساً کثرت گرا سیر می کنند که تاثیر گزارش ها و اخبارشان، چه خوب و چه بد، می تواند بسیار زیاد باشد. اخبار و گزارش های خبری از طریق رسانه هایی چون ماهواره یا اینترنت، در سراسر جهان به دست مردم می رسند و بر اقدامات دولت ها، نظامیان، دفاتر حقوق بشر و گروه های نژادی تاثیر می گذارند. امروزه در جهانی که رسانه های خبری مذهب ها، آیین ها و نژادهای گوناگون را در کنار هم قرار می دهند، آن چه بیش از پیش ضرورت دارد یک اخلاق جهانی مسئول و پاسخگو است.
یکی از وظایف اصلی در این حیطه، گزارش رخدادها و تحولات به گونه ای است که این کثرت گرایی موجود در دیدگاه ها را منعکس کند. در این صورت روزنامه نگاری به گروه های مختلف کمک می کند تا یکدیگر را بهتر درک کنند. گزارش ها باید از طرفی، دقیق، متوازن و متنوع باشند تا بتوان آن ها را از منظر بین المللی مورد قضاوت قرار داد. روزنامه نگاری جانبدارانه که در آن اصول واقع بینی و بی طرفی نقض شده باشد نشان از گسست ارتباطات جهانی تنگاتنگی است که در آن تمامی اجزا و عناصر به شدت به یکدیگر وابسته اند. مثلاً در صورت عدم گزارش صحیح یک رخداد، مخاطبین اخبار در آمریکای شمالی نمی توانند دلایل خشونت در خاورمیانه یا قحطی در آفریقا را درک کنند. گزارش های جانب دارانه حتی می توانند محرک درگیری و اختلاف گروه های قومی مختلف با یکدیگر نیز باشند. همچنین ممکن است رسانه های خبری که گرایش های افراطی ملی گرایانه دارند، مسبب جنگ های داخلی و حتی خارجی شوند. آن چه که امروزه، کمبود آن بیش از پیش احساس می شود، روزنامه نگاری با چشم اندازی جهانی است که در جهت کمک به شهروندان برای درک مشکلات و معضلات فراگیری چون فقر، تخریب محیط زیست، نابرابری های تکنولوژیک و بی ثباتی های سیاسی کوشش نماید.
مخاطب جدید در برابر اخلاق جهانی روزنامه نگاری
گستره مخاطبان روزنامه نگاری مدرن از بدو آغاز آن در قرن هفدهم، به تدریج در میان گروه های گوناگون و طبقات اجتماعی مختلف بسیار بسط یافته است. این اصل که روزنامه نگاری وسیله ای است در راستای «خدمت به منافع عمومی» در میان طبقات اجتماعی مختلف به طور ضمنی پذیرفته و تایید شده است. اصول دیگری مثل واقع بینی، بی طرفی و استقلال نظر در تهیه خبر با توجه به نوع مخاطب مشخص می شوند. در این رابطه، بی طرفی در تهیه و آماده سازی خبر به معنی بی طرف بودن در پوشش رخدادهای خبری گروه های رقیب جامعه است، اما ضرورتاً به معنای بی طرف بودن در مورد گروه های مخالف خارج از مرزهای ملی نیست.
اخلاق جهانی روزنامه نگاری را می توان نوعی از اخلاق روزنامه نگاری دانست که در آن «عموم» به شهروندان جهانی اتلاق می شود و نیز اصول اخلاقی واقع بینی، توازن و استقلال از منظر بین المللی مورد تفسیر قرار می گیرند.
عناصر اخلاق جهانی روزنامه نگاری
رشد و گسترش اخلاق جهانی روزنامه نگاری، مستلزم تکالیف پیش روست:
¨ الزامات مفهومی
بنیان های فلسفی نوین برای اخلاق جهانی که شامل موارد زیر است:
¨ الزامات پژوهشی
تحقیق بیشتر در مورد وضعیت و شرایط روزنامه نگاری در عصر جهانی شدن:
¨ الزامات اجرایی
اجرای استانداردهای جهانی:
تفاوت های اخلاق جهانی
عناصر مفهومی اخلاق حهانی روزنامه نگاری را می توان به سه بخش تقسیم کرد:
روزنامه نگاران باید خود را کارگزارانی در خدمت جامعه جهانی بدانند. هدف اقدامات جمعی روزنامه نگاران بنای یک جامعه اطلاعاتی گسترده و مقاوم در ابعاد جهانی است که انحرافات حاکمان ستمگر، نقض حقوق بشر و اطلاع رسانی جانبدارانه را به چالش می کشد.
وفاداری اصلی روزنامه نگار جهانی به تامین نیازهای اطلاعاتی شهروندان جهانی است. روزنامه نگاران هیچ گاه نباید خود را وابسته به دسته و گروه، منطقه یا حتی کشور خاصی بدانند. چارچوب کاری روزنامه نگار در اینجا فرای مرزهای منطقه ای و ملی قرار می گیرد.
روزنامه نگار جهانی، حوادث و رخدادها را از منظری بین المللی می بیند و آن ها را در قالبی جهانی ارائه می کند. روزنامه نگاری باید تلاش خود را برای مقابله با نژاد پرستی یا ملی گرایی افراطی به کار بندد. از منظر روزنامه نگاری جهانی عینی گرایی محور اطلاع رسانی بی طرفانه قرار می گیرد. در این راستا روزنامه نگار جهانی باید دید خود به مسائل را فراتر از مرزهای ملی قرار دهد و در مورد کشور خود بی طرفی را زیر پا نگذارد.
یک گزارش برای آن‌که واقع بینانه، دقیق و متوازن باشد، باید دیدگاه های میان فرهنگی داشته باشد. به علاوه، خواست روزنامه نگاری جهانی از روزنامه نگاران آن است که در زمینه نحوه قالب بندی چشم اندازهای عمومی و جهانی رخدادهای عمده و نحوه تنظیم برنامه های خبری بین المللی کنجکاوتر باشند. در حقیقت، هدف باید تسهیل اندیشه های معقول و قابل قبول در حوزه عام جهانی باشد.
اخلاق جهانی روزنامه نگاری باید پا را فراتر از سخن گفتن در مورد برادری انسان ها و سخاوتمندی برای بشریت بگذراد. در این رابطه باید دست به «عمل» زد. اخلاق جهانی روزنامه نگاری باید به دقت نشان دهد که چگونه ایده های جدید خود را می تواند به تن هنجارهای موجود بپوشاند. روزنامه نگاران چه تعهدی در برابر شهروندی که ممکن است بسیار دورتر از آن ها زندگی کند، دارند؟ روزنامه نگاران جهانی چگونه می توانند دیدگاه های طرفدارانه و بی طرفانه خود را با هم ترکیب کنند. آن ها چطور می توانند در جهت حفظ ارزش های جهانی و اقدام بی طرفانه قدم بردارند؟ آنچه مشخص است این که، ترغیب روزنامه نگاران برای اخلاقی عمل کردن به تنهایی کافی نیست؛ در این راستا باید حمایت های نهادی نیز صورت پذیرد تا ارزش های جهانی به فضای تحریریه ها وارد شود.
منبع:
http://www.journalismethics.ca/global_journalism_ethics/index.htm
