برنامه‌سازی رادیو یی- 8

اشاره: برنامه‌سازی در رادیو عنوان مجموعه مقالاتی از سرکار خانم زهرا صفائیان از صاحب نظران، پژوهشگران و دست‌اندرکاران این حوزه است. پیش از 7 قسمت از این مقالات از نظرتان گذشت. اکنون و در هشتمین بخش موضوع انتخاب فرم و قالب یک برنامه رادیویی موفق مورد بررسی قرار گرفته است. با هم می‌خوانیم.

***

انتخاب فرم و قالب برنامه

وقتی یک برنامه‌ی رادیویی می‌شنوید اولین نکته‌ای که متوجه می‌شوید چیست؟ حق با شماست؛ موضوع یک برنامه نخستین نکته‌ی قابل توجه است. موضوع یک برنامه است که شما را پای یک برنامه می‌نشاند، و یا باعث می‌شود پیچ رادیو را ببندید. اگر موضوع یک برنامه دغدغه‌ی شما باشد و یا به هر دلیل برایتان جالب باشد، برنامه را می‌شنوید و گاه باهیجان برای دیگران تعریف می‌کنید. اما آیا تا به حال پیش نیامده یک برنامه، هرچند موضوع آن جالب باشد، اما برایتان کسل کننده شده و برنامه را نیمه تمام رها کنید.

پیش از خواندن ادامه‌ی مطلب یک بار به ذهنتان رجوع کنید! برنامه‌ای با موضوعی جالب که با وجود اشتیاق اولیه، در ادامه از شنیدن آن منصرف شده باشید.

به خاطرتان نیامد؟ اجازه بدهید با هم پیش برویم. تصور نمی‌کنید یک برنامه‌ی خوب و شنیدنی علاوه بر موضوع لازم است دارای ظرف مناسبی باشد؟ به تعبیری یک برنامه زمانی شنونده خواهد داشت که در کنار انتخاب موضوع و سوژه‌ی مناسب و کاربردی، ساختار مناسب و همچنین متناسب با موضوع و مخاطب هدف داشته باشد.

به اصل مطلب رسیدیم: ساختار یا Structure

ساختار؛ شکل نهایی ساخت یک برنامه‌ی رادیویی است. در واقع بهترین، مناسب‌ترین و متناسب‌ترین طرحی است که انتخاب می‌کنید تا محتوای مورد نظرتان را با آن مطابقت دهید. ساختار را می‌توان به معماری یک برنامه تشبیه کرد که می‌تواند از فرم/ قالب‌های مختلف تشکیل شود.

فرم/ قالب یا Program Format

فرم یا قالب نحوه‌ ارائه‌ پیام است. در واقع قالب یا فرم به تعبیری دکور یا تزئینات یک برنامه است که با توجه به هدف برنامه، محتوای پیام، نوع رسانه و اثرگذاری مورد انتظار، توسط برنامه ساز انتخاب می‌شود.

به همین دلیل در انتخاب فرم یا قالب لازم است به طرح اولیه برنامه مراجعه کنیم. در طرح برنامه، هدف تعریف و تبیین شده است، و اگر به خاطر داشته باشید در تعریف هدف، قرار بود به تعدادی سوال مانند: «چرا می‌گوییم»؛ «برای که می‌گوییم»؛ و «به دنبال ایجاد چه تغییری در مخاطب یا شنونده‌ برنامه هستیم»، پاسخ دهیم. پاسخ به این سوال‌ها همان‌گونه که گفتیم تا حدودی به تعیین فرم برنامه کمک می‌کند.

به عبارتی در اینجاست که زیبایی شناسی برنامه مطرح می‌شود. زاویه‌ نگاه و نحوه‌ پردازش پیامی که می‌خواهیم ارائه کنیم به جذابیت‌های شنیداری برنامه کمک می‌کند.

در رادیو ده( 10) ساختار اساسی و بنیادی در اختیار داریم، اما این‌گونه نیست که در محدوده‌ این ساختارها باقی بمانیم. این 10 ساختار اصلی را توران علی مدرس و تهیه کننده‌ی رادیو و تلویزیون اسکاتلند این‌گونه معرفی کرده است:

-         مجله‌ای( Magazine): این ساختار شامل آیتم‌های مختلف و متنوعی است که توسط مجری به هم مرتبط می‌شوند.

-         مصاحبه( Interview): ساختاری شامل پرسش و پاسخ، که از مصاحبه‌ شونده سوال و پاسخ‌ها ثبت می‌شود.

-         نمایش( Drama) : داستانی که بازیگر یا بازیگران آن را نقل می‌کنند و شنونده می‌داند که صرفاً یک نمایش است.

-         اظهار نظر (Testimony) ( بیان عقاید شخصی): کسی عقاید و احساس خود را مستقیماً با شنونده در میان می‌گذارد.

-         گزارش (Report): پرداخت یک موضوع واحد توسط گزارش‌گر

-         تدوین( Montage ) : ترکیب و پیوند مطالب از پیش ضبط شده و ادیت شده بدون حضور مجری

-         بحث (Discussion) : گفت‌وگوی چالشی در مورد یک موضوع

-         مسابقه (Game): فرد یا افرادی که یک مسابقه را برگزار می‌کنند.

-         روایت و تبیین (Demonstration): فرد یا افرادی که روند انجام کاری مثلا' برنامه های آشپزی وباغبانی را توضیح می‌دهند  

-         برنامه زنده (Actuality) : رخدادی را که در حال اتفاق افتادن است و به طور زنده و بدون هیچ گونه ادیتی ارائه می‌شود.

این‌ها ده ساختار اصلی برنامه سازی رادیویی است، اما برنامه ساز می‌تواند با ترکیب این ساختارها، به ساختارهای جدیدتری برسد.

تکلیف روز:

1- آیا تا کنون به ساختاری به جز ساختارهایی که نامبرده شد برخورده‌اید، چه نامی برروی آن می‌گذارید.

2- از هریک از ساختارهایی که ذکر شد یک تا دو نمونه از برنامه‌های رادیویی یا تلویزیونی را مثال بزنید.

3- به نظر شما تناسب میان ساختار و موضوع تا چه اندازه باید رعایت شود.