خبرنگاری ورزشی در تلویزیون

اشاره:‌ خبرنگار ورزشی کیست و چه ویژگی‌ها و مهارت‌هایی باید داشته باشد؟ این سوال موضوع مجموعه گفتارهایی از مازیار ناظمی، مدرس روزنامه‌نگاری، کارشناس و گوینده صدا و سیماست. در سه گفتار قبل وی به شرایط خبرنگار ورزشی، امکانات مورد نیاز او و نیز تفاوت خبرنگاری در حوزه ورزش با سایر حوزه‌های خبری پرداخت. در چهارمین بخش از این سلسله گفتارها از زبان مازیار ناظمی، با تفاوت خبرنگاری ورزشی در تلویزیون با رادیو و مطبوعات آشنا می‌شویم.

***

زمان: [5:33]

می‌خواهم درباره تفاوت و تمایز خبرنگاری ورزشی در تلویزیون با دیگر رسانه‌ها صحبت کنم.
یکی از مهمترین بحث‌هایی که در تلویزیون شما با آن درگیر هستید، داشتن تصویر است. تصویر خودش شامل پیام است و می‌تواند به خوبی حتی بدون این‌که نکته‌ای گفته شود مخاطب را تا حدود زیادی در جریان ماجرا  قرار دهد. تلویزیون را به عنوان یک رسانه سرد می‌شناسیم؛ یعنی رسانه‌ای که این توانایی را دارد که بیش از یک حس از شما را در اختیار بگیرد، بنابراین باید تمام حواس شما در اختیار تلویزیون باشد که بتوانید به راحتی در جریان موضوع قرار بگیرید.

کسانی که در تلویزیون کار می‌کنند و یا کسانی که برای تلویزیون برنامه می‌سازند اگر به این توانایی تلویزیون آشنایی نداشته باشند؛ ‌یعنی به خوبی نتوانند از تصویر و فنون مربوط به آن استفاده کنند، در کارشان موفق نخواهند بود. متاسفانه در طول این سال‌ها بسیار دیده‌ام نوع ادبیاتی که در تلویزیون استفاده می‌شود از جنس همان ادبیات نوشتاری است که در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها بکار می‌رود.

ما زبان محاوره، نوشتن برای تصویر و نوشتن برای تلویزیون را هنوز یادنگرفته‌ایم و این موضوع به کار ما در خبرنگاری  ورزشی تلویزیون صدمه زده است. اگر نگاهی به متون دانشگاهی کنیم، آن چیزی که به عنوان علم ارتباطات و علوم و فنون خبرنویسی در دانشکده‌های ما تدریس می‌شود، بیشتر ناظر به حوزه مطبوعات است. در طول این سال‌ها غیر از دانشکده صدا و سیما که در بخش محدودی که بیشتر فنی بود مراکز آموزشی رسمی آکادمیک خیلی وارد بحث ژورنالیسم رادیویی و به ویژه تلویزیونی نشدند. تنها در مقطع کارشناسی‌ارشد دانشکده صدا و سیما نسبت شرایطی را فراهم کرده است که  ژورنالیسم تلویزیونی تدریس شود و خبرنگاران با آشنا شوند.

یک خبرنگار ورزشی تلویزیون جدا از سایر ویژگی‌های مهارتی و فنی باید زیبا باشد. یکی از اساتید همیشه می‌گفت تلویزیون جای آدم‌های زشت نیست. این یک واقعیتی است. نمی‌گویم خیلی زیبا باشد چون به نظر من زیبایی پیش از حد هم به عنوان یک پارازیت محسوب می‌شود چون پیش از حد بیننده به زیبایی خبرنگار توجه می‌کند و این باعث می‌شود که در پیام خلل ایجاد شود و به جای این‌که پیام را گوش کند بیشتر محو خبرنگار شود و این یک عامل بازدارنده است. بنابراین خبرنگار ورزشی باید در یک حد متوسطی از صدا و تصویر رسا و زیبا را داشته باشد. اگر یکی از آنها هم برتری داشته باشد، به نحوی که ضعف‌های دیگری را بپوشاند، مناسب است. مثلا اگر صدای شما خوب نیست تصویر مطلوب‌تری داشته باشید و یا بالعکس. تلویزیون رسانه‌ای است که به سرعت شما را به شهرت می‌رساند، به خاطر این‌که گستردگی دارد، در لحظه تماس تعداد زیادی از مخاطبان به راحتی و مجانی در مکان‌های مختلف با شما در ارتباط هستند؛ به همین دلیل صمیمیتی بین شما ایجاد می‌شود. به طور کلی تلویزیون حوزه راحتی است همان‌طور که شما در محیط‌های ورزشی به زبان راحتی با هم صحبت می‌کنید و از زبان رسمی و تعارفات معمول خبری نیست. همین ویژگی‌ها در بحث رسانه‌ای ورزش هم مطرح است.  بنابراین کسی که به عنوان یک خبرنگار ورزشی در تلویزیون حضور پیدا می‌کند ضمن این‌که باید توجه داشته باشد تلویزیون به عنوان یک رسانه شفاهی در ارتباط فرد به فرد با افراد نقش دارد؛ زبان لحن و گفتارش هم باید به گونه‌ای باشد که به راحتی با آنها ارتباط برقرار کند و این ارتباط صمیمانه را در طول برنامه‌هایش و در طول سال‌ها باید حفظ کند که بتواند به قول ما، مخاطبان را جذب و جلب کند، به نحوی‌که این مشتریان به مرور زمان آن شبکه تلویزیونی را به عنوان یک مرجع و مبدا در نظر بگیرند.

نکه دیگری که می‌توانم در اینجا اضافه کنم؛ تفاوت ویژگی‌های خبرنگاری ورزشی در تلویزیون نسبت به رادیو است. در رادیو به خاطر این‌که مهمترین عنصر یعنی تصویر وجود ندارد، نیاز است که با فضاسازی و استفاده از کلمات یک تجسمی از موضوع را نزد شنونده ایجاد کنید تا او متوجه شود که شما دارید چه می‌گویید. اتفاقا در رادیو باید یک گزارش‌گر و خبرنگار بی‌امان بگویید و از نفس نیفتید تا آنتن ساکت نماند؛ اما شما در تلویزیون می‌توانید لحظاتی سکوت کنید. اتفاقا تاکید می‌شود که خبرنگار یا گزارشگر تلویزیون حتی اگر یک بسته خبری هم ارائه می‌دهد، لحظاتی سکوت کند و اجازه دهد تا خود تصویر مطلب و پیام را برساند. ولی در رادیو این‌گونه نیست شما باید مرتب با گویش خودتان موضوع را به پیش ببرید.

حوزه مکتوب هم تکلیفش تقریبا مشخص است؛ ضمن این‌که شما آن فوریت‌های تلویزیون را ندارید (برنامه پخش زنده ندارید) فرصت مناسب‌تری دارید برای تهیه کردن پیام و نوشتن آن و حتی استفاده از منابع خبری برای پیشینه و کامل کردن خبر.

کار خبرنگاری در تلویزیون به نظرم نسبت به بقیه حوزه‌ها هم مشکل‌تر است و هم محبوب‌تر، بنابر این کسانی که وارد حوزه خبرنگاری ورزشی در تلویزیون می‌شوند اگر از حوزه خبرنویسی مکتوب به رادیو رفته باشند و بعد به تلویزیون بیایند، موفق‌ترند. یعنی ژورنالیست بشوند، بعد به رادیو بیایند و کلام خودشون را کنترل کنند و بعد به تصویر برسند، در این صورت به نظر من در حوزه خبرنگاری ورزشی تلویزیون نسبت به بقیه موفق‌تر خواهند بود.