برای اینکه خبرهایی تهیه کنید که علاوه بر داشتن اصول خبرنویسی جذاب وخواندنی هم باشد باید از قواعد گوناگونی برای خلق آن بهره بگیرید. هرچند که در ابتدای کار با حضور در مراکز آموزشی و با مطالعه کتابهای خبر نویسی می‌توان این قواعد را کسب کرد اما برای حرکت در این مسیر، با استفاده از تجربه می‌توان راه را از بیراهه شناخت.
اشاره: فریبا نباتی- برای اینکه خبرهایی تهیه کنید که علاوه بر داشتن اصول خبرنویسی جذاب وخواندنی هم باشد باید از قواعد گوناگونی برای خلق آن بهره بگیرید. هرچند که در ابتدای کار با حضور در مراکز آموزشی و با مطالعه کتابهای خبر نویسی می‌توان این قواعد را کسب کرد اما برای حرکت در این مسیر، با استفاده از تجربه می‌توان راه را از بیراهه شناخت. از این رو به سراغ دکتر احمد توکلی مدرس و محقق روزنامه نگاری رفتیم تا از تجربیات وی بهره بگیریم و با یکی از مهمترین و البته دشوارترین کار خبر نویسی یعنی تیتر آشنا شویم. اگر خبرنگاری هستید که تیتر نویسی برایتان مشکل‌ترین کار دنیاست با ما همراه شوید، شاید با خواندن این گفت وگو بتوانید تیترهایی بنویسید که حتی مخاطبان بی‌علاقه خبر را نیز برجای خود میخکوب کند.
***
تیتر در خبر چه وظیفه ای بر عهده دارد؟
نکته مهم خبر را برجسته،و مخاطب را به خواندن خبر جذب کند.
تیتر خوب چه مشخصات و ویژگیهایی دارد؟
یک تیتر خوب مهمترین یا جذابترین نکته متن را برای مخاطب برجسته می‌کند، پس باید به لحاظ اهمیت یا جذابیتش، مخاطب را به سمت خود بکشد و او را ترغیب به خواندن متن کند. البته این کافی نیست، نویسنده تیتراگر قادر به تشخیص درست این دو عنصر باشد، حالا باید بتواند با ساده‌ترین و کوتاهترین واژه‌ها (ایجاز) حرفش را درتیتر به مخاطب برساند. البته برای آنکه بتواند،همین کار ساده را انجام دهد، باید نگاهش خلاقانه و سابقه و تجربه لازم را هم در امر تیترزنی داشته باشد.
با این توضیح می‌توان گفت مشخصات یک تیتر خوب این است که:
وفادار به متن ، ساده، روان و شفاف باشد.
اگر آهنگین باشد، بهتراست.
بهتر است کوتاه باشد. تیترهای کوتاه اغلب-نه لزوما- بهتراز تیترهای بلند هستند.
خبرنگارحرفه ای برای نوشتن تیتر اصولی ازچه قواعدی پیروی می‌کند؟
به عقیده من قواعدش در چهارضلعی «ارتباط، سادگی، شفافیت و جذابیت» خلاصه می‌شود. تیتر مرتبط با موضوع است، از کلماتی ساده - به منظور همه فهمی- استفاده می‌کند. ترکیب این کلمات برای مخاطب ابهام آفرین نیست و در نهایت به جذب مخاطب کمک می‌کند.
اینکه گفته می‌شود تیتر حتما باید پس از تنظیم خبر نوشته شود چقدر می‌تواند برای خبرنگاران کاربردی باشد؟
این دستورالعمل برای کسانی است که در ابتدای راه قرار دارند، نمی‌شود این توصیه را به حرفه‌ای ها هم تعمیم داد. روزنامه‌نگار حرفه‌ای گاهی هنگامی که رویداد در حال وقوع است، تیترش را پیدا می‌کند، برخی مواقع قبل از نوشتن متن خبر، یا قبل از پاکنویس کردن آن به تیتر دست پیدا می‌کند، برخی مواقع در یک مصاحبه مطبوعاتی، در حالیکه مصاحبه شونده در حال بیان مطلبی است، خبرنگار با خود می‌گویم «هی! تیتر رو پیدا کردم» ولی به کسانی که تازه وارد این حرفه شده‌اند یا دانشجویان روزنامه نگاری که تازه می‌خواهند وارد بازار کار شوند توصیه می‌شود که حتما خبر را بنویسند، بعد اقدام به تیتر زنی کنند، بعد از نوشتن متن حالا همه چیزهای مهم، توی دستان خبرنگار است. حتی حرفه‌ای ها هم همین کار را می کنند، انچه من در ابتدا گفتم موارد استثنایی است.
نوشتن اجزا برای تیتر به بهتر دیده شدن تیتر کمک می‌کند؟ وآیاهمیشه نوشتن این اجزا برای تیتر لازم است؟
اگر منظورتان از اجزاء روتیتر و زیرتیتر است،باید بگویم لزوما خیر، می‌تواند یک تیتر به طور مجرد جذاب‌تر و بهتر از تیترهمان موضوع با روتیتر یا زیرتیتر باشد. لذا نوشتن اجزاء برای تیتر،همیشه لازم نیست.
درچه خبرهایی نیاز است تا از روتیتر استفاده شود؟
اصولا زمانی از روتیتر استفاده می‌کنیم که تیتر ما را کاملتر، یا کوتاه‌تر کند، لذا نمی‌شود یک حکم کلی صادر کرد.
چه مواقعی مجاز هستیم اززیر تیتراستفاده کنیم؟
اصولا زیرتیتر جمله‌ای است که پله بعد از تیتر را زیر پای مخاطب استوار می‌کند، تا مخاطب قدم بعدی را به سمت خبر بردارد. مثلا من «روتیتر» می‌نویسم «ستاد سوخت اعلام کرد»
تیتر می‌زنم «بنزین سهمیه‌ای 700، آزاد 1500تومان» بلافاصله «زیرتیتر» من این می‌شود: « به ماشین‌های وارداتی، بنزین سهمیه‌ای داده نمی‌شود»
لذا زیرتیترها بیشتر زمانی کاربردی می‌شوند که شما مواردی را - به لحاظ اهمیت - موازی با تیتردارید وسعی می‌کنید آن را همزمان و درکنارتیتر (به عنوان اولویت بعد از تیتر) به مخاطب نشان دهید.
سوتیتر و میان تیتر در کدام اخبار کاربرد دارند؟
بیشتر در اخبار طولانی کاربرد دارند، وقتی حجم خبری زیاد می‌شود، میان تیترها نقش پاگرد پله‌های یک ساختمان را ایفا می‌کنند، مطلبی که نصف یک صفحه روزنامه را پوشانده بدون میان‌تیتر شبیه پله‌های یک ساختمان 6 طبقه است که در یک ردیف شما را مستقیم به طبقه ششم می‌برد، تصویر این پله‌ها برای کسی که قرار است آن را طی کند، دهشتناک است؛ پاگردهای تنفسی(درخبرطولانی همان میان‌تیترها) بدون آنکه مقصد نهایی، شما را به وحشت اندازد، مسیر را برای مخاطب پذیرفتنی می‌کند. با این استعاره می‌خواهم بگویم که نقش میان تیتر در یک خبر مطول این است که مخاطب را برای خواندن کمتر به وحشت می‌اندازد. و ضمنا خبر را طبقه بندی و موضوع بندی می‌کند. مخاطب اگر نخواهد همه خبر ما را بخواند، می‌تواند با توجه به موضوع میان‌تیتر، مطلب مورد نظر خودش را انتخاب ومطالعه کند و از بقیه خبر بگذرد.
اما سوتیترها در اخبار نسبتا طولانی چند کاربرد دارند. نکات مهم خبر را برجسته می کنند، مثل اقلامی که یک فروشنده از میان ده‌ها کالای داخل مغازه‌اش چینش می‌کند و در ویترین مغازه اش برای جذب مشتری به نمایش می‌گذارد. دیگر اینکه در صفحه‌آرایی به زیبا شدن صفحه - با هدف باز هم جذب مخاطب - کمک می‌کند.
تیتر با فعل یا بدون فعل، کدام در کار روزنامه نگاری ارجحیت دارد؟
تیتر بدون فعل به ویژه برای مطالب خبری غلط است.
چرا؟
چون تیتر بدون فعل شعار است. وقتی سرکلاس دانشگاه این را به دانشجوی روزنامه‌نگاری می‌گویم برخی از شنیدن آن ترش می‌کنند و البته معترضین متاسفانه اکثرا دانشجویانی هستند که تا حدودی کار مطبوعاتی هم کرده‌اند، می‌گویند« پس چرا اکثر تیترهای صفحه اول روزنامه بدون فعل است؟» می گویم یک مورد مثال بزن. می‌گوید:«استعفای 4 وزیر کابینه» می‌گویم: دوست عزیز این تیتر فعل دارد. فعل در درون تیتر مستتر است. اگر شما از مخاطب بپرسید از این تیتر چه برداشتی دارد، می گوید یعنی 4 وزیر کابینه استعفا دادند. تیتر بدون فعل تیتری است که بشود برای آن فعل‌های متعدد گذاشت. مثل این تیتر :« بزرگترین اقدام تروریستی در لندن» این تیتر بدون فعل و غلط است چرا که می توانیم بگوییم خنثی شد یا بگوییم 75 کشته برجای گذاشت. با این توضیح اگر کسی سوال کند آیا «تیتربا فعل در پایان» بهتر است یا تیتری که فعل در درونش مستتر باشد باید گفت حکم کلی نمی‌شود صادر کرد، برخی مواقع این خوب است و برخی مواقع آن.
زمان فعل در تیتر ازچه قاعده ای پیروی می‌کند؟
تازه بودن جزء ارزش‌های خبری است، پس زمان هر چه به مخاطب نزدیکتر باشد، کاربردی تر است.
آیا نیاز است که حتما در تیتر به عناصرخبری اشاره شود؟
شما اگر تیتری بنویسید که خارج از عناصر شش‌گانه خبری باشد و مبهم هم نباشد، من به شما جایزه می‌دهم. ولی اگر منظورتان این است که هر شش عنصر در آن باشد، باید بگویم نه تنها نیاز نیست بلکه نوشتن آن از سوی اهل فن کاملا رد شده است چرا که نوشتن یک تیتر با شش عنصر خبری تیتر ما را سنگین و طولانی می‌کند.
چه ویژگی در یک تیتر وجود دارد که آن را به تیتر اول صفحه روزنامه تبدیل می‌کند؟
یک ویژگی مربوط به فروش است، یعنی اینکه این تیتر چند می‌ارزد، برخی رسانه‌های توسعه مدار ممکن است به تیتری اهمیت دهند که بار ارزشی بالایی دارد،اما ممکن است خیلی هم خریدار نداشته باشد مثل تیتر مربوط به ساخت یک سد بزرگ در کشور، بعضی مواقع نیز تیترها مصلحتی هستند، یعنی برای خوشایند یک شخصیت یا یک حزب و گروه نوشته می‌شوند.
تیتر خبر با تیتر گزارش، مصاحبه و مقاله چه تفاوتی دارد؟
تیتر خبر، باید خبری را اعلام کند، ولی تیترهای مقاله، گزارش و مصاحبه بیشتر نظری و تحلیلی هستند، و اصولا مقاله‌ها از تیترهای کوتاه‌تر بهره می‌برند.
