مهارت‌ها و مقتضیات روزنامه‌نگاری در فضای وب موضوع فصلی از کتاب جیمز گلن استووال،‌ استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه آلاباماست که تا کنون سه قسمت آن از نظرتان گذشته است. در بخش نخست با عنوان 'گزارشگری برای وب'، تمایزات کلی گزارشگری در وب با رویه‌های قبلی مورد بحث قرار گرفت...

اشاره: مهارت‌ها و مقتضیات روزنامه‌نگاری در فضای وب موضوع فصلی از کتاب جیمز گلن استووال،‌ استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه آلاباماست که تا کنون سه قسمت آن از نظرتان گذشته است. در بخش نخست با عنوان 'گزارشگری برای وب'، تمایزات کلی گزارشگری در وب با رویه‌های قبلی مورد بحث قرار گرفت. بخش دوم به شرایط رشد یک گزارشگر توانا و کارآمد در فضای وب اختصاص داشت. در بخش سوم؛ منابع اطلاعاتی روزنامه‌نگاران تشریح شد و اکنون در بخش چهارم موضوع سرعت به عنوان اساس روزنامه‌نگاری وب مورد بررسی قرار گرفته است باهم می‌خوانیم.

***

وب، فرصت‌ها و محدودیت‌های ویژه‌ای برای فرآیند گزارشگری ایجاد می‌کند. روزنامه نگارانی که به وب سایت‌های خبری ملحق می‌شوند،-به ویژه کسانی که سابقه کار در روزنامه و تلویزیون را دارند- در می‌یابند با وجود این‌که راه‌های اصلی جمع آوری اطلاعات در تمام رسانه‌ها یکی است، ولی گزارشگری برای وب مقتضیات ویژه‌ای دارد و مهارت‌های خاصی را می‌طلبد. این ملاحظات و مهارت‌ها به ویژگی‌های وب یعنی فوریت، توانایی تعامل، انعطاف پذیری و متداوم بودن مربوط می‌شود.

صفحات وب با سرعت امواج مخابراتی جابجا می‌شود. روزنامه‌ نگاران وب نیز باید با همین سرعت کار کنند!.  اخبار وب نیاز آنی مخاطب می‌شود، درست مانند رخدادهای زنده، فوری و مهم  که   انتظار می‌رود خیلی سریع از تلویزیون پخش شود. اما خواسته‌ها از وب جهت ارسال اطلاعات فوری با رادیو و تلویزیون متفاوت است. پوشش زنده تلویزیونی  به تصاویر گرفته شده توسط دوربین حاضر در محل حادثه  و یک  گوینده یا گزارشگر که موضوع را تفسیر می‌کند، بستگی دارد. این تصاویر ممکن است در بین مصاحبه با مدیران و کارشناسان موضوع قرار بگیرد و چون بخش زیادی از  پوشش تلویزیونی زنده است، فرآیند تدوین در آن انجام نمی‌شود.

کلمات  در وب  هسته مرکزی  کار روزنامه نگاری است. گزارشگر وب نه تنها باید اطلاعات را جمع آوری نماید، بلکه باید آنها را در یک قالب مکتوب تنظیم کند تا قابلیت ارائه در وب سایت را داشته باشد. گزارشگران خبرگزاری ها چندین دهه تحت فشار این فوریت عمل کرده اند. اما گزارشگران رسانه ها ی چاپی بین مرحله جمع آوری  اطلاعات و آماده سازی آن برای انتشار، حداقل  مقداری وقت داشتند. وب این زمان را حذف  و گزارشگران سرویس‌های خبری و  سایر گزارشگران را در موقعیتی مشابه قرار می‌دهد.

سرعت فرآیند گزارشگری  تاثیر زیادی  بر روی روزنامه نگاران و نحوه انجام کارشان  دارد. بسیاری از وقایع و رخدادها هر چند که  جدید هستند، اما انتظار می‌رود که اتفاق بیافتند. به عنوان مثال، در تابستان سال 2002   مسئولان لیگ‌های اصلی بیس بال و بازیکنان تمام شب بیدار ماندند  تا قبل  از پایان فرجه زمانی به یک توافق برسند. گزارشگرانی که  این رخداد را پوشش می‌دادند  قبل از اتمام فرجه زمانی  و صدور اطلاعیه درباره توافق و یا عدم توافق، برخی از دیدگاه‌ها و نقطه نظرات را می‌دانستند. بنابر این توانستند از قبل چهارچوب گزارش را با نوشتن  مطلب درباره مذاکرات و  احتمال وقوع اعتصاب بعد از این گفت‌وگوها برنامه ریزی کنند. زمانی که اطلاعیه صادر شد (توافق  صورت گرفت و هیچ اعتصابی هم در کار نبود) گزارشگران توانستند مهم ترین بخش  مطلب را بنویسند و سریعا روی وب سایت قرار دهند.

در رخدادهای قابل پیش بینی، برنامه ریزی کلید  اصلی فرآیند گزارشگری وب است.

فکر کردن درباره آنچه که ممکن است اتفاق بیفتد و گذاشتن بسته های اطلاعات در کنار هم، قبل از وقوع رخدادها، بخشی از رویه استاندارد یک روزنامه نگار کارآمد وب است.

اما درباره رخدادهایی که نمی توان برنامه ریزی کرد، چطور؟ در مورد وقایعی که بدون هیچ نشانه ای اتفاق می‌افتد، مانند یک آتش سوزی بزرگ در مرکز شهر، اطلاعیه غیر مترقبه دفتر ریاست جمهوری، یا حمله هوایی  به یک منطقه غیر نظامی، چه باید کرد؟

کلید پوشش چنین رخدادهایی آگاهی از منابع و امکانات و سهولت استفاده از زبان است. روزنامه نگار توانمند وب باید بداند اطلاعات در کجا قرار دارد، به چه کسی زنگ بزند، کجا برود و چه منابعی در دسترس هستند. گزارشگر باید درباره افراد و مکان‌هایی که درباره خبر جدید  اطلاعاتی دارند، خلاقانه فکر کند. یکی از اولین مکان ها برای جستجو، آرشیو سازمان‌های خبری است. جایی که مطالب مرتبط،  نقشه ها و  اطلاعات دیگر نگهداری می‌شود. چنین فرآیندی در مورد حادثه 11 سپتامبر در اتاق های خبر سراسر جهان مشاهده شد؛ وقتی روزنامه نگاران با ناامیدی نام و شماره تلفن دوستان( و دوستان دوستان) را  در  نیویورک، با تصور این‌که شاید شاهد صحنه بوده اند، جستجو می‌کردند.

آنها هم چنین به سراغ آرشیو اطلس ها رفتند تا محل دقیق برج های دوقلوی مرکز تجارت جهانی، پنتاگون و بخش سامرست، محل برخورد هواپیمای چهارم، را پیدا کنند.

برای اخبار جدید برنامه ریزی نشده، اعتماد به نفس در استفاده صحیح از زمان ضرورت روزنامه نگار وب است. اگر اطلاعات  باید سریع پست شود، پس زمان برای  ویرایش آن حداقل است.  روزنامه نگار باید فورا اطلاعات را در قالب کلمات و عبارات شکل دهد تا چند و چون رخداد را برای مخاطبان جمعی روشن کند.

حتی وقتی  یک رخداد، خبر جدیدی نیست و یا تاثیر زیادی بر مخاطبان  ندارد، باز هم سرعت اساس کار روزنامه‌نگاری وب است. همان‌طوری که قبلا گفته شد، مفهوم ضرب العجل در روزنامه‌نگاری وب نسبت به رسانه‌های سنتی کاملا متفاوت است. ضرب العجل ممکن است به خاطر رویه ها و برنامه‌های ویژه ویرایش خود سازمان خبری مطرح شود، اما وقتی ویرایش کامل شد، مطلب یا بسته خبری می‌تواند فورا در وب سایت قرار گیرد.  گزارشگران دیگر به خاطر برنامه چاپ و توزیع یا زمان پخش تحت فشار نیستند. آنها اگر به زمان بیشتری برای تایید مطلب و پیدا کردن اطلاعات اضافی نیاز دارند، به خصوص اگر در محیط رقابتی نباشند می‌توانند این فرجه را داشته باشند.

تطبیق پذیری و کار گروهی

چون وب یک رسانه انعطاف پذیر است، روزنامه نگاران وب  باید در کار با ابزار های متفاوت جمع آوری اطلاعات و ارائه اخبار انعطاف پذیر باشند. آنها  نه تنها باید بتوانند  اطلاعات را در قالب‌های مختلف بنویسند، بلکه باید انواع اطلاعاتی را که برای نوشتن در این قالب‌ها مورد نیاز است، بشناسند. به عنوان مثال نوشتن شرح  برای یک تصویر، متفاوت از نوشتن شرح برای یک طرح گرافیکی است.

روزنامه نگاران هم‌چنین باید در مورد نحوه کنترل دوربین‌های دیجیتالی ( و حتی هنوز دوربین‌های ویدیویی)، ضبط صوت، اسکنرها و دیگر تمهیدات وب سایت‌ها که  برای پردازش اطلاعات مورداستفاده قرار می‌گیرند، آگاهی کافی داشته باشند. هم چنین باید در زمینه نرم افزارهایی که کامپیوتر را هدایت می‌کند، آموزش ببینند. استفاده از این تجهییزات و نرم افزار ها ممکن است در حد مقدماتی باشد، اما روزنامه نگاران نیاز به آگاهی اولیه از میزان مشارکت این امکانات در فرآیند گزارشگری دارند.

در سازمان‌های خبری کوچکتر مدیریت احتمالا بیشتر  انتظار دارد روزنامه نگاران وب طیفی از مهارت‌های گزارشگری را کسب کنند. در سازمان‌های  خبری بزرگتر ممکن است  روزنامه نگاران یک مهارت متفاوت یعنی کار گروهی رایاد بگیرند. کار گروهی فرصتی است که  گزارشگران طی آن با  مجموعه ای از مهارت‌ها که برای کار بر روی بسیاری از مطالب مورد نیاز است، آشنا خواهند شد و بر اساس آن می‌توانند خواسته‌های سیری ناپذیر وب و مخاطبان آن را برآورده سازند. آنها باید بدانند که بخشی از گروه گزارشگران هستند، یعنی کسانی که در تهیه ترکیبی از اطلاعات مورد نیاز وب سایت مشارکت دارند. آنها همچنین باید با ارائه یک بسته مطلب یکپارچه و مکمل پشتیبان مخاطب باشند.

این بسته های مطلب احتمالا حول و حوش موضوع اصلی که گزارشگر اطلاعاتش را جمع آوری کرده قرار دارد. او در این حالت رهبر پوشش گروهی یک رخداد یا مسئله می‌شود و حتی ممکن است  وظیفه سازماندهی گروه و تعیین وظایف افراد به وی سپرده شود. شناخت و درک موضوع یا رخداد یقینا برای گزارشگر لازم است. اما مهارت‌های رهبری و هم چنین شناخت  از روشهای مختلف ارائه اطلاعات نیز مهم است.

آن سوی  منابع سنتی

منابع اطلاعاتی برای روزنامه‌نگاران حائز اهمیت بسیار است. همان طورکه پیشتر مطرح شد، بخشی از فرهنگ روزنامه نگاری تمایل به ارائه بهترین اطلاعات موجود به خوانندگان و بینندگان است. به این معنا که  آخرین اطلاعات را  از بهترین و قابل اعتمادترین کارشناسان و منابع کسب کند و به اطلاع مخاطبان برساند. اهمیت منابع در نوشته‌های روزنامه نگارانه از طریق انواع مختلف استنادهای ارائه شده در مطلب، نشان داده می‌شود.

برای گرفتن اطلاعات مناسب، روزنامه نگاران به صورت سنتی به  منابع رسمی یا کارشناسی مراجعه می‌کنند. این افراد ممکن است کارمندان دولتی، کارمندان دفاتر حقوقی، استادان دانشگاه، مدیران اجرایی، رهبران مدنی یا اجتماعی باشند که نه فقط اطلاعات دارند، بلکه صاحب نفوذ نیز می‌باشند. این افراد دارای مسئولیت و عناوین خاصی هستند که روزنامه نگاران با ذکر آن در مطالبشان به این نکته اشاره می‌کنند که اطلاعات ارائه شده از بهترین منابع قابل دسترس تهیه شده است. بنابراین افراد مطلع ولی بدون مسئولیت و نفوذ اجتماعی به عنوان منبع قانونی کسب اطلاعات در نظر گرفته نمی‌شوند. در همین زمینه لازم است به موارد زیر توجه شود:

-  برای تهیه یک مطلب درباره درمان  بیماران سرطانی روزنامه‌نگار باید  با پزشکان، محققان و مسئولان مراکز درمان بیماری‌های سرطانی مصاحبه کند. البته ممکن است با بیماران نیز صحبت کند، اما دیدگاه آنها در مورد موضوع بخش اصلی مطلب را تشکیل نمی دهد. چون آنها چشم انداز و دانش گسترده ای درباره موضوع و یا پیامدهای درمان ندارند.

-  برای تهیه مطلبی درباره مصرف الکل و رانندگی باید از اطلاعات و دیدگاههای  کارشناسان حقوقی و مجریان قانون و افرادی که درباره این مسئله مطالعه کرده‌اند، استفاده کرد. برخی از اطلاعات و یافته‌ها در این مورد حتی ممکن است از یک قربانی تصادف رانندگی در حال مستی بدست آمده باشد. با این‌حال شخصی که به خاطر این مورد دستگیر شده است - نباید به عنوان منبع قانونی اطلاعات برای این مطلب در نظر گرفته شود، حتی اگر اطلاعاتی درباره مسئله داشته باشد که هیچ یک از منابع سنتی ندارند.

- هیئت مدیره یک ناحیه آموزشی، تصمیماتی منطقه‌ای برای مدارس ابتدایی محلی می‌گیرد و روزنامه نگار با اعضای هیئت مدیره، مسئولان مدرسه و حتی والدین یعنی کسانی که تحت تاثیر این تصمیمات قرار می‌گیرند، مصاحبه می‌کند. اما دانش آموزانی که مجبورند مدرسه خود را تغییر بدهند، چطور؟ ساکنین محل که بچه ندارند اما ارزش ملکشان تحت تاثیر این تغییر و تحول قرار می‌گیرد چطور؟ شهروندان بدون پست یا موقعیت اداری دخیل در این تغییر چطور؟ چه کسی عمل هیئت مدیره را در مورد این مسئله  نسبت به گروه خاصی از شهروندان  غیر منصفانه تلقی می‌کند؟ این موارد نمونه‌هایی بود ازاین‌که روزنامه‌نگاران در مورد کسب اطلاعات در مورد اخبار باید به سراغ منابعی بروند که مرتبط، معتبر و موثق باشند.

به دلیل ویژگی تعاملی وب، روزنامه نگاران باید درباره منابع گسترده تر فکر کنند. افرادی که  اطلاعات و دیدگاه‌هایشان در گزارش های خبری سنتی گنجانده نمی‌شود، در وب به عنوان یک منبع می‌توانند به این مطالب واکنش نشان دهند و به سادگی با سردبیران و روزنامه‌نگاران مربوطه ارتباط برقرار کنند.

برخی از سایت های خبری بلافاصله به دنبال واکنش در خصوص مطالب خبری خود می‌روند و حتی به صورت خودکار اظهارنظرها را در انتهای مطلب می‌گنجانند. در واقع مطلب را برای آغاز بحث و تبادل نظر درباره موضوع تهیه می‌کنند. این گسترش بحث‌ها و دیدگاه‌ها بر روی روزنامه نگاری وب، تاثیر عمیقی خواهد داشت.

در برخی از سازمان‌های خبری، گزارشگران به سراغ بررسی واکنش‌های بعد ازچاپ مطالب مختلف می‌روند و قبل از این‌که مطلب خود را بنویسند،  اطلاعات و دیدگاهها را فعالانه از عموم  درخواست می‌کنند. این گزارشگران از وب سایت هایشان برای پیدا کردن منابع اضافی که شاید به طرق دیگر قابل ردیابی نباشد، استفاده می‌کنند.