زبان مخفی

دکتر مهدی سمائی را خیلی ها با «فرهنگ  لغات زبان مخفی» می شناسند. کتابی که پُر است از لغات و اصطلاحاتی که جوانان این روزها به زبان می آورند. متن زیر حاصل گفت و گوی ما با این زبان شناس و پژوهشگر در مورد تاثیرات متقابل زبان و اجتماع بر یکدیگر است.

***

بهتر است برای صحبت از زبان و اجتماع، بحث را به دو قسمت عمده تقسیم کنیم. یکی تاثیر اجتماع بر زبان و دیگری تاثیر زبان بر تحولات اجتماعی و تعامل این دو .

الف)تاثیرات زبان بر اجتماع

1.بعد جغرافیایی:

باید بگوییم زبان در جامعه زبانی همگون نیست. موانع طبیعی باعث تنوع گویش‌ها می‌شود. ما با زبان همدلی می‌کنیم و بر جامعه تاثیر می‌گذاریم و تنوع گویش ها می تواند بر این همدلی تاثیر بگذارد. زبان متفاوت بین اهالی یک جامعه زبانی مرز می‌کشد و صف بندی هایی را ایجاد می‌کند و تفاوت زبان و گویش‌ها اغلب حاصل جبر جغرافیایی و موانع طبیعی است.

2.بعد اجتماعی:

عوامل اجتماعی هم باعث می‌شود که مرز بندی‌هایی در جامعه ایجاد شود. خود زبان مخفی از این نوع است. این زبان مخفی باعث یک نوع صف بندی می‌شود، افراد با استفاده از این زبان می‌خواهند فاصله‌ای میان خود و دیگران بگذارند. یا می‌توان به متخصصان اشاره کرد که وقتی می‌خواهند خودشان را از اجتماع جدا کنند با زبان خودشان حرف می‌زنند که برای بسیاری دیگر قابل فهم نیست.

تفاوت‌های زبانی بعضی وقتها می‌تواند به صورت حاد در بیاید و باعث جدایی در جوامع شود. مانند اتفاقی که در شوروی افتاد، یا در بعضی جوامع دیگر مانند ایران زبان می‌تواند باعث اتحاد و اتفاق در جامعه می شود.

ب)تاثیر اجتماع و تحولات آن بر زبان

1)وقوع انقلاب‌ها می‌تواند باعث ایجاد تحولاتی در زبان شود و واژگاه و عبارات تازه‌ای را وارد زبان کند.

2)استعمار جدید و جنگ‌ها هم بر زبان تاثیرات بسیار گذاشته است. اگر کشور مسلطی کشور دیگری را تحت سلطه می‌گرفت، درصورتی که زبان آنجا را عوض نمی‌کرد لااقل بر آن تاثیر می‌گذاشت.البته معمولا این تحولات در سطح واژگان زبان است.

3)اگر لمپنیسم جامعه را احاطه کند،زبان هم لمپنی می شود،این زبان به رسانه‌ها، سینما، مدارس و دیگر لایه‌های اجتماع راه پیدا می‌کند و این خودش مجدداً به شیوه‌ای تعاملی بر اجتماع تاثیر می‌گذارد.