خورشید در جهان مجازی هرگز غروب نمی کند

دکتر سعیدرضا عاملی مدرس و پژوهشگر حوزه‌های ارتباطات، دنیای مجازی، و جهانی شدن  است که هم اکنون دانشیار گروه ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و رئیس دانشکده مطالعات جهان همین دانشگاه است. دکتر عاملی همچنین به‌عنوان استاد پیشگام روابط عمومی الکترونیک در سومین همایش روابط‌عمومی الکترونیک معرفی شد. با او که در حوزه جهانی شدن و ظرفیت‌های جهان مجازی مقالات بسیار نوشته، از تاثیرات جهان مجازی بر ظرفیت‌های دنیای واقعی گفتیم و متن زیر حاصل آن گفت و گوست.

 با تولد فضای مجازی منطق جدیدی وارد زندگی بشر شد که درک آن منطق ما را با یک ظرفیت‌های بسیار بزرگی در جهان جدید مواجه می‌کند در واقع از زمانی که مورس توانست با اشاره به علایمی پیام را از یک محیط حاضر به محیط غایب انتقال دهد انقلابی در ارتباطات انسانی به وجود آمد انسان از این ظرفیت برخوردار شد که استبداد مکان را از بین ببرد، استبداد زمان را از بین ببرد و یک تجدید مفهومی از مکان و زمان به وجود بیاورد. فضای مجازی صرفاً فضایی نیست که نگاه ابزاری به آن داشته باشیم، بلکه یک فضای زندگی است به این معنا که به موازات همه ظرفیت‌های جهان واقعی، جهان مجازی قابلیت و ظرفیت ایجاد کرده است طبیعتا این فضا یک فضای پیوسته به فضای فیزیکی است و می‌شود از رابطه این دو فضا به رابطه لاله و لادن تعبیر کرد که یکی بدون دیگری نمی‌تواند حیات پیدا کند و در واقع از یک قلب و یک هستی برخوردار هستند. اما ظرفیت‌های فضای مجازی متفاوت و به مراتب از ظرفیت‌های جهان فیزیکی قوی‌تر است. این ظرفیت نگرش و پارادایم جدیدی را وارد زندگی ما می‌کند که از آن به پارادایم دو فضایی شدن تعبیر می‌کنیم.

پارادایم دو فضایی شدن نگاهی است که همه حوزه‌های مطالعاتی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. امروز شما پزشکی از راه دوم را به عنوان یک پزشکی معنادار می‌شناسید. حتی جراحی از راه دور به عنوان حرفه‌ای جدید وارد پزشکی ما شده است.

طبیعتا در حوزه انسانی هم این مسئله سرایت دارد. جامعه شناسی ما یک جامعه شناسی دو فضایی باید باشد، ژورنالیسم ما یک ژورنالیسم دو فضایی است. مردم شناسی ما یک مردم شناسی دو فضایی است، روابط بین الملل امروز عرصه های مجازی‌اش بسیار اهمیت پیدا کرده است. تجارت در گذشته یک تجارت چرتکه‌ای بود که در دکان و مغازه یا شرکت‌های چند منظوره تحقق پیدا می‌کرد اما امروز تجارتی که در فضای مجازی فقط در یک هفته بورس صورت می‌گیرد به اندازه ظرفیت یک قرن است. بنابراین این ظرفیت دو فضایی همه عرصه علم و مطالعات و زندگی ما را در بر گرفته است. این که گفتم قابلیت‌های فضای مجازی متفاوت است به این برمی‌گردد که چه درکی از کار در فضای فیزیکی داریم.

کار در جهان فیزیکی به دو شکل دستی یا مکانیکی است، اما با تولد فضای مجازی یک عرصه دیگری از کار به نام کار مجازی به وجود آمده و مفاهیمی را وارد عرصه کار شده که بی‌نهایت ظرفیت ایجاد کرده است. کتاب در جهان واقعی تیراژ دارد اما در فضای مجازی یک بار کتاب را دیجیتال می کنید و در معرض استفاده قرار می دهید و بی‌نهایت امکان مصرف شدن دارد. بنابراین منطق جهان مجازی یک تولید به منزله بی‌نهایت تولید، یک تولید به منزله بی‌نهایت مصرف و یک تولید به منزله متمایل به بی نهایت توزیع است. این منطق بنیان اقتصاد را عوض می‌کند. در واقع جهان مجازی ظرفیت‌هایی که ایجاد می‌کند با یک تلاش متمایل به بی‌نهایت ظرفیت به وجود می‌آورد.

دلیل دیگری که این دو فضا از دو ظرفیت متفاوت برخورد هستند مفهوم زمان است. زمانی که ما در جهان فیزیکی تجربه می‌کنیم یک زمان خطی است که در آن گزشته حال و آینده معنی دارد. یک لحظه می‌میرد و لحظه دیگر متولد می‌شود ولی زمان مجازی یک مفهوم هندسی است و تابع رابطه خطی نیست. لحظات نمی‌میرند و دائم در این فضا زنده می‌مانند .به گذشته و حال و آینده ذخیره می‌شوند در این فضا و از یک ماندگاری و یا یک ابدیت زمان در فضای مجازی برخور داریم به همین دلیل است که شما می‌گویید زمان مجازی، بیست و چهار ساعت، هفت روزه هفته، سیصد و شصت و پنج روز سال.

یعنی زمانی که هرگز خواب ندارد.هرگز مرگ ندارد. زمان همیشه زنده و حاضر است لذا اساساً مفاهیم اینجا و آنجا بر مبنای زمان را هم عوض می‌کند. چون ما بر مبنای خورشید و زمین مفهوم زمان را درک می‌کنیم در فضای مجازی ما با فضایی مواجه هستیم که به تعبیر من خورشید همیشه تابان است. خورشید در فضای مجازی هرگز غروب نمی‌کند. فضا همیشه روز است. بنابراین این مفعهوم زمان انقلابی محسوب می‌شود ما با دو فضایی شدن زمان روبرو شده ایم. زمان مجازی و زمان فیزیکی.