ترجمه فصل «تکنیک‌های مصاحبه» از کتاب «مصاحبه برای روزنامهنگاران» نوشته سالی آدامز و وینفورد هیکس
خبرنگاران حرفه‌ای این توانایی را دارند که تقریبا از هر کسی هر سؤالی که می‌خواهند را بپرسند و جواب قانع کننده خود را هم بگیرند. در این‌جا مهم رویکردی است که خبرنگار برای پرسیدن سؤال خود اتخاذ می‌کند. حتی می توان سؤال‌های تند و تیز و ناراحت کننده را با اتخاذ رویکرد درست، پرسید. برخی سؤال‌ها برای مصاحبه شونده آزاردهنده هستند، اما حتی این‌گونه سؤال ها را هم می توان در جریان مصاحبه پرسید.
فرد مصاحبه شونده باید به نوعی به شما احساس نزدیکی پیدا کند و این تنها به رویکردی که شما در مصاحبه در پیش می گیرید، بستگی دارد. فرد مقابل باید به این احساس دست پیدا کند که می تواند به شما اعتماد کند.
شروع خوب
اگر قصد دارید سؤالی بپرسید که فکر می‌کنید مصاحبه شونده تمایلی به پاسخ دادن به آن ندارد، با ملایمت سؤال خود را مطرح کنید و در صورتی که احساس کردید باعث عصبانیت فرد مقابل شده‌اید، فورا عقب نشینی کنید - حتی اگر لازم می بینید، معذرت خواهی کنید - و بعدا بار دیگر به سراغ این موضوع بروید.
اگر قصد دارید سؤالی را بپرسید که واقعا حدس می‌زنید دردسر ساز شود، آن را تا انتهای مصاحبه نگه دارید، یعنی زمانی که تقریبا تمام سؤال‌های خود را پرسیده‌اید و تقریبا مصاحبه تمام شده است؛ حال اگر اتفاقی هم بیافتد زیاد اهمیت ندارد، چرا که شما مصاحبه‌تان را انجام داده اید.
البته برخی از روزنامه نگاران با تجربه نظر دیگری دارند. آنها می گویند بهتر است سؤال سخت و چالشی را همان ابتدای مصاحبه پرسید. صرف نظر از اینکه، این سؤال پاسخی به دنبال خواهد داشت یا نه، این کار باعث می شود مصاحبه شونده بعد از آن، احساس راحتی بیشتری کند و به صحبت های خود ادامه دهد.
در رابطه با این دو مورد، نکته این است که آیا مصاحبه شونده از قصد شما برای پرسیدن سؤال یا سؤال های سخت و چالشی آگاه است یا خیر. اگر از قصد شما خبر دارد و هر لحظه منتظر این است که سؤال خاصی پرسیده شود، بهتر است روش دوم اتخاذ شود، تا تمام مصاحبه فدای یک سؤال نشود، اما اگر این‌گونه نیست، همان روش اول بهتر جواب می‌دهد.
اشاره قبل از پرسش
در این زمینه به گونه ای دیگر نیز می توان عمل کرد. در بیشتر موارد بهترین راه برای پرسیدن یک سؤال تند و یا حتی ناراحت کننده این است که پیش از پرسیدن سؤال، به مصاحبه شونده بگویید که قصد دارید سؤالی بپرسید که ممکن است قدری سخت/ناراحت کننده/تند/گستاخانه باشد. این جا است که مصاحبه شونده تا حدی مجبور می شود به سؤال شما پاسخ دهد.
رویکردهای دیگر
اول: سؤال را به ساده ترین شکل ممکن مطرح کنید.
این نکته در مورد مصاحبه شونده‌های محتاط و خبره از اهمیت بیشتری برخوردار است.
«امکان دارد توضیح دهید که چرا برنامه گسترش کارخانه را اجرایی نکردید؟»
در این سؤال هیچ کلمه یا عبارتی مبنی بر انتقاد از مصاحبه شونده استفاده نشده است. بدون کلمات اضافی، بدون جزئیات زائد، بدون اشاره به هیچ منبع بیرونی، بدون موضع گیری و به ساده ترین شکل ممکن سؤال مطرح شده است. این رویکرد، مصاحبه شونده را در شرایطی قرار می دهد که نمی تواند از زیر پاسخ به سؤال شما شانه خالی کند.
دوم: سؤال را غیر مستقیم و از زبان دیگران بپرسید.
«منتقدین می‌گویند، شرکت شما همیشه به دنبال راه‌هایی است که بتواند از پرداخت مالیات فرار کند - پاسخ شما در مورد این‌گونه صحبت‌ها چسیت؟»
این رویکرد به شما این امکان را می دهد که سؤال‌تان را - اگرچه ناراحت کننده باشد - بپرسید. از سوی دیگر، مصاحبه شونده هم پاسخ به این پرسش را فرصتی برای جواب دادن به انتقادهای موجود علیه خود می‌بیند.
سوم: لحن خود را تلطیف کنید. حمله خود را با تعریف و تمجید شروع کنید.
«فیلم شما در جشنواره امسال نامزد دریافت 5 جایزه بود و تا کنون در گیشه هم بسیار موفق عمل کرده است، اما در مورد سرقت ادبی که در رابطه با فیلمنامه شما مطرح شده است، چه توضیحی دارید؟»
چهارم: سؤال را طوری مطرح کنید، مثل اینکه موضوع زیاد مهم و ناراحت کننده ای نیست.
«من می خواهم کمی شیطنت به خرج بدهم و از دریچه‌ای دیگر به اوضاع نگاه کنم. این سؤال همیشه برای من وجود داشته که با توجه به عملکردی که پیش از این داشته اید، چطور باز هم نامزد ریاست شدید؟»
پنجم: از سؤال های جدا و تقریبا نامربوط در کنار هم استفاده کنید.
«شما معمولا مدیر منضبطی هستید و در وزارتخانه اجازه نمی دهید کسی از اموال دولتی استفاده شخصی کند. درست می گویم؟»
خبرنگار پاسخ این سؤال را قبل از پرسیدن آن می‌داند، اما بعد از این سؤال است که سؤال اصلی را مطرح می‌کند:
«پس چرا فرزندانتان را با استفاده از امکانات دولتی به سفر خارجی فرستاده اید؟»
اتخاذ رویکرد در مصاحبه از اهمیت بالایی برخوردار است و مهم این است که خبرنگار بتواند سؤال‌های خود را، حتی سخت‌ترین و تندترین آنها را، به نحوی مطرح کند که پاسخ آن را نیز دریافت کند.
