امروزه از کاربرد رسانه‌های اجتماعی در همه حوزه ها سخن رانده می‌شود و حوزه ارتباطات سلامت و سلامت همگانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. تعداد کاربران رسانه‌های اجتماعی وعلاقه‌ای که این کاربران به محتوای این رسانه ها دارند، بطور چشمگیری رو به افزایش است. ویژگی های منحصر بفرد رسانه‌های اجتماعی که آنها را از رسانه‌های جمعی متمایز می‌سازد، کاربر را قادر می‌سازد تا حجم عظیمی از اطلاعات سلامت را از متخصصین سلامت و سازمان‌های سلامت محور بسته به نوع نیازش دریافت کند...
امروزه از کاربرد رسانه‌های اجتماعی در همه حوزه ها سخن رانده می‌شود و حوزه ارتباطات سلامت و سلامت همگانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. تعداد کاربران رسانه‌های اجتماعی وعلاقه‌ای که این کاربران به محتوای این رسانه ها دارند، بطور چشمگیری رو به افزایش است. ویژگی های منحصر بفرد رسانه‌های اجتماعی که آنها را از رسانه‌های جمعی متمایز می‌سازد، کاربر را قادر می‌سازد تا حجم عظیمی از اطلاعات سلامت را از متخصصین سلامت و سازمان‌های سلامت محور بسته به نوع نیازش دریافت کند، همچنین امکان برقراری ارتباط با پزشکان و افراد دیگر- خواه بیمار یا غیر بیمار- را به منظور رفع نیازهای اطلاعاتی، عاطفی و روانی برای وی فراهم می‌آورد. علاوه براین، از رسانه‌های اجتماعی می‌توان بعنوان ابزاری مناسب و مقرون به صرفه برای دسترسی به خیل وسیعی از کاربران، آموزش سلامت و ارتباطات سلامت موثر استفاده کرد. نوشته پیش رو قصد دارد به مرور مفاهیم ارتباطات سلامت و ارتباطات سلامت موثر بپردازد و رسانه‌های اجتماعی را بعنوان کانالی برای ارسال و دریافت پیام سلامت معرفی کرده و از سویی دیگر به بحث درباره محدودیت های این رسانه ها در برقراری ارتباطات سلامت موثر بپردازد.
ارتباطات سلامت
ارتباطات سلامت به هنر آگاه سازی، تاثیرگذاری و برانگیزاندن مخاطبان نسبت به موضوعات سلامت بر اساس برنامه ریزی مدون و مبتنی بر نظریه اطلاق می‌شود. هدف این ارتباطات پیشگیری از بیماری ها، ارتقا سلامت و کیفیت زندگی افراد جامعه است (راتزان، 1994). علاوه براین، ارتباطات سلامت به دنبال آن است که مقوله سلامت را به الویت های اول افراد تبدیل سازد. استفاده از رسانه‌های جمعی، چند رسانه‌ای ها و سایر فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی نوین جهت انتشار اطلاعات سلامت و برقراری رابطه با افراد می‌تواند به محقق شدن این اهداف کمک نماید.
هر یک از ما به نوعی ارتباطات سلامت را تجربه کرده ایم، برای مثال، خواندن بروشورهای سلامت و پزشکی یا صحبت کردن با متخصص حوزه سلامت و بهداشت. بخشی از ارتباطات سلامت، طراحی و انتشار پیام‌های سلامت توسط متخصصان حوزه پزشکی و سلامت عمومی با هدف آگاه سازی افرادی است که این پیام های می‌تواند آنها را برای حفظ و ارتقای سلامتی شان کمک نماید. افراد می‌توانند از اطلاعات سلامت رسانه‌های مختلف نیز استفاده کنند و دانش و مهارت لازم را برای بهبود در تصمیم‌گیرهای سلامت کسب نمایند. میزان مراجعه به رسانه‌ها برای کسب اطلاعات سلامت می‌تواند با برنامه‌های تبلیغ سلامت افزایش یابد. هدف از برنامه‌های تبلیغ سلامت، توانمند ساختن مردم جهت افزایش کنترل بر سلامتی و عوامل تاثیرگذار بر آن، همچنین بهبود سلامتی و بطور کلی سلامت عمومی است.
ارتباطات سلامت موثر
به منظور گرفتن یک خروجی قابل قبول از برنامه ها و کمپین های ارتباطات سلامت، باید نکاتی را در طراحی و اجرای ارتباطات سلامت در نظر گرفت. برای برقراری ارتباطات سلامت، سازمان های سلامت محور باید بدانند که چگونه می‌خواهند افراد را نسبت به امور و مباحث مربوط به سلامت آگاه سازند، چگونه می‌خواهند بر آنها تاثیر گذارند یا آنها را نسبت به تغییر رفتار سلامت و پذیرش رفتار سلامت جدید برانگیزانند. یکی از نکاتی که توسط ارتباط‌‌‌گران سلامت همواره توصیه می‌شود، دقت در طراحی پیام سلامت است. از دیدگاه دپارتمان خدمات انسانی و سلامت امریکا (2010)، پیام سلامت باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- صحت: محتوای پیام سلامت باید معتبر، قابل اعتماد و مبتنی بر شواهد علمی و پزشکی و بدور از هرگونه خطا، قضاوت یا تفسیر شخصی باشد.
- در دسترس بودن: مخاطب به راحتی بتواند به پیام سلامت دسترسی پیدا کند.
- توازن: پیام سلامت باید هر دو وجه خطرات و فواید موضوعات مربوط به سلامت را بطور شفاف بازگو نماید.
- ثبات ویکدست بودن محتوای پیام سلامت: محتوای پیام سلامت در طول زمان باید ثابت بماند و با اطلاعات سایر منابع هم‌خوانی داشته باشد.
- لحاظ کردن مولفه‌های فرهنگی در پیام سلامت: در فرایند طراحی، ارزیابی و اجرای پیام سلامت برای یک جمعیت خاص از جامعه ویژگی های قومیتی، نژادی، زبانی، سطح تحصیلات و توانایی ها و ناتوانی آن جمعیت باید در نظر گرفته شود.
- تکرارپذیری: ارسال و دسترسی به پیام سلامت باید قابلیت تکرار داشته باشد.
- مناسب و بجا بودن پیام سلامت: هر زمانی که مخاطب پذیرای پیام سلامت باشد یا نیاز به پیام سلامت داشته باشد، پیام سلامت باید آماده باشد.
- قابل فهم بودن: پیام سلامت با زبان مبهم طراحی نشده باشد تا خوانش و درک آن برای مخاطب خاص آسان باشد.
درک و تفسیر شواهد علمی که اساس اعتبار پیام سلامت را می‌سازند، نیازمند داشتن سطح سواد خاصی است. همواره از متخصصین حوزه سلامت انتظار می‌رود که پیام های سلامت موثر و کارآمد طراحی نمایند و به افرادی که سلامتی شان در خطر است و از دانش و آگاهی کافی در حوزه سلامت برخوردار نیستند این پیام ها را برسانند. این شکل از تغییر و هماهنگ کردن اطلاعات سلامت با سطح سواد سلامت مخاطب و ارسال آن به مخاطب و تاثیرگذاری براو جوهره ی ارتباطات سلامت موثر را می‌سازد (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های امریکا، 2010). به منظورارتقا سلامت موثر، تغییر رفتار باید در سطح فردی صورت گیرد. نتایج تحقیقات نشان داده است برنامه‌های تبلیغی و آموزشی مرتبط با سلامت که ماهیت مداخله ای دارند و به شکل آنلاین و آفلاین ارائه می‌شوند می‌توانند به تغییر رفتارهای سلامت و به تبع آن بهبود کیفیت زندگی منجر شوند (بیکمرآ، شولمانا و سیدنر، 2013؛ کاتلمان و همکاران، 2014).
به منظور ایجاد یک ارتباط سلامت موثر، تنها دقت در طراحی پیام سلامت و لحاظ کردن ویژگی های ذکر شده در آن پیام کافی نیست، بلکه باید به ویژگی های شناختی مرتبط با مخاطب هم توجه نمود؛ چرا که این ویژگی ها نیز به نوبه خود می‌تواند در تغییر رفتار سلامت تاثیرگذار باشند. برای مثال، مطابق با نظریه اعتقاد به سلامت[1]، درک فرد از آسیب پذیری نسبت به بیماری، درک فرد از جدی بودن بیماری، خودکارآمدی فرد در انجام رفتار سلامت، درک فرد از موانعی که بر سر راه انجام آن رفتار سلامت وجود دارد و درک وی از فواید رفتار سلامت، همگی از جمله فاکتورهای فردی تاثیرگذار بر رفتار سلامت به شمار می‌آیند (رزنتاک، 1966). برنامه‌های آموزش و تبلیغ سلامت حتی می‌تواند بر ویژگی های فردی نیز تاثیر گذارند. اما نکته ای که شاید در تدوین برنامه‌های ارتباطات سلامت کمتر مورد توجه متخصصین حوزه سلامت قرار گیرد، انتخاب هدفمند نوع کانال انتقال پیام سلامت است.
امروزه، متخصصین و کارگزاران سلامت کانال های رسانه ای متعددی را پیش روی خود دارند تا از طریق آنها بتوانند به مخاطب مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند. برای انتخاب کانال پیام سلامت توجه به این نکته که مخاطبان پیام سلامت چه گروهی از مردم هستند، ضروری می‌نمایاند. کارگزار ارتباط سلامت باید بداند که مخاطب پیام سلامت وی کاربر فعال چه نوع رسانه ای است. آیا کانال رسانه ای انتخاب شده در دسترس همگان قرار دارد. آیا کانال رسانه ای انتخاب شده قابلیت ارسال فوری پیام سلامت را به تعداد انبوهی از افراد دارد. آیا کانال رسانه ای قابلیت منحصر بفردی در تفهیم هر چه بهتر پیام سلامت به مخاطبان را دارد. بر اساس نظریه غنای رسانه[2]، انتخاب رسانه برای انتقال پیام باید بر اساس ویژگی ها و قابلیت های خاص رسانه و ماهیت محتوای پیام صورت گیرد و اینکه تا چه میزان رسانه قادر است، درک اطلاعات را برای مخاطب تسهیل نماید. مطابق با نظریه غنای رسانه، رسانه ای که ظرفیت انتقال نشانه‌های چندجانبه نظیر نشانه‌های آوایی، حرکتی و...، دریافت بازخورد سریع، بهره گیری از صدا و تصویر و استفاده از تعاملات و ارتباطات شخصی را داشته باشد (دافت، لنگل و تروینو، 1987) ، غنی ترین رسانه برای انتقال پیام از جمله پیام سلامت می‌تواند باشد. از این منظر، ارتباطات چهره به چهره با پزشکان و متخصصین سلامت کاملترین و غنی ترین شکل ارتباطات می‌باشد. اما باید در نظر داشت که برقراری ارتباط چهره به چهره با پزشکان و دریافت پیام و اطلاعات سلامت بطور مستقیم از آنها امری هزینه بر و زمان بر است. علاوه براین، کاربران و مخاطبان پیام سلامت ترجیح می‌دهند از کانال های ارتباطی در دسترس برای دریافت پیام سلامت استفاده کنند. مضاف بر این، انتخاب کانال دریافت پیام سلامت از جانب مخاطب همیشه امری سنجیده و هدفمند نیست بلکه می‌تواند تحت تاثیرعوامل درونی یا محرکات درونی مانند عادت به کانال ارتباطی یا اعتیاد به کانال ارتباطی باشد.
رسانه‌های جمعی یکی از معروف ترین کانال ها برای رسیدن به مخاطب انبوه و تلاش برای اصلاح، بهبود و تغییر رفتار سلامت هستند (سروشی، کرین و مانیشا، 2006)، اما تاثیرگذاری کمتری در تغییر نگرش و رفتار سلامت دارند. علت آن را می‌توان به محدودیت این رسانه ها در برقراری ارتباط شخصی با مخاطب و عدم امکان دریافت بازخورد سریع از جانب مخاطب نسبت داد.
به دلیل رشد، توسعه و تنوع اپلیکیشن های مبتنی بر وب، غنای رسانه ای اینترنت بطور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. اپلیکیشن های تعاملی روی وب امکان چت نوشتاری یا حتی چت ویدیویی را فراهم کرده است که به کمک آنها انتقال نشانه‌های آوایی و حرکتی، فوریت در دریافت و ارسال بازخورد، استفاده از صدا و تصویر وشکل گیری تعاملات و ارتباطات شخصی امکان پذیر شده است. با توجه به این ویژگی ها امکان تفهیم هر چه بهتر پیام سلامت برای مخاطبان اینترنتی بوجود آمده است.
اینترنت و رسانه‌های اجتماعی در ارتباطات سلامت
امروزه میلیون ها نفر از مردم سراسر دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند و بخش عمده ای از فعالیت کاربران اینترنت به فعالیت های مربوط به سلامت مربوط می‌شود. از سال 2000 محبوبیت اینترنت بعنوان منبع کسب اطلاعات سلامت شروع و طی سال های بعدی بر این محبوبیت افزوده شده است. نتایج تحقیقات پیو نشان می‌دهد که تعداد جستجوگران اطلاعات سلامت آنلاین از 55 درصد در سال 2000 به 80 درصد در سال 2006 رسیده است (فاکس، رینی و هریگان، 2006) . همچنین نتایج نظرسنجی هریس هم نشان می‌دهد که در سال 2010، 88 درصد از امریکایی ها از اینترنت برای جستجوی اطلاعات سلامت استفاده می‌کنند (هریس پل، 2010). هر چند که در آخرین تحقیقات مرکز پیو از تعداد کابران اطلاعات سلامت آنلاین در سال 2012 کاسته شده است که دلیل آن هم افزایش حجم اطلاعات نادرست پزشکی و در پی آن کاهش اعتماد کاربران به اطلاعات سلامت اینترنتی گزارش شده است (فاکس و دوگان، 2013). از جمله فعالیت های مرتبط با سلامت که در اینترنت انجام می‌شود، می‌توان به جستجوی اطلاعات سلامت؛ برقراری ارتباط برای اهداف سلامت ؛ و خرید آنلاین محصولات و تولیدات پزشکی و بهداشتی اشاره کرد (آتکینسون و همکاران، 2009؛ دومیترو و همکاران، 2007؛ هال و همکاران، 2010) ( جدول 1 را ببینید).
جدول 1: فعالیت های مرتبط با سلامت در اینترنت
موارد استفاده از اینترنت برای سلامت
نمونه ها
استفاده از اینترنت برای جستجوی اطلاعات سلامت
1- برای مثال جستجوی اطلاعات سلامت برای تصمیمگرهای مهم درباره سلامت
2- جستجوی اطلاعات سلامت قبل و بعد ازمراجعه به پزشک
3- جستجوی علائم، نحوه تشخیص و درمان بیماری ها
4- جستجوی اطلاعات درباره انواع داروها و آخرین دستاوردهای پزشکی
استفاده از اینترنت برای برقراری ارتباط برای سلامت
1- برقراری ارتباط از طریق ایمیل زدن و چت کردن، استفاده از فروم های بحث برای اهداف مرتبط با سلامت
2- به اشتراک گذاری اطلاعات و تبادل تجربیات مرتبط با سلامت
3- برقراری ارتباط با گروه‌های حمایتی در حوزه سلامت جهت بهرمندی از حمایت عاطفی و روانی این گروه ها
استفاده از اینترنت برای خرید آنلاین محصولات پزشکی و بهداشتی
سفارش و خرید آنلاین داروها و کلیه تولیدات مرتبط با سلامت
قبل از پذیرش و استقبال گسترده از اینترنت به عنوان منبع اطلاعات سلامت، افراد اطلاعات سلامت را از منابع اطلاعاتی مانند پزشک، اعضای خانواده و رسانه‌های جمعی دریافت می‌کردند. از سال 2000 افراد به موتورهای جستجوی اینترنتی وابسته شدند زیرا این موتورهای جستجو، دسترسی به کلیه صفحات وب موجود در سرتاسر دنیا را امکان پذیر می‌کردند. تاکنون نیز از محبوبیت موتورهای جستجو برای یافتن اطلاعات سلامت کاسته نشده است. علاوه بر وب سایت های ایستا[3] که صرفا کارکرد اطلاع رسانی دارند و برقراری ارتباط تعاملی از طریق آنها فراهم نیست، وب سایت های تعاملی[4] که رسانه‌های اجتماعی به نوعی نام دارند نیز طی سالیان اخیر به عنوان منبع کسب اطلاعات سلامت مورد توجه قرار گرفته اند. پیدایش و گسترش رسانه‌های اجتماعی، اینترنت را از منبع ایستای اطلاعات سلامت به منبع پویاتر ارتباطات سلامت تبدیل کرد.
رسانه‌های اجتماعی مجموعه ای از اپلیکیشن های مبتنی بر اینترنت هستند که راه را برای خلق و تبادل محتوای تولید شده توسط کاربر فراهم می‌کنند. کاربر این رسانه ها که اصولا هم افراد غیر حرفه ای هستند، می‌توانند انواع محتوا را در قالب های متنی، صوتی، تصویری و ویدئو تولید و منتشر سازند. محتوای تولیده شده توسط کاربررسانه‌های اجتماعی، متکی بر تلاش خلاقانه وی است و نوعا کاربر در قبال تولید محتوا انتظار دریافت پاداش ندارد. برای مثال، محتوایی که در ویکی ها، وبلاگ ها یا سایت های شبکه‌های اجتماعی تولید می‌شوند از این نوع هستند.
از میان رسانه‌های اجتماعی که به عنوان منبع کسب اطلاعات سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرند، سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی از محبوبیت کمتری برخوردارند. نتایج تحقیقات فاکس و جونز (2009) نشان داده است که تنها 39 درصد از بیمارانی که از اینترنت برای کسب اطلاعات سلامت استفاده می‌کنند، از رسانه‌های اجتماعی مانند مای اسپیس و فیس بوک استفاده کرده اند که از این میان
- 22 درصد، از تجربیات شخصی دوستان شان یا اطلاعات روزآمد در این سایت ها استفاده کرده اند؛
- 15 درصد کامنت، سئوالات یا اطلاعات مربوط به موضوعات سلامت و پزشکی را در این سایت ها پست کرده اند؛
- 6 درصد به گروه‌های مرتبط با سلامت در سایت های شبکه‌های اجتماعی پیوسته اند؛
علاوه براین، نتایج تحقیقات این پژوهشگران نشان داده است که تنها 12 درصد از بیمارانی که کاربر اطلاعات سلامت آنلاین هستند، از توییتر برای به اشتراک گذاری تجربیات سلامت خود یا دیدن اطلاعات سلامت سایر کاربران استفاده کرده اند (فاکس و جونز، 2009).
با گذر از ارتباطات سنتی و به کمک تکنولوژی های نوین ارتباطی، زمینه شکل گیری سلامت الکترونیک فراهم شد. حوزه سلامت الکترونیک ترکیبی از ارتباطات، سلامت و رسانه‌های اجتماعی است. آیزنباچ سلامت الکترونیک را بهبود و ارتقا سلامت با استفاده از تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی تعریف می‌کند (آیزنباچ ، 2011). مطابق با این تعریف، با گذر از اطلاعات سلامت که روی وب سایت های ایستا ذخیره شده اند و ورود به سایت های تعاملی که همان رسانه‌های اجتماعی هستند، سلامت الکترونیک تحقق می‌پذیرد.
مزایا و محدودیت های رسانه‌های اجتماعی در ارتباطات سلامت
با پیدایش سایت ها و رسانه‌های اجتماعی، اطلاعات سلامت دیگر تنها در منابع ایستای اینترنتی ذخیره نمی شوند. این نوع رسانه ها با توجه به امکانات و محدودیت هایشان برایجاد ارتباطات سلامت موثر تاثیر می‌گذارند. در ارتباطات سلامت، اعتبار اطلاعات برای مخاطب مهم است. خواننده نیاز دارد بداند که منبع اطلاعات کیست یا چیست و اینکه آیا اطلاعات بر شواهد علمی استوار است یا خیر؟ رسانه‌های اجتماعی امکان تبادل مستقیم و بدون مانع، تجربیات سلامت کاربران و ارسال و انتشار پیام سلامت توسط شرکت های سلامت محور را فراهم می‌سازنند. از این رو، هر نوع اطلاعات و پیام سلامتی با هر کیفیتی می‌تواند در فضای رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود بدون اینکه از فیلتر یک منبع رسمی و آگاه در حوزه سلامت گذشته باشد. تجربیات شخصی کاربران می‌تواند با عقاید شخصی آنها در هم آمیخته شود و پیام سلامت شرکت های سلامت محور با تمایلات و منافع تجاری آنها یکپارچه شود. از این رو، احتمال زیادی وجود دارد که کاربر رسانه‌های اجتماعی در معرض اطلاعات سلامت اشتباه سایر کاربران یا پیام های سلامتی که صرفا به دلیل کسب منافع تجاری شرکت ها طراحی شده و انتشار یافته اند، قرار گیرد. اطلاعات اشتباه و پیام های سلامت آمیخته با اهداف و منافع تجاری می‌تواند بر تصمیم‌گیری فرد در حوزه سلامت تاثیر منفی گذارد. گروهی از کاربران اطلاعات سلامت آنلاین از وجود اطلاعات سلامت اشتباه و جهت گیری های تجاری شرکت های سلامت محور در ارسال و انتشار اطلاعات و پیام های سلامت در رسانه هی اجتماعی آگاهی دارند و از صحت اطلاعات سلامت اینترنتی با مراجعه به دیگر منابع رسمی اطلاعات سلامت مانند پزشکان اطمینان حاصل می‌نمایند. متخصصین حوزه سلامت نیز از وجود اطلاعات غلط پزشکی در فضای رسانه‌های اجتماعی انتقاد می‌کنند. اما آنچه از متخصصین سلامت انتظار می‌رود این است که عموم جامعه یا افرادی که به آنها مراجعه می‌کنند را در شناسایی و تحلیل اطلاعات نادرست و گمراه کننده سلامت و پزشکی یاری دهند، افراد را به سمت وب سایت های سلامت قابل اعتماد هدایت سازند و تلاش نمایند تا سطح سواد سلامت عموم جامعه را افزایش دهند.
علاوه بر احتمال وجود اطلاعات نادرست و غیرعلمی پزشکی و سلامت در فضای رسانه‌های اجتماعی، حفظ حریم خصوصی و محرمانه ماندن اطلاعات سلامت کاربران نیز از دیگر محدودیت هایی است که رسانه‌های اجتماعی می‌توانند در ایجاد ارتباطات سلامت داشته باشند. کاربران رسانه‌های اجتماعی اغلب از خطرات فاش ساختن اطلاعات شخصی شان بطور آنلاین آگاهی ندارند. مضاف بر این، به دلیل تعدد بیش از حد اطلاعات در فضای رسانه‌های اجتماعی، ممکن است کاربران در جستجوی اطلاعات پزشکی و سلامت دچار سردرگمی شوند و دست به رفتار سلامتی بزنند که متاثر از اطلاعات سلامت نامناسبی است که از رسانه‌های اجتماعی گرفته اند.
در دسترس بودن و برد رسانه‌های اجتماعی رو به افزایش است و در عین حال محدود. رسانه‌های اجتماعی پلت فرم جذابی را برای کاربران شخصی و نیز سازمان ها و شرکت های سلامت محور به دور از محدودیت های زمانی و مکانی فراهم کرده اند. با کمک ابزارهای سیال مانند تبلت یا اسمارت فون ها امکان دستیابی به مخاطب بیشتر شده است. اینکه افراد زمان بیشتر و بیشتری را در رسانه‌های اجتماعی می‌گذرانند و کاربرد این رسانه ها در همه ابعاد زندگی محسوس است، موضوعی انکارناپذیر است؛ اما باید دید که آیا ضریب نفوذ این رسانه ها در همه جوامع یکسان است؟ آیا در همه جوامع زیرساخت های فنی و فرهنگی لازم جهت استفاده از این رسانه ها در حوزه سلامت ایجاد شده است؟ مثلا در ایران چند درصد از مردم به اینترنت و رسانه‌های اجتماعی دسترسی دارند؟ چه گروه سنی بیشتر کاربر رسانه‌های اجتماعی هستند؟ آیا همه کاربران اینترنت با انواع رسانه‌های اجتماعی آَشنایی دارند؟ آیا کاربران رسانه‌های اجتماعی بدور از هرگونه مانعی می‌تواند به اطلاعات سلامت آنلاین دسترسی پیدا کند. این محدودیت ها می‌تواند بر ایجاد ارتباط سلامت موثر سایه افکند.
همانطور که گفته شد رسانه‌های اجتماعی امکان به اشتراک گذاری تجربیات کاربران در حوزه سلامت را فراهم می‌کنند، از این رو این امکان وجود دارد که توازن در اطلاعات سلامت افزایش پیدا کند. در شبکه‌های اجتماعی باز، به اشتراک گذاری تجربیات می‌تواند منجر به گرفتن و دادن حمایت های اجتماعی و شناخت بهتر بیمار، توسط سایرین کاربران شود. ازطرف دیگر، ممکن است تجربیات کاربران در حوزه سلامت جهت دارباشد و تعدد تجربیات می‌تواند منجر به انتشار اطلاعات ناهمخوان در حوزه سلامت شود. اما اگر خطرات یا مزایای یک رفتار سلامت بطور شفاف توضیح داده شود، افراد می‌توانند از این تجربیات برای تصمیم‌گری های سلامت استفاده کنند. علاوه براین، همه افرادی که تجربه ای در خصوص یک موضوع خاص سلامت دارند اطلاعات شان و تجربیات شان را در این رسانه ها به اشتراک نمی گذارند. از این رو، ممکن است اطلاعات سلامت در فضای رسانه‌های اجتماعی از توازن برخوردار نباشد.
افزایش تعاملات بین بیماران، بیماران با غیر بیماران و بیماران با پزشکان نیز از طریق رسانه‌های اجتماعی فراهم می‌آید. بدلیل این تعاملات مستقیم، مهارت و تخصص حرفه‌ای‌گرایان به راحتی در دسترس کاربران و جستجوگران اطلاعات سلامت آنلاین قرارمی گیرد. با استفاده از رسانه‌های احتماعی ارتباطات یک نفر با چند نفر و ارتباطات چند نفر با چند نفر جایگزین ارتباطات یک به یک می‌شود. این ویژگی ها می‌تواند به غنای ارتباطات سلامت کمک نماید.
تولید محتوا، به اشتراک گذاری و بازنشر هر چه بیشتر پیام ها و اطلاعات سلامت توسط کاربران از طریق رسانه‌های اجتماعی امکان‌پذیر می‌شود. این رسانه ها همچنین امکان دسترسی به آن بخش از جامعه که دسترسی به آنها دیگر به کمک روش های سنتی ممکن نیست (مانند قشر جوان جامعه) را فراهم می‌آورند. علاوه براین، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند برای پذیرش یا تغییر رفتار سلامت، حمایت اجتماعی و عاطفی برای عموم جامعه فراهم سازند. برای مثال، این رسانه ها می‌توانند به تغییر رفتار سلامت مانند ترک سیگار کمک نمایند. همچنین زمینه بحث درباره مسائل و موضوعات حساس پزشکی و سلامت که امکان صحبت کردن درباره آنها به دلیل محدودیت های فرهنگی بطور علنی وجود ندارد را از طریق رسانه‌های اجتماعی فراهم می‌آید.
در نظارت سلامت عمومی، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به ایجاد ارتباطات فوری و با هزینه نسبتا کم کمک کنند. از طریق این رسانه ها می‌توان واکنش عموم به موضوعات سلامت را نظارت کرد، اطلاعات یا خبر نادرست را شناسایی کرد، حوزه ها و مخاطبان هدف را برای اجرای برنامه‌های مداخله ای آموزشی شناسایی کرد و اطلاعات سلامت را برای جوامع هدف منتشر ساخت.
رسانه‌های اجتماعی همچنین پتانسیل ویژه ای برای ارتباطات مخاطره دارند، چرا که آنها امکان انتشارفوری پیام ها و اطلاعات سلامت را فراهم می‌آورند. داده ها و اطلاعات سلامتی که در رسانه‌های اجتماعی انباشت می‌شود می‌توانند به سیاستگذاری در حوزه سلامت و ارتباطات سلامت کمک نماید.
بعنوان جمع بندی و نتیجه گیری می‌توان گفت که رسانه‌های اجتماعی با توجه به قابلیت هایشان می‌توانند به شکل گیری ارتباطات سلامت موثر کمک نمایند؛ هر چند که محدودیت های این رسانه ها می‌تواند عامل بازدارنده ای برای ارتباطات سلامت موثر باشد. وقت آن فرا رسیده است که سیاستگذاران حوزه سلامت، رسانه‌های اجتماعی را در تدوین برنامه ها و استراتژی های ارتباطات سلامت، آموزش سلامت و تبلیغ سلامت یکپارچه سازند و به بهانه محدودیت های احتمالی که این رسانه ها در حوزه ارتباطات سلامت می‌توانند داشته باشند، از بکار بردن آنها نهراسند. اگر چه از محدودیت های رسانه‌های اجتماعی نیز می‌توان با تغییر نگرش دست اندرکاران حوزه سلامت نسبت به این رسانه ها و آموزش سواد سلامت الکترونیک به کاربران گذر کرد.
References
Atkinson, N. L., Saperstein, S. L., & Pleis, J. (2009). Using the internet for health-related activities: findings from a national probability sample. Journal of medical Internet research, 11(1), e4.
Bickmorea, Timothy W., Schulmana, Daniel, & Sidner, Candace (2013). Automated interventions for multiple health behaviors using conversational agents. Patient Education and Counseling 92,142-148.
Daft, R.L., Lengel, R.H., & Trevino, L.K. (1987). Message equivocality, media selection, and manager performance: Implications for information systems. MIS Quarterly, 355-366.
Dumitru, R. C., Burkle, T., Potapov, S., Lausen, B., Wiese, B., & Prokosch, H.-U. (2007). Use and perception of internet for health related purposes in Germany: results of a national survey. International Journal of Public Health, 52(5), 275-285.
Eysenbach, G. (2011). Infodemiology and Infoveillance Tracking Online Health Information and Cyber-behavior for Public Health. American Journal of Preventive Medicine, 154-158.
Fox, S., & Duggan, M. (2013). Health online 2013. Retrieved September 12, 2013 from http://www.pewinternet.org/files/old-media/Files/Reports/PIP_HealthOnline.pdf
Fox, S., Rainie, L., & Horrigan, J. (2006). The Online Health Care Revolution: How the Web Helps Americans Take Better Care of Themselves. Retrieved September 12, 2013 from http://www.pewinternet.org/2000/11/26/the-online-health-care-revolution/
Fox, S., & Jones, Sydney (2009). The Social Life of Health Information. Retrieved March 12, 2014 from http://www.pewinternet.org/files/old-media//Files/Reports/2009/PIP_Health_2009.pdf
Hale, T. M., Cotten, S. R., Drentea, P., & Goldner, M. (2010). Rural-urban differences in general and health-related internet use. American Behavioral Scientist, 53(9), 1304-1325.
Harris Poll (2010). Cyberchondriacs' on the Rise? Those Who Go Online for Healthcare Information Continues to Increase. Retrieved February 11, 2013 http://www.harrisinteractive.com/NewsRoom/HarrisPolls/tabid/447/mid/1508/articleId/448/ctl/ReadCustom%20Default/Default.aspx
Kattelmann, Kendra K., White, Adrienne A., Green, Geoffrey W., Byrd-Bredbenner, Carol, et al. (2014). Development of Young Adults Eating and Active for Health (YEAH) Internet-Based Intervention via a Community-Based Participatory Research Model. Journal of Nutrition Education and Behavior 46 (2),S10-S25
Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Carroll, J. K., Irwin, A., & Hoving, C. (2013). A new dimension of health care: systematic review of the uses, benefits, and limitations of social media for health communication. Journal of medical Internet research, 15(4).
Ratzan, S. (1994). Health communication, challenges for the 21st century. American Behavioral Scientist, 38(2).
Rosenstock, I. M. (1966). Why people use health services. The Milbank Memorial Fund Quarterly, 44(3), 94-127.
Suruchi, Sood, Shefner-Rogers, Corinne L. & Sengupta, Manisha (2006). The Impact of a Mass Media Campaign on HIV/AIDS Knowledge and Behavior Change in North India: Results from a Longitudinal Study. Asian Journal of Communication16 (3), 231-250.
U.S. Centers for Disease Control and Prevention (2010). Health Communicator's Social Media Toolkit. Retrieved March 5, 2014 from http://www.cdc.gov/socialmedia/tools/guidelines/pdf/socialmediatoolkit_bm.pdf.
U.S. Department of Health and Human Services. Healthy People 2010: Health Communication. Retrieved March 14, 2014 from http://www.businessgrouphealth.org/pub/f3002308-2354-d714-510c-f36ffa14d199
[1] Health belief model
[2] Media richness
[3] Static
[4] Interactive
